Fréttablaðið - 04.08.2011, Blaðsíða 20

20 4. ágúst 2011 FIMMTUDAGUR
Fram er komin ný og merkileg heimspekikenning ESB-sinn-
ans Þrastar Ólafssonar (Frétta-
blaðið 2. ágúst síðastliðinn),
sem leitast við að sannfæra að
minnsta kosti sjálfan sig um að
hugmyndin um frelsi sé annars
vegar úrelt hippakenning og
hins vegar sprottin úr kald-
lyndri heimssýn nýfrjálshyggj-
unnar. Hann reynir síðan að
útskýra hvernig standi á því að
blómabörnin og nýfrjálshyggju-
menn hafi náð saman en gengur
illa að finna botninn á því máli
og viðurkennir það sjálfur.
Þröstur færist því mikið í fang
og fetar slóð þeirra sem telja að
hugmyndir um þjóðríkið muni
nú láta undan síga, en framtíðin
felist í stærri ríkjasamböndum
og auknu samstarfi þjóða í mill-
um. Það séu gildin, mannúð,
samvinna, samstaða og sam-
hjálp sem eigi að varða leiðina
til framtíðar.
Innanríkisráðherrann og frelsið
Orðrétt segir Þröstur: „Það
virðist sitja fast í þeim
jafnréttiskenningum sem uxu
upp úr hreyfingu 68-kynslóðar-
innar erlendis, sem segir að
maðurinn sé frjáls, svo fremi
engir utanaðkomandi aðilar
hafi áhrif á gerðir hans. Þetta
sjónarmið kom skýrt fram í
skrifi innanríkisráðherrans
nýlega. Hann sagði að það væru
ekki endilega gjörningarnir frá
Brussel sem mótuðu afstöðu
hans, heldur að það væru
aðrir en hann (Íslendingar)
sem ákvæðu. Við erum þannig
aðeins frjáls sem einstaklingar
og sem þjóð, að við séum ein-
göngu upp á okkur sjálf komin
og deilum engu með öðrum né
tökum við neinu frá öðrum.“
Síðan útlistar Þröstur Ólafsson
það hvernig „grunnurinn“ sé
sá sami hjá „ysta vinstrinu“
og „nýfrjálshyggjunni“, nefni-
lega „hinn óháði, einstæði ein-
staklingur.“ Annað sé uppi hjá
ESB. Þar séu menn að ná fram
réttlæti með „tilurð mikilla
tifærslusjóða“. Og áfram: „Sýn
þessara baráttu félaga er ekki
samhyggja einstaklinga, þar
sem kjörum er deilt, fengið og
gefið á víxl, heldur sérhyggja
þar sem hver stendur einn og
deilir kjörum með sjálfum sér.
Þeir eru sammála í sýn sinni
á manninn. Þessir samherjar
segja afstöðu sína sprottna af
þjóðernishyggju.“
Hér eru margar rangar stað-
hæfingar svo ekki sé dýpra í
árinni tekið. Alla vega kannast
ég ekki við sjálfan mig í neinu af
því sem þarna er sagt!
Að rétta hjálparhönd
Fyrir utan hið skilgreiningar-
lega vandamál að þjóðríki geta
augljóslega ekki haft samvinnu
sín á milli nema að þau séu til; að
ákvörðun verður að sjálfsögðu
ekki tekin af þeim sem ekki
hefur til þess einhvers konar rétt
og að frjáls einstaklingur er að
minnsta kosti alveg jafn líklegur
til að rétta meðbróður sínum
hjálparhönd og sá sem ekki
ræður gerðum sínum, þá liggur
kenningasmiðnum svo mikið á
að hann gleymir að skýra út „þá
tegund vinstrimanna sem deila
hugmyndinni um einstaklinginn
með nýfrjálsum, þó á öðrum for-
sendum sé …“ Þarna vantar allan
botn og öll rök.
Ég velti fyrir mér hver staðan
væri í heimspeki Þrastar og
fleiri skoðanabræðra hans ef
ESB yrði leyst upp og væri ekki
lengur til. Hver væri vettvangur
framvarðarsveitar hinna góðu
gilda? Hvar myndu hermenn og
hugsuðir samhjálpar og mann-
úðar beita sér í baráttunni til
dæmis gegn „ysta vinstrinu“,
sem þá væntanlega hefði á
stefnuskrá sinni frelsi einstak-
lingsins, sjálfstæði þjóðarinnar,
aðhylltist eins konar Monroe
kenningu og væri tregt til að
sinna meðbræðrum sínum í
neyð?
Þverr nú mönnum þrek
Mér finnst farið að þverra mjög
andlegt þrek manna þegar allar
hugsanir og allar setningar enda
á ESB. Samúðin er í ESB. Mann-
úðin er í ESB. Samhjálpin er í
ESB. Menningarleg vitund okkar
er í ESB. Umræðan felst nú í að
leysa úr einnar breytu jöfnunni
x+ESB=Gott, þar sem x merkir:
Allt sem er til í heiminum. Allt
sem ESB gerir er gott. Hótanir
ESB í garð íslenskra sjómanna
vegna makrílveiða eru auðvitað
bara umhverfisvernd. Krafan
um Icesave-greiðslu er tilraun
til uppeldis á óstýrilátu barni.
