Frjáls verslun - 01.04.2004, Qupperneq 6

RITSTJÓRNARGREIN
FORSETAKJOR FRAM UNDAN:
Forsetinn vill verða virkari
Fijístir ÁTTU VON á því að Ólafur Ragnar Grímsson,
forseti Islands, tilkynnti þjóðinni það í ávarpi sínu á nýársdag
hvort hann gæfi kost á sér til embættis forseta aftur. Það var
talin ákjósanleg stund til að gefa út slíka yfirlýsingu, hátíðleg. En
hann þagði þunnu hljóði um framboð. Þegar komið var fram í
mars bólaði enn ekkert á yfirlýsingu frá honum og fannst
mörgum sem forsetinn væri orðinn dónalega seinn að segja
þjóðinni frá áformum sínum. Um miðjan mars brast stíflan
loksins; hann ætlaði að bjóða sig fram. Jafnframt lýsti hann því
yfir að hann „myndi taka virkari þátt í umræðum um þjóðfélags-
mál“ yrði hann endurkjörinn forseti og hygðist ræða „hlutverk
og stöðu forsetaembættisins" í aðdraganda forsetakosninganna.
Mörgum var brugðið. Ætlaði hann að taka völdin af Alþingi?
Nei, það getur ekki verið, sögðu flestir. En hvað var hann þá að
fara? Hefur honum liðið svona illa í embættinu vegna þess að
hann hefur ekki verið „virkur í umræðum um þjóðfélagsmál"?
Var það ástæðan fyrir því að hann var svo lengi að gefa það upp
hvort hann ætlaði fram á ný? I hugum flestra er forseti lýð-
veldisins sameiningartákn þjóðarinnar, yfir dægurþras stjórn-
mála hafinn, og situr á friðarstóli
á Bessastöðum. Kannski er
slíkur forseti óþarft embætti. En
ekki hefur hvarflað að neinum
að forsetinn sem embættis-
maður hefði pólitísk völd þótt
hann væri kjörinn af þjóðinni á
fjögurra ára fresti.
ÓLAFUR RAGNAR byijaði for-
setatíð sína svo sem ágætlega og
lýsti því strax yfir að pólitískum afskiptum sínum væri lokið. En
Ólafur hefur langt frá því staðið sig vel sem forseti um nokkurt
skeið. Það er dapurlegt hvernig hann hefur látið pirring sinn út
í Davíð Oddsson forsætisráðherra bitna á þjóðinni og vanvirt
forsetaembættið þar með. Forsætisráðherra hefur ekki verið
hótinu skárri í samskiptum sínum við forsetaembættið. Það er
algerlega óviðunandi hvers konar „sandkassaleik" þessir tveir
gömlu erkifjendur úr pólitíkinni hafa stundað í vetur. Þetta hefur
verið leikur tveggja egóista sem halda að þeir geti hagað sér
hvernig sem er gagnvart hvor öðrum án þess að þjóðinni komi
það við. Forsetinn vanvirti þjóðina þegar hann tók skíðaferð
fram yfir 100 ára heimastjórnarafmælið í Þjóðmenningarhúsinu
hinn 1. febrúar sl. Sömuleiðis vanvirti hann þjóðina þegar hann
hundsaði brúðkaup Friðriks krónprins Dana. Óskiljanleg yfir-
lýsing um að hann gæti ekki yfirgefið landið „vegna óvissu um
hvenær Alþingi lyki afgreiðslu mikilvægra mála“ var enn einn
„sandkassaleikurinn“ við Davíð. Hann gaf synjun undir fótinn;
menn skyldu átta sig á því að hann gæti „hafnað fjölmiðlafrum-
varpinu og tekið þar með völdin af Alþingi og Davíð“.
DAVIÐ ODDSSON lætur af störfúm sem forsætisráðherra í
september eftír gott starf og óvenju farsælan feril. Hans tími er
kominn. Ólafur verður hins vegar endurkjörinn í forsetakosn-
ingum 26. júní nk. þar sem mótframbjóðendur hans, Baldur
Agústsson og Ástþór Magnússon, njóta ekki almenns lýlgis.
ÉG HEF EKKI TRÚ Á að kjörsókn í forsetakosningunum
verði mikil með þessa þrjár kandidata í boði. Og eitthvað segir
mér að meira verði um það en áður að þeir sem drífa sig á kjör-
stað skili auðu. Eg hef raunar haldið þvi fram um nokkurt skeið
að setja eigi lög um að enginn getí gegnt embætti forseta
Islands lengur en í tvö kjörtímabil, samtals átta ár. Það er
algerlega óásættanlegt að sitjandi forsetar geti í raun sjálfir
ákveðið hversu lengi þeir gegna þessu embættí þar sem sú hefð
hefur skapast að það sé nánast dónaskapur að fara fram gegn
sitjandi forseta - og það geri enginn af fullri alvöru. Sömuleiðis
er full þörf á að fá það á hreint í eitt skiptí fýrir öll hvert sé vald
og hlutverk forseta lýðveldisins. Það er
óþolandi að æ ofan í æ komi upp misvísandi
umræður á meðal helstu lögspekinga
landsins um vald forsetans og hvort hann sé
„öryggisventiir sem getí að eigin geðþótta
synjað um staðfestíngu á lögum sem Alþingi
setur. Tekið þar með völdin af Alþingi og
efnt tíl þjóðaratkvæðagreiðslu þegar honum
sýnist.
UM LEIÐ OG FORSLTLNN fer að blanda
sér í pólitískar umræður og taka völdin af kjörnum þing-
mönnum verður ekki aftur snúið. Verst er þó ef forsetínn sjálfur
ætlar að ákveða „hlutverk og stöðu forsetaembættísins", eins og
hann hefur boðað. Er nema furða þótt ýmsir telji nánustu stuðn-
ingsmenn forsetans vera með byltingu í farvatninu sem eigi að
gera embættíð stórpólitískt - og að forsetakosningarnar eigi að
snúast um það. Enda er hún einkar lymskuleg og ógeðfelld
kenningin úr herbúðum stuðningsmanna hans um að forsetinn
geti ekki annað en hafiiað fjölmiðlafrumvarpinu, ella fái hann
svo lélega kosningu í forsetakjörinu.
TVEIR EGÓISTAR hafa verið í hvimleiðum „sandkassaleik“ í
vetur. Annar þeirra verður kjörinn tíl embættís forseta næstu
Ijögur árin, laugardaginn 26. júní nk. Breytum lögum; Enginn
ættí að geta gegnt embættí forseta Islands lengur en í tvö
kjörtímabiUIl
Jón G. Hauksson
Enginn ættí að geta gegnt embætti
forseta Islands lengur en í tvö kjör-
tímabil. Það er óásættanlegt að sitjandi
forsetar geti í raun sjálfir ákveðið
hversu lengi þeir gegna þessu embætti
þar sem sú hefð hefur skapast að það
sé nánast dónaskapur að fara fram
gegn sitjandi forseta.
6