Faxi - 01.10.1986, Page 25

Pétur Lárusson
f. 23. mars 1892, d. 4. maí 1986.
Ef menn gefa sér tíma til að líta
til baka yfir nokkur ár, nokkra
áratugi að ekki sé talað um öld,
fer ekki hjá því, að ljósar verða
þær miklu breytingar á lífsháttum
manna og lífsviðhorfum, sem orð-
ið hafa, ekki sýst nú um sinn, frá
því sem áður var tíðkað, enda eru
þær eins og hver önnur söguleg
staðreynd. Oft er þessvegna talað
um hreina byltingu í þessu sam-
bandi.
Með 20. öldinni fæðast nýir tím-
ar. Þúsund ára lífshættir eru sum-
ir horfnir, sem þrjátíu kynslóðir
höfðu þó búið við, og nýir komið
í staðinn. Ttekni, óþekkt á íslandi
frá upphafi og til síðustu alda-
móta, ryður sér til rúms um ís-
land allt. Húsakostur og híbýla er
endurnýjaður, ræktun jarðar og
búpenings tekur risastökk, að
ekki sé talað um vettvanginn utan
ijöruborðs, skipaflotann, sem áð-
ur var að mestu opin róðrarskip,
en er nú búinn stórskipum sem
fær eru í flestan sjó ef svo vill
verkast um hvaða heimshaf sem
er. Iðnaður og hverskonar tækja-
búnaður svo fjölbreytilegur að ný-
smíðar tungunnar hafa ekki við
að gefa viðhlítandi nöfn. Af öflu
þessu hefur leitt almenna vel-
megnun þjóðarinnar, hvað sem
úrtölum og barlómi líður. Að sjálf-
sögðu þarf öllum nýjum íslend-
ingum að verða þetta ljóst eigi síð-
ar en þeim sprettur grön, hinir
ættu þegar að vita það og viður-
kenna. Og þegar vel liggur á fólk-
inu, þ.e. þjóðinni, þágrunarhana
líka, að óvíða eða jafnvel hvergi í
heiminum hafi átt sér stað stór-
felldari bylting á jafnskömmum
tíma og á Islandi, hljóðlát bylting,
sem aldrei verður nefnd í sögu
mannkynsins, en er þó staðreynd
hinum fámenna hópi, bylting frá
örbirgð og úrræðaleysi, til sæmi-
legrabjargálna. , ,Vér ísland börn,
vér erum vart of kát...“ sagði eitt
af þeim ágætu þjóðskáldum sem
lifðu síðustu aldamót, um leið og
það kvaddi til sóknar á nýrri öld.
Þjóðin tók undir.
Hin hlýju og traustu handtök
fjölda manna víðsvegar um landið
voru hljómbotninn, sem gaf tón-
inum færi á að lyfta sér, hlý og
traust handtök fylgdu sókninni
áfram fram á þennan dag, hljóðlát
staðreynd eins og afl straumsins.
Einn úr fjöldanum var Pétur.
Pétur Lárusson fæddist 23.
mars 1892 að Skarði við Sauðár-
krók. Foreldrar hans voru Lárus
Stefánsson bóndi þar og kona
hans Sigríður Björg Sveinsdóttir.
Þau eignuðust 12 börn, sem flest
komust til fullorðinsára, og var
Pétur 3. í röðinni. Pétur vann á
búi foreldra sinna fram yfir tví-
tugsaldur, en auk þess stundaði
hann vinnu inni á Sauðárkróki og
víðar, eins og bræður hans og
systur, því ekki veitti af í svo stóru
heimili. Honum lærðist því
snemma að meta gildi og þýðingu
vinnunnar, iðjumaður alla tíð.
22. maí 1926 gekk Pétur að eiga
unnustu sína, mikla skapfestu-
konu, Kristínu Danivalsdóttur frá
Litla-Vatnsskarði. Hún er fædd 3.
maí 1905, og lifir nú mann sinn
eftir langa og farsæla sambúð.
