Faxi

Árgangur

Faxi - 01.10.1986, Síða 34

Faxi - 01.10.1986, Síða 34
vitað er um slík mál í nágranna- löndum okkar á þeim tíma. Og það merkilega er, að í hrepp- stjómarmálum áttuðu forfeður okkar sig á því, hve nauðsynlegt var að sjá fyrir meðferð fram- kvæmdavaldsins, þar sem hrepp- stjóramir vom, en það var einmitt þetta, sem þeim sást yfir í þjóð- veldislöggjöf sinni — þeir höfðu löggjafarskipan og dómsskipan, sem var langt á undan sinni sam- tíð, — en þeir gleymdu fram- kvæmdarvaldinu — og í því lá sú meinsemd, sem þjóðveldisskipu- laginu varð að falli. Landnámsöld og þjóðveldisöld vom mikilfengleg blómaskeið í sögu þjóðarinnar, þegar frjálsbor- in fullvalda þjóð sat einörð og stollt að kostum og gæðum lands og sjávarafla. Á þessum ámm og öldum skópust og í stærstu drátt- um þau menningarverðmæti og sú arfleifð, handritin, sem best hafa dugað okkur í þeirri frelsis- oglífsbaráttu, sem þjóðin háði um aldaskeið. Það em sögumar, dróttkvæðin og eddukvæðin, arf- urinn frá Snorra Sturlusyni og hans líkum, sem urðu aflvaki skáldskapar, sem aldrei leið undir lok, jafnvel ekki á mestu örvænt- ingarárunum — og tryggðu þannig að íslensk tunga og þar með ís- lensk þjóðarmeðvitund lifði, þó oft hafi hart sorfið að. Einar Benediktsson kveður um íslenskt mál: ,,Fegurra mál á ei veröld víd né vardveitt betur á raunanna tíð“ og hann bætir við: ,,Án þess týnast einkenni og þjóðerni mannsins, án þess glatast metnaður landsins“ Og þjóðskáldið Matthías Jochumson segir svo um íslenska tungu í einu af sínum mörgu stór- kvæðum: ,,Mál sem hefur mátt að þola meinin flest, er skyn mágreina, is og hungur, eld og kulda, áþján, nauðir, svartadauða, málið frœga söngs og sögu sýnu betra guðavíni, mál, er fýllir svimandi sœlu sál ogœð, þótt hjartanu blœði“. Islenska tungan er og hefur ver- ið sá aflvakinn, sem tryggir okkur þjóðemislegan tilverurétt. Á miðöldum íslenskrar sögu gekk þjóð okkar vissulega í gegn- um marga raun — hún þoldi nátt- úmhamfarir, hafi'sþök og kulda, eldgos lögðu blómlegar byggðir í auðn, drepsóttir felldu æ ofan í æ stóran hluta þjóðarinnar, hungur- ganga og vergangur urðu hörm- ungarævikjör ótrúlega margra ís- lendinga. En einnig var sorfið að þjóðinni af mannavöldum. Stjórn- aráþján og verslunareinokun kór- ónuðu óblíð eymdarkjör lands- manna. En aldrei varð myrkur miðald- anna svo algjört, að eigi lýstu sem kyndlar í myrkviði hungurs og nauða, andans menn, sem oss er enn þann dag í dag hollt að minn- ast, því þeim eigum við sem þjóð margt að þakka. Ég nefni aðeins örfáa. Eysteinn munkur Ásgrímsson orti Lilju, sem svo vel var gerð, að allir vildu Lilju kveðið hafa. Sér- stæð trúarljóð fyrir fegurðarsakir. Séra Hallgrímur Pétursson, trú- arskáldið sem ....kvað í heljar- nauðum, heilaga glóð í freðnar þjóðir“, en passíusálmar hans eru enn þann dag í dag lesnir á fleiri þjóðtungum en nokkur annar ís- lenskur skáldskapur. Jón biskup Vídalín, með sínar þrumuræður. Skúli fógeti Magnússon, sem vekur með þjóðinni fyrsta vísi til verklegra framfara, og lyftir þannig örlítið því askloki, sem byrgði landsmönnum sýn í bú- skapar- og starfsháttum. Endurreisnarmennirnir og stór- skáldin í lok 18. aldar og á 19. öld, Eggert Ólafsson, Bjarni Thorar- ensen, Baldvin Einarsson, Fjöln- ismennirniro.fi. o.fl., ogloks Jón forseti Sigurðsson, sem leiddi þjóðina fram til sigurs í þjóðfrels- isbaráttunni. Ég hef aðeins nefnt örfáa andans vita af handahófi, en sleppt fjöl- mörgum, sem eins hefði verið við hæfi að nefna, til þess að sýna, að á niðurlægingartímabilum risu upp menn, sem blésu hver á sinn máta þreki og þrótti í brjóst lands- manna, og voru svo eðlisstoltir að þeir létu aldrei bugast. ,,Mundi hjarn og kröm ogglóð hœfa lítilsgildri þjóð?“ spurði Matthías Jochumson. Já, það hefur verið sagt, að við íslendingar horfum um of til liðna tímans, til fornrar frægðar for- feðra vorra. Vel má vera að nokk- ur sannleikur sé í þessu fólginn, en það er þá sitt hvað, að ánetjast svo fornum frægðarljóma, að það glepji fyrir í önn og erli dagsins, og hitt að taka það mið af því, sem forverar vorir hafa best gert í and- legum og veraldlegum efnum, að undirstaða verði þar fundin til framtíðarathafna. Stórskáldið Einar Benediktsson segir: ,,Að fortíð skal hyggja, effrum- legt skal byggja, án frœðslu þess liðna sést ei hvað er nýtt“ Ef þjóðmenning vor stendur ekki föstum rótum í og sækir nær- ingu sína til fornrar arfleifðar, og vefur síðan vísindalega þekkingu og verkmenningu í þá uppistöðu, er hætt við að stormsveljandi og umbyltandi flóðbylgjur nútímans fari nöturlegum höndum um þjóðlíf vort. Já, fortíðin er einmitt uppistað- an í þeim mannlífsvef sem við vef- um í dag. Og það er undir því komið, hvernig okkur tekst að slá þann vef, hvernig lífskjör okkar verða bæði andleg og veraldleg. Þetta gerist vitaskuld að verulegu leyti á vettvangi þjóðmála, en þó ekki síður héraðsmála. Sveitarfé- lögin, hreppamir, eru elsta stjórn- sýslueining hér á landi, og er saga þeirra um marga hluti stórmerki- leg, þó sú saga verði ekki rakin hér. Að elska ekki landið — aðeins þennan blett. Já það er mörgum manninum ærið verkefni, að helga sig þeim bletti, því svæði, sem hann lifir og starfar á, og það er sannfæring mín, að þeir sem leggja sig ffam um að efla heima- byggð sína, virða hana og elska, hlúa að öllum þeim þáttum sem til uppbyggingar mega verða, hvort NJOTIÐ V/EITINGA I SERSTOKU UMHV/ERFI CÖLÓÐIM er alhliða veitingahús í hjarta Keflavíkur. Bjóðum upp á allar weitingar í ohhar sérstaka umhverfi. HAFIjARGOnJ 62 230 KEFLAVÍK 5ÍMI 1777 238 FAXI

x

Faxi

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Faxi
https://timarit.is/publication/678

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.