Frjáls verslun - 01.04.2004, Side 109

HEILSA
Gleraugu eða aðgerð? Fjarsýni gerir ekki mikið vart við sig
á yngri árum. Augasteinninn getur leiðrétt fyrir ijarsýni lengi
fram eftir en síðan dvin hæfni hans til að fókusera undir fertugt
og þá fer fólk að finna fyrir aldurstengdri ijarsýni. Það er þó
ekki eins og í bókhaldi, að fyrst sé fólk nærsýnt og svo breytist
það hægt yfir í fjarsýni og í „rétta“ sjón.
„Gleraugu og linsur hafa verið hefðbundnar aðferðir til að
leiðrétta sjónina hjá fólki fram til þessa og hefur gefist vel,“
segir Þórður. „A síðustu árum hafa svo leysigeislaaðgerðir
komið að nokkru og í vaxandi mæli í staðinn. Aðgerðin er létt-
bær og með miklu tölvustýrðu öryggi þannig að vandkvæði
eru fá og sjaldgæf þó auðvitað sé aldrei hægt að komast hjá
þeim að fullu. Þetta fellur vel inn í menningarheim okkar, þar
sem allt á að vera fullkomið og enginn vill sjá illa og hægt að fá
góða sjón með nær sársaukalausri aðgerð þar sem árangur
kemur svo að segja strax fram.“