Árið sem þau giftust hófu þau
búskap á Ingveldarstöðum á
Reykjaströnd, og ári síðar íluttu
þau að Steini í sömu sveit, þar
sem þau bjuggu til 1946. Þessi ár
voru býsna erfið til búskapar eins
og raunin hafði oft orðið áður,
heimskreppa og verðfall á búsaf-
urðum hjálpuðust að. Þó búnaðist
þeim hjónum vel, byggðu upp og
bættujörðinaeftir föngum. Hygg-
indi, sparsemi og nýtni greiddi
þeim förina yfir hvem hjallann af
öðrum, enda bæði traust og
ábyggileg. Síðasta árið sem þau
bjuggu, kom reiðarslagið, þá urðu
þau að fella mestallan bústofn
sinn vegna mæðiveikinnar sem
fór eins og eyðandi eldur um
sauðfjárbyggðir landsins. Var þá
ekki um annað að ræða en hefjast
handa á nýjum slóðum, leita fyrir
sér um nýtt landnám, þreyta
Drangeyjarsundið, eins og margir
fleiri urðu að gera sem fluttu úr
dreifbýli á Faxaflóasvæðið og
Suðurnesin hér á árunum. Tinda-
stóll, Drangey og önnur djásn
Skagafjarðar hlutu að verða að
baki. Þau fluttust með fjölskyldu
sína til Keflavíkur haustið 1946,
og byggðin við Faxaflóa tók þeim
opnum örmum. Eftir rúmlega
ársdvöl hafði Pétur lokið við að
reisa vandað tveggja hæða íbúðar-
hús á Sólvallagötu 32 í Keflavík,
þar sem þau hjón bjuggu síðan,
þar til nú fyrir sl. áramót að þau
fluttu í íbúðir fyrir aldraða á Suð-
urgötu 15 í Keflavík. Börn þeirra
fæddust öll fyrir norðan. Þau eru:
Hilmar f. 1926, bæjarfulltrúi og
fasteignasali, kvæntur Ásdísi
Jónsdóttur, Jóhann, f. 1928,
hafnsögumaður, kvæntur Ingi-
björgu Elíasdóttur.
Kristján, f. 1930, deildarstjóri í
tollinum á Keflavíkurflugvelli,
sambýliskona Ríkey Lúðvíksdótt-
ir. Þau eru öll búsett í Keflavík.
Páll, fiskiðnfræðingur f. 1940,
kvæntur Hallveigu Gunnarsdótt-
ur þau eru búsett í Canada.
Unnur, læknir, fædd 1943, maður
hennar er Snorri Þorgrímsson
læknir, þau búa í Washington.
Starfssaga Péturs Lárussonar
eftir að hann flutti suður er tví-
þætt. Þessi þrekmikli og hrausti
maður hafði alla tíð verið hneigð-
ur til smíða. Tók hann því upp
störf við skipasmíðar, fyrst í
Dráttarbraut Keflavíkur, og síðar
Skipasmíðastöð Njarðvíkur. Á
báðum þessum stöðum vann
hann sér fljótt hylli samverka-
manna og yfirmanna fyrir afköst
og verkhyggni, enda þótti þeim
verkum vel borgið sem í hlut hans
komu. Upp úr 1950 skipti hann
um starf, tók þá að sér að sjá um
endurbætur og breytingar á elsta
skólahúsi bæjarins (byggðu 1911).
Upp úr því var hann ráðinn skóla-
umsjónarmaður í þessum skóla,
og því starfi gegndi hann þar til
fyrir fáum árum. Naut hann sér-
stakrar hylli bæði kennara og
nemenda fyrir stjórnsemi og lip-,
urð; mun hann líka hafa litið á
stofnunina á vissan hátt sem sinn
búgarð, þar sem allt viðhald utan
húss sem innan, auk daglegrar
umgengni skyldi bera því vitni, að
í forsvari væri hirðumaður en
ekki slóði. Haft er eftir kennurum
að líklega muni fáir fara í föt Pét-
urs í þessum efnum. Pétur átti
líka því láni að fagna að ljúka sín-
um verkum hver sem þau voru
hverju sinni, án áfalla og með
sóma.
Þótt starfsdagar Péturs væru
orðnir margir þegar yfir lauk, og
hver og einn jafnan fullskipaður,
virtist þessi þrekmaður ekki
þreyttur að kvöldi æfinnar, held-
ur fagnaði hann lífinu, þróun og
framförum með þjóðinni öll árin
sem hann lifði, glaður á yfirbragð,
fríður sýnum, ræðinn og félags-
lyndur. Hann var framsóknar-
maður frá stofnun þess flokks og
studdi hann alla tíð, bóndi, ófag-
lærður starfsmaður á hinum al-
menna vettvangi. Hann var mað-
ur hinna hlýju, traustu handtaka,
sem öldin hefur lifað á.
Þegar Pétur var rúmlega tvítug-
ur braust hann eitt sinn um hávet-
ur vestur yfir fjallakragann vestur
af Tindastóli áleiðis að Litla-
Vatnsskarði að vitja drottningar-
efnis síns, sem hann naut síðan
alla æfi og virti af verðleikum. í
þessari ferð lenti hann í fang-
brögðum við norðlenska stórhríð
inni á öræfunum, illvíga og misk-
unnarlausa. Hann lá úti í tvo eða
þrjá sólarhringa, villtur, skíða-
laus og skólaus síðast. Náði á
áfangastað að lokum og ekki mik-
ið kalinn. Af þessari ferð er nokk-
uð sagt í einum þættinum í
, .Göngum og réttum“, en þar er
lýst öræfagöngum sem margur ís-
lendingurinn hefur orðið að
þreyta á umliðnum árum eða öld-
um í leit að lífsbjörg, eða lífsfyll-
ingu, manna sem ekki, ,urðu úti“,
heldur náðu settu marki, náðu
heim og sigruðu.
Valtýr Guðjónsson.
FAXI 229