Fréttablaðið - 02.04.2011, Blaðsíða 18

18 2. apríl 2011 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Eiga ríkisstjórnir alltaf að höggva á hnútinn við gerð kjarasamninga? Að sönnu er löng hefð fyrir því. En
spyrja má hvort það er skynsamleg-
ur siður og nauðsynlegur. Almenna
reglan ætti að vera sú að samtök
launamanna og atvinnufyrirtækja
gerðu samninga á eigin ábyrgð og á
þeim efnahagslegu forsendum sem
fyrir liggja hverju sinni.
Í gamla verðbólguhagkerfinu
gátu atvinnurekendur ekki samið
fyrr en loforð var komið frá rík-
isstjórn um rekstrargrundvöll. Í
raun fólst í því tali ákvörðun um
að lækka gengið
til þess að fyrir-
tækin gætu stað-
ið undir kaup-
hækkunum sem
engin innistæða
var fyrir. Hærri
laun voru greidd
í verðm i n n i
krónum. Verka-
lýðshreyfingin
fékk svo gjarn-
an félagsmálapakka sem eins konar
sárabót.
Ákvarðanir ríkisstjórna sem
nauðsynlegar voru taldar til að
höggva á hnútinn höfðu yfirleitt
neikvæð áhrif til lengri tíma. Þær
sköpuðu skammtíma frið en leiddu
til slaka í ríkisfjármálum og virk-
uðu eins og súrefni fyrir eilífðarvél
verðbólgunnar.
Dæmi eru þó um jákvæð efna-
hagsleg og pólitísk áhrif. Síðast
gerðist það 1990. Þá neyddu aðilar
vinnumarkaðarins ríkisstjórnina til
að ógilda með lögum launahækkan-
ir til opinberra starfsmanna sem
hún hafði sjálf samþykkt árið áður.
Það hjálpaði til við að koma í veg
fyrir óðaverðbólgu sem við blasti að
óbreyttri stjórnarstefnu.
Hvernig á að höggva á hnútinn?
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Í fullri hreinskilni hefur aðkoma ríkisstjórna við að höggva á hnút kjarasamninga oftar virkað eins og sálfræði-
æfing fremur en efnislegt fram-
lag með raunhæft gildi. Það sem
ríkisstjórnin sagði á fimmtudag
um framlag hennar að þessu sinni
snerti hvergi við kjarna þess vanda
sem forystumenn launafólks og
atvinnurekenda standa andspænis.
Helsta útspilið var loforð um
verulega auknar opinberar fram-
kvæmdir. Engar sannfærandi
skýringar um raunhæfa fjármögn-
un fylgdu með. Þeim er enn haldið
leyndum. Tilboð um slaka í ríkis-
fjármálum er sannarlega ekki til
bóta. Engin stefnubreyting sem
gefur vonir um hagvöxt var kynnt.
Fjárfesting í verðmætasköpun er
til að mynda skynsamlegri en
vegagerð ef fjármunir eru til.
Það eina sem virðist skipta for-
sætisráðherra máli er að LÍÚ hafi
ekki áhrif á sjávarútvegsstefnuna.
Þau mál má því ekki ræða. Rétt er
að hvorki ríkisstjórn né Alþingi
ber skylda til að hafa þau samtök
með í ráðum. Verkurinn er hins
vegar sá að enginn veit á hvaða for-
sendum á að semja við sjómenn og
fiskvinnslufólk vegna yfirlýsinga
um að gjörbreyta eigi leikreglum
strax eftir samninga.
Órólega deildin í Samfylking-
unni vill til að mynda fjölga útgerð-
um til mikilla muna. Það eykur
óhagræði í rekstri. Jafnframt er
boðuð veruleg hækkun auðlinda-
gjaldsins. Þetta skiptir ekki öðru
máli en því að samningar af viti
eru ógerlegir þar sem menn vita
ekki hvort forsendurnar leyfa tak-
markaða launahækkun eða kalla á
launalækkun. Svo má hitt vera að
ríkisstjórnin hyggist láta almenn-
ing standa undir launahækkun-
um með verðminni gengisfelldum
krónum eins og í þá gömlu góðu
daga. En þá er rétt að segja það
skýrt. Það hefur hún ekki gert.
Ef gjörbreyta á sjávarútvegs-
stefnunni í vor eins og boðað er
hljóta nú þegar að liggja fyrir
útreikningar óháðra sérfræðinga á
efnahagslegum áhrifum breyting-
anna. Hvers vegna er þeim haldið
leyndum? Ef þeir eru ekki til eru
menn ekki með réttu ráði.
Sálfræðiæfing
Forsætisráðherra hefur leynt og ljóst stefnt að því að ýta Jóni Bjarnasyni úr stjórninni. Kjósi sjávarút-
vegsráðherra að taka þá glímu í
þessu máli gæti svo farið að hann
kæmi standandi niður. Hvort það
leysir vandann er önnur saga.
Engum dylst þó að ágreiningur-
inn í ríkisstjórninni fléttast inn í
þessar viðræður.
Að sjávarútvegsmálunum frá-
töldum eru tvö kjarnaatriði for-
senda þess að unnt sé að semja
af viti til þriggja ára. Annað er
ákvörðun um virkjanir á Reykja-
nesi og í neðri hluta Þjórsár. Hitt
er skýr stefna í peningamálum.
Án markvissrar stefnu á þess-
um sviðum verður ekki sá hag-
vöxtur á næstu árum sem er for-
senda endurreisnarinnar. Áætlun
ríkisstjórnarinnar um afnám hafta
hefur verið gagnrýnd fyrir metn-
aðarleysi. Það er um margt rétt.
Á hinn bóginn má segja að hún sé
raunhæf í því ljósi að engin sam-
staða er um stefnumótun sem gæti
gefið von um afnám haftanna án
kollsteypu.
Getuleysi ríkisstjórnarinnar
vegna ágreinings í þessum efnum
er þekkt. Vitað er að hvorugur
stjórnarandstöðuflokkurinn hefur
lausnir í peningamálunum. Við
þessar aðstæður hljóta menn að
setja allt traust á forystumenn ASÍ
og SA. Megni þeir að knýja fram
breytta stjórnarstefnu um þessi
kjarnaatriði gæti sagan frá 1990
endurtekið sig. Ella verður þetta
enn ein sálfræðiæfingin.
Eða samkomulag um kjarna málsins?
U
ngt fólk með litla menntun er langstærsti hópur
atvinnulausra á Íslandi í dag. Fram hefur komið að
meðal þess vanda sem ungt atvinnulaust fólk glímir
við er að það hefur ekki fengið skólavist í framhalds-
skólum. Samkvæmt tölum Vinnumálastofnunar var 800
umsækjendum synjað um skólavist í framhaldsskólum í haust sem
leið og voru 200 þeirra á atvinnuleysisskrá. Þessar tölur tala sínu
máli um það hversu brýnt það er
að auka tækifæri ungs fólks til
að afla sér menntunar.
Fyrirhugaðar aðgerðir í
svokölluðum aðgerðapakka
ríkisstjórnarinnar þess efnis
að tryggja öllum umsækjendum
undir 25 ára framhaldsskóla-
vist í haust eru því sérstakt
fagnaðar efni. Ljóst er í það
minnsta að þörfin er brýn, enda eru um sjötíu prósent atvinnu-
lausra ungmenna aðeins með grunnskólapróf.
Reynsla nágrannaþjóða okkar sem hafa gengið í gegnum skyndi-
lega aukningu atvinnuleysis, meðal annars Finna, sýnir að ungt
fólk sem verður atvinnulaust áður en raunveruleg atvinnuþátt-
taka þess er hafin getur fest í viðjum aðgerðaleysis og í sumum
tilvikum nær það ekki að fóta sig á vinnumarkaði eftir að atvinnu-
ástand hefur batnað. Þannig eru dæmi um að atvinnuleysi sé mun
meira hjá þeirri kynslóð sem var á leið út á vinnumarkaðinn þegar
atvinnuleysi dundi en meðal annarra kynslóða samfélagsins.
Menntun hlýtur að vera lykillinn að því að koma í veg fyrir að
slíkt ástand skapist hér.
Þá ber að hafa í huga að fé sem varið er til menntunar ungs
atvinnulauss fólks nýtist ekki aðeins fólkinu sjálfu til hagsbóta
heldur samfélaginu öllu vegna þess að hljóti fólk menntun er
það líklegra en ella til að skapa verðmæti með störfum sínum í
framtíðinni.
Fram hefur komið að í tækni- og hugbúnaðargeirann muni til-
finnanlega vanta fólk með sérþekkingu á komandi árum, verði ekki
brugðist við. Í þessum geira atvinnulífsins er mikill vaxtarbroddur
og verðmætasköpun hans hefur aukist jafnt og þétt á undanförnum
árum. Það er því mikilvægt að svelta hann ekki þegar kemur
að menntun þeirra kynslóða sem halda út á vinnumarkaðinn á
komandi árum. Einnig þess vegna er átak ríkisstjórnarinnar í
menntamálum mikilvægt.
Ljóst er þó að til þess að átak ríkisstjórnarinnar skili þeim
árangri sem vonast verður eftir er nauðsynlegt að láta kné fylgja
kviði og framhaldsskólunum verði tryggt fjármagn til þess að
sinna þeirri gríðarlegu fjölgun nemenda sem fyrirhuguð er, þannig
að sómi sé að.
Sömuleiðis er nauðsynlegt að með fjölgun menntatilboða fyrir
ungt fólk verði leitast við að mæta þeirri menntunarþörf sem
blasir við þegar litið er til uppbyggingar atvinnulífsins á komandi
árum og þá ekki síst í tækni- og hugverkageiranum því þar liggja
greinilega stærstu tækifæri framtíðarinnar í verðmætasköpun og
þar með atvinnumálum þjóðarinnar.
Ungu atvinnulausu fólki tryggð skólavist:
Bætir hag einstak-
linga og þjóðar
SKOÐUN
Steinunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is