Aðstoð við innheimtu óhóflegra
bankalána gráðugra evrópskra
banka er „hjálp“ til Grikkja.
Krafan um að Grikkir standi við
samninga um hergagnakaup af
Þjóðverjum og Frökkum er „eðli-
leg forsenda“.
Snert mína sál
Gagnrýni vinstrimanna á ESB
hefur einkum og sérílagi verið
gagnrýni á þá nýfrjálshyggju-
stefnu sem þar ræður ríkjum
sem og skort á lýðræði í stjórnun
og ákvarðanatöku. Þessari
gagnrýni nenna ESB sinnar
ekki að svara. Þeirra tal öðlast
æ meir blæ trúarbragða, þar
sem allt er hægt að skýra með
afstöðu til ESB. Andúð á fjöl-
menningu, andúð á framförum
og andúð á samvinnu á sam-
kvæmt þeirra kokkabókum upp-
runa í að ESB hefur ekki náð
að snerta sálu manna. Menn
þurfa að sjá ljósið, frelsast. Það
að vera gagnrýninn, hvað þá
heldur andsnúinn ESB á rætur
að rekja til öfgafullra nýfrjáls-
hyggjutilhneiginga eða þess að
vera frosinn fastur í einhverju
óskilgreindu „ysta vinstri“. Geta
menn (tala nú ekki um þýsk-
menntaða hagfræðinga) ekki séð
muninn á félagshyggju og „til-
færslusjóðum“ sem hafa það eina
markmið að tryggja samfélag
frjálshyggju og kapítalisma? Eru
menn svo langt leiddir í trúnni?
Við megum samkvæmt ESB
reglum ekki halda úti íbúðalána-
sjóði eftir okkar hentugleikum,
við megum ekki reka samfélags-
lega póstþjónustu. Ég kalla þetta
kreddur og fáir munu treysta sér
til að kalla það félagshyggju.
Hvað er ESB?
Það kann að vera að við munum
einn góðan veðurdag ganga í
ESB og það kann að vera að
okkur muni líða ágætlega þar.
Það kann líka að vera að við
gerum það ekki. Það kann að
vera að okkur muni farnast vel
utan þess. Ætli það hafi svo
mikið að gera með tilvistar-
hyggju Sartres, einstaklings-
hyggju Mills eða sósíalisma
Marx? ESB er ekki nafn á heim-
spekikenningu. ESB er ekki
stjórnmálaskoðun. ESB er efna-
hagsbandalag sem á sér draum
um að verða stórríki. Og það sem
meira er, ESB er rammi utan
um ákvarðanatöku á sama hátt
og sveitarfélagið og þjóð ríkið
eru það á sína vísu. Vilji menn
svipta nærumhverfið þessum
lýðræðislegu umgjörðum eru
menn jafnframt að draga úr lýð-
ræðislegum möguleikum fólks
til ákvarðanatöku þar. Umhyggja
fyrir þessum ramma hefur þann-
ig hvorki með þjóðernishyggju
né alþjóðahyggju að gera. Heldur
fyrst og fremst lýðræðið og það
form sem við teljum best til þess
fallið að stuðla að frelsi og lýð-
ræðislegri ákvarðanatöku. Það
er síðan viðfangsefni félagslega
sinnaðs fólks að nýta þennan
ramma til að berjast fyrir hug-
sjónum sínum um samfélag jafn-
aðar.
Á að reyna aftur?
Illa er nú komið fyrir mönnum
sem mér skilst að vilji kenna sig
við einhvers konar félagshyggju
eins og Þröstur Ólafsson, þegar
þeir gera lítið úr tilraunum til
að auka frelsi einstaklingsins
og efla lýðræðið. Hvort tveggja
hefur í mínum huga alltaf verið
óaðskiljanlegur hluti þeirrar
félagshyggju sem ég aðhyllist og
vil berjast fyrir. Þetta nefni ég
þar sem Þröstur Ólafsson lætur
svo lítið í grein sinni að leggja út
af hugmyndum sem ég hef sett
fram um frelsi einstaklingsins.
Ég nefni þetta líka til mótvægis
við þá sýn sem Þröstur talar
fyrir. Samkvæmt því sem ég fæ
skilið af skrifum hans skal nú
skipuleggja réttlætið með risa-
vaxinni miðstýringu í stórríki.
Einhvern veginn rámar mig í að
þetta hafi verið reynt áður.
Heimspeki Þrastar Ólafssonar
Höfum við efni á að búa lengur á Íslandi? Þessi spurning
hlýtur að brenna á mörgum lands-
mönnum. Þróunin í efnahagsmál-
um hér á landi er mikið áhyggju-
efni fyrir fjölskyldufólk og komin
úr öllu samhengi við kostnað þess
að lifa á Íslandi í dag. Það þarf
ekki sérfræðinga til þess að kom-
ast að þessari niðurstöðu, þetta
blasir við hvert sem maður lítur.
Hinn vinnandi meðalmaður nær
ekki lengur endum saman og tap
íslenskra fjölskyldna virðist engan
enda ætla að taka.
Það dapurlega er að það virðist
heldur engin ásættanleg framtíðar-
sýn vera í mótun hjá stjórnvöldum
fyrir starfandi fólk í landinu, og þó
það liggi fyrir að skuldirnar sem
almenningur tók og tekur enn á
sig vegna hrunsins séu himinháar,
eru raunverulegar afleiðingar
hrunsins fyrir fólkið í landinu
enn að mörgu leyti mjög óljósar.
Útlitið er vægast sagt svart og því
miður er það staðreynd að fólks-
flótti frá landinu er enn að aukast
verulega.
Sá hópur fólks sem helst leggur
á flótta er vel menntað fólk sem
ekki fær laun í samræmi við þá
vinnu sem það hefur lagt á sig
með áralöngu háskólanámi og
mikilli baráttu við að ná settum
markmiðum í lífinu. Fyrir þetta
fólk er kostnaðurinn orðinn of
mikill við að búa á Íslandi. Með
þessu fólki fara heilu fjölskyld-
urnar og eftir sitja aðstandend-
ur sem oft eru í eldri kantinum
og hefðu gjarnan viljað hafa sína
afkomendur nálægt sér. Ekki eru
öll kurl komin til grafar og afleið-
ingar hrunsins enn að koma í ljós.
Getur t.d. einhver gert sér í hugar-
lund hvernig hið íslenska samfélag
mun líta út eftir 10 ár?
Höfum við efni á að búa hér
áfram? Margir komast nú að
þeirri niðurstöðu að svo er ekki.
Fólk sem fór „heiðarlegu leið-
ina“ í að sjá fjölskyldum sínum
farborða og eiga fyrir útborgun
í íbúð, situr nú uppi með gríðar-
legt tap og þarf að sætta sig við að
allt streðið við að koma undir sig
fótunum var tilgangslaust í fjár-
hagslegu tilliti. Afraksturinn af
öllu erfiðinu er enginn og stökk-
breytt lán, námslán og óhagstæð
ytri skilyrði eru þung byrði á fjöl-
skyldunum, þar sem launin sem
alla jafnan teldust þokkaleg, duga
ekki lengur til þess að standa skil
á pakkanum með góðu móti. Lífs-
baráttan er orðin að stóru spurn-
ingarmerki og það er mjög letjandi
fyrir einstaklinginn að leggja sig
fram undir þessum kringumstæð-
um. Framtíðarsýn er af skornum
skammti og í samfélaginu ríkir
sífellt meiri ósátt og sundrung.
Fólk þarf ekki einungis að sætta
sig við að hafa í mörgum tilfellum
misst sparnað sem það vann fyrir
hörðum höndum, heldur á sér stað
fádæma óréttlæti þar sem sumir
fá afskriftir en aðrir ekki og í vali
ríkisstjórnarinnar á því hverjir
fá afskriftir virðast tilviljanir og
heppni ráða ferðinni. Staðan, sem
nú þegar er afkáraleg, versnar
stöðugt og laun millistéttarfólks
duga ekki lengur fyrir lágmarks-
útgjöldum. Það er því miður stað-
reynd að sú stétt er að hrynja
niður í hóp fátækra í samfélaginu.
Tilgangurinn með harkinu er því
vandséður, hvort sem horft er til
baka eða fram á veginn og auð-
skilið af hverju fólksflótti milli-
stéttarinnar eykst sífellt.
Tapið eftir hrunið var gríðar-
legt, en það sem vekur hjá manni
óhug er að því virðast engin tak-
mörk sett. Tap landsmanna felst
m.a. í vaxandi óhagstæðum lífs-
skilyrðum, áframhaldandi spill-
ingu og skorti á framtíðarsýn.
Stjórnvöldum hefur mistekist
það gríðarlega mikilvæga verk-
efni að gefa fólki von um réttláta
framþróun, sátt og uppbyggingu
velferðar hér á landi og það eina
sem blasir við er áframhaldandi
tap fyrir fólkið í landinu.
Er ekki löngu kominn tími á
nýja byltingu?
Ísland, einungis
fyrir auðmenn!
Samfélagsmál
Kristjana Björg
Sveinsdóttir
framhaldsskólakennari
Stjórnmál
Ögmundur
Jónasson
innanríkisráðherra
Ég velti fyrir mér hver staðan væri í heim-
speki Þrastar og fleiri skoðanabræðra
hans ef ESB yrði leyst upp og væri ekki
lengur til. Hver væri vettvangur framvarðarsveitar
hinna góðu gilda?
FRÉTTIR VIÐSKIPTI ÍÞRÓTTIR LÍFIÐ UMRÆÐAN
MEIRI FRÓÐLEIKUR
Meiri Vísir.