Fréttablaðið - 03.05.2011, Blaðsíða 16

16 3. maí 2011 ÞRIÐJUDAGUR
Hátt í þriðjungur landsmanna varð þess var nú um mán-
aðamótin að lögð var inn á banka-
reikning þeirra sérstök vaxta-
niðurgreiðsla. Þann 1. maí voru
greiddar út sérstakar bætur til
tæplega 97 þúsund einstaklinga
og eru útgjöld ríkissjóðs vegna
útgreiðslunnar um 3 mia. kr. (um
5% af heildargreiðslum heim-
ilanna á ári vegna íbúðalána).
Síðari hluti útgreiðslu þessa árs
verður greiddur út í ágústmánuði.
Að hámarki nemur endurgreiðsl-
an vegna sérstakrar vaxtaniður-
greiðslu 200 þ. kr. hjá einstakling-
um en 300 þ. kr. hjá einstæðum
foreldrum og hjónum/sambýlis-
fólki. Þessar greiðslur eru hluti
af og í samræmi við þær aðgerðir,
sem kynntar voru af hálfu ríkis-
stjórnar, fjármálafyrirtækja og
lífeyrissjóða þann 3. desember
2010, til að mæta skuldavanda
heimilanna í kjölfar efnahags-
hrunsins. Viðræður standa nú
yfir milli ríkisins, fjármálafyr-
irtækja og lífeyrissjóða um leiðir
til að tryggja fjármögnun hinna
síðartöldu á þessum greiðslum í
samræmi við desembersamkomu-
lagið.
Við gerð samkomulagsins
var litið til þess að nauðsynlegt
væri í kjölfar efnahagshruns-
ins að koma til móts við fólk
með lán vegna húsnæðisöflun-
ar með almennum hætti. Vandi
fjölmargra húsnæðiseigenda til
skamms tíma er greiðsluvandi og
er því aukin útgreiðsla vaxtabóta
afar áhrifarík leið til að mæta
þeim vanda.
Í heild er gert ráð fyrir að
kostnaður vegna vaxtabóta í ár
verði um 18 mia. kr. Það þýðir að
niðurgreiðsla ríkissjóðs á kostn-
aði heimilanna vegna húsnæðis-
lána er nálægt 1/3 af gjöldunum (í
heild er hann 60 mia. kr.). Ísland
er því fremst í flokki OECD-
ríkja þegar kemur að vaxtanið-
urgreiðslu húsnæðislána, en afar
fá, ef nokkur önnur ríki innan
OECD eyða rúmlega 1% af lands-
framleiðslu sinni í slíkar niður-
greiðslur.
Eins og fram hefur komið eru
hinar nýju bætur greiddar út til
mikils fjölda húsnæðiseigenda.
Hinn hefðbundni hluti vaxta-
bótakerfisins er annars eðlis þar
sem í þeim hluta eru innbyggðar
tekjuskerðingarreglur. Það þýðir
að lág- og millitekjuhópar njóta
góðs af honum en í tilviki tekju-
lægstu hópanna mun vaxtaniður-
greiðsla ríkisins nema um 80%
af heildarvaxtagjöldum viðkom-
andi. Hjá hjónum getur hámarks-
greiðsla vaxtabóta numið 900
þúsund krónum en áður en farið
var út í skuldaaðgerðir ríkis-
stjórnarinnar gat sú upphæð að
hámarki verið 400 þúsund krónur.
Þetta er því meiri en 120% aukn-
ing á hæstu útgreiðslu vaxta-
bóta. Ásakanir þess efnis að ekk-
ert hafi verið komið til móts við
skuldsetta íbúðaeigendur eru því
harla innistæðulitlar þegar þess-
ar staðreyndar eru ljósar.
Hinar sérstöku vaxtaniður-
greiðslur verða við lýði á árun-
um 2011 og 2012. Eftir þann tíma
er gert ráð fyrir að skuldaúr-
vinnsluaðgerðum, sbr. hin fjöl-
þættu úrræði sem í boði eru,
verði almennt lokið, húsnæðis-
verð verði þá tekið að hækka og
hagvöxtur að skila meiri tekjum
og auknum kaupmætti. Þá skipt-
ir ekki litlu máli sá árangur
sem náðst hefur við að ná niður
vöxtum og verðbólgu, en hvort
tveggja mældist um 18% þegar
núverandi ríkisstjórn tók við.
Þessir tveir þættir, háir vextir og
mikil verðbólga, reyndust íbúða-
eigendum mjög íþyngjandi. Hús-
næðis- og bílakaupalán í erlendri
mynt eða með gjaldeyrisviðmið-
un eru svo kapítuli út af fyrir sig.
Í því tilviki er einnig að greiðast
úr málum og því ríkar ástæður til
að ætla að erfiðasta tímabil efna-
hagshrunsins fyrir íbúðaeigendur
sé senn að baki. Er það vel.
Almenn vaxtaniðurgreiðsla
til stuðnings íbúðaeigendum
Í umræðu um opinberar ráðning-ar hefur hugtakið „fagleg ráðn-
ing“ verið áberandi. Það hefur
borið við að skilningur mannauðs-
fræðanna og skilningur stjórn-
sýslunnar á faglegum ráðningum
sé ekki sá sami. Mannauðsfræðin
notar hugtakið með þeim hætti að
framkvæmd sé starfsgreining og
notuð séu vísindalega viðurkennd
tæki og aðferðir sem best spá fyrir
um frammistöðu einstaklings í
nýju starfi. Stjórnsýslan notar
hinsvegar hugtakið í þeirri merk-
ingu að farið sé eftir þeim lögum
og reglum sem gilda í ráðningum
hins opinbera án tillits til þess að
aðferðirnar spá ekki endilega fyrir
um frammistöðu í starfi. Þegar
einungis önnur faglega krafan er
uppfyllt má segja að ekki sé um að
ræða fullkomlega faglega ráðn-
ingu, sem skapar hættu á að hæf-
asti umsækjandinn sé ekki valinn.
Bestu opinberu ráðningarn-
ar eru þar sem faglegar kröfur
beggja sjónarmiðanna eru upp-
fylltar – enda ekkert því til fyrir-
stöðu. Í stjórnsýslunni er gerð rík
krafa um gagnsæi, rökstuddar
ákvarðanir, upplýsingagjöf, jafn-
ræði, andmælarétt og réttmætis-
reglu. Fyrir utan kröfu um nafna-
birtingar umsækjenda og opnar
umsagnir, eru reglurnar aðeins
til þess fallnar að styðja við gott
ráðningarferli. Vandinn er að í
mörgum tilvikum er aðferðum
mannauðsfræðanna ekki beitt.
Hæfnisgreining
Oft má framkvæma betri hæfn-
isgreiningar en lögin kalla eftir.
Þ.e. fara dýpra í hvaða hæfnis-
þætti einstaklingurinn í starfinu
þarf að uppfylla. Starfsgreining
getur verið tímafrek og stundum
er vinnslu hennar ábótavant og oft
ekki unnin eftir líkani um starf-
ið. Starfsgreining kemur ávallt til
viðbótar við það sem talið er upp í
lögum um starfið.
Öflun umsækjenda
Strax við öflun umsækjenda
hefst leitin að hæfasta einstak-
lingnum. Umsækjenda er fyrst
og fremst aflað með auglýsingu
í þeim tilgangi að fá sem stærst-
an hóp hæfra umsækjenda. Lög
um opinbera nafnabirtingu draga
hins vegar úr líkunum á að bestu
umsækjendurnir fáist til að taka
þátt í ráðningarferlinu. Það er mat
okkar hjá Capacent ráðningum að
um 15%-20% umsækjenda dragi
umsókn sína til baka þegar birta
á nafnalista opinberlega. Oft er
mikil eftirsjá að þeim sem draga
sig til baka. Þessa kröfu þarf lög-
gjafinn að endurskoða enda ætti
ekki að vera mjög erfitt að finna
leið til að uppfylla tilgang laganna
með öðrum hætti en nafnabirtingu.
Mat á hæfni
Að meta hlutlægt sem flesta
þætti í fari einstaklings með rétt-
um tækjum og tólum er áreiðan-
legasta aðferðin til að uppfylla
réttmætisreglu stjórnsýslunnar.
Mannauðsfræðin hefur rannsak-
að þessi mál í meira en 70 ár og
hefur yfir að ráða aðferðum sem
eru óyggjandi betri en hyggjuvit
stjórnenda. Mat á hæfni er fram-
kvæmt með margs konar hætti.
Umsækjendur gætu þurft að
leysa starfstengt verkefni, taka
stöðluð og réttmæt getupróf og
síðast en ekki síst er persónu-
leikapróf notað til að leggja mat
á það hvaða mann umsækjandi
hefur að geyma. Til viðbótar eru
notuð stöðluð viðtöl og umsagna
er aflað.
Umsagnir
Það torveldar valið á hæfasta
umsækjandanum að ekki má
heita trúnaði við öflun umsagna.
Forspárgildi umsagna er að öllu
jöfnu frekar lítið – og hætt við
að forspárgildið rýrni enn frek-
ar þegar líkur eru á að umsagn-
ir verði gerðar opinberar. Þetta
er flókið lagalegt úrlausnaratriði
en til að ná markmiðinu um ráðn-
ingu þess hæfasta er nauðsynlegt
að huga að lausn.
Útvistun
Umræða hefur verið um stofn-
un ráðningastofu ríkisins sem
sæi um að meta hæfni umsækj-
enda og fylgja verkferlum eftir.
Það er ekkert í verkferlum ráðn-
inga hins opinbera sem ekki er
hægt að sinna jafnvel eða betur
af einkafyrirtækjum. Þetta snýst
um þá pólitísku spurningu hvort
að ríkið eigi að sinna öllum málum
eða hvort fyrirtæki á almennum
markaði megi þjónusta hið opin-
bera þegar við á.
Það að standa faglega að ráðn-
ingum snýr fyrst og fremst að
aðferðafræði; að uppfylla lagaskil-
yrði en tryggja jafnframt að viður-
kenndum en ekki handahófskennd-
um aðferðum sé beitt við leitina að
þeim hæfasta.
Hvað felst í „faglegri ráðningu“?
Húsnæðismál
Steingrímur J.
Sigfússon
fjármálaráðherra
Ráðningar
Gunnar
Haugen
framkvæmdastjóri
Capacent ráðninga
Við gerð samkomulagsins var litið til þess
að nauðsynlegt væri í kjölfar efnahags-
hrunsins að koma til móts við fólk með
lán vegna húsnæðisöflunar með almennum hætti.
Það torveldar valið á hæfasta umsækjand-
anum að ekki má heita trúnaði við öflun
umsagna. Forspárgildi umsagna er að öllu
jöfnu frekar lítið – og hætt við að forspárgildið rýrni
enn frekar þegar líkur eru á að umsagnir verði gerðar
opinberar.
Menntun kvenna lyk-
ill að velferð barna
Fyrir margar konur í hinum vestræna heimi er fæðing
barns tilhlökkunarefni enda
er víðast hvar, sem betur fer,
hægt að treysta á
góðan aðbúnað og
aðstoð fagfólks,
hvort sem er ljós-
mæðra eða lækna.
Mæðravernd og
ungbarnaeftirlit á
Íslandi hefur skilað
okkur gríðarlegum
árangri – dánartíðni
ungbarna er hvergi
minni í heiminum en
á Íslandi samkvæmt
alþjóðlegum rann-
sóknum (á árinu
2009 var það 1,8
barn af 1000 fædd-
um) og það getum
við vafalítið þakkað
öflugu heilbrigðis-
kerfi og vel mennt-
uðu fagfólki fyrir
utan almenn lífskjör
og aðstæður.
Svo gott er það ekki alls
staðar – fyrstu fjórar vikurn-
ar eftir fæðingu eru hættu-
legur tími í lífi marga barna
en þá deyja um 40% allra
þeirra barna í heiminum sem
deyja fyrir fimm ára aldur,
samkvæmt skýrslu Barna-
heilla – Save the Children,
State of the World Mother‘s
Report 2011, sem kynnt er í
dag. Samkvæmt sömu skýrslu,
deyja ríflega 8 milljónir barna
árlega áður en þau ná fimm
ára aldri. Sami tími reyn-
ist líka mæðrunum skeinu-
hættur en árlega fæða um 48
milljónir kvenna börn sín án
nokkurrar hjálpar heilbrigðis-
starfsmanna.
Í skýrslu Barnaheilla – Save
the Children eru settar fram
tillögur um hvernig megi
fjölga þeim börn-
um og mæðrum
sem lifa af. Þar er
ábyrgð stjórnvalda
um heim allan mikil
en eitt mikilvæg-
asta skrefið til að
ná árangri í þessum
efnum er að tryggja
öllum aðgang að lág-
marks heilbrigðis-
þjónustu í nærsam-
félaginu, ekki síst
aðstoð ljósmæðra.
Eitt af lykilat-
riðunum til að ná
þessu markmiði er
að tryggja mennt-
un kvenna – bæði
menntun á heil-
brigðissviði en líka
almenna menntun
mæðra sem geta þá
orðið hæfari til að
tryggja aðbúnað sinn og barna
sinna. Íslendingar geta lagt
sitt af mörkum, með því að
vinna áfram að góðum árangri
hér á landi, en líka með því
að styrkja þróunarlöndin til
að efla mennta- og heilbrigð-
iskerfi sitt og þar með búa
mæðrum og börnum betri lífs-
skilyrði.
Menntamál
Katrín
Jakobsdóttir
mennta- og
menningar-
málaráðherra
Mæðravernd
og ungbarna-
eftirlit á
Íslandi hefur
skilað okkur
gríðarlegum
árangri –
dánartíðni
ungbarna er
hvergi minni
í heiminum
Reykjavík - Reykjanesbæ
Akureyri - Húsavík
Vestmannaeyjum - Flúðum
Margar stærðir
og gerðir
Breidd: 1 metri
Verð pr. lengdarmeter
1.795
Breidd: 66 cm
Verð pr. lengdarmeter
1.495
FRÉTTIR VIÐSKIPTI ÍÞRÓTTIR LÍFIÐ UMRÆÐAN
MÁ BJÓÐA
YKKUR
MEIRI VÍSI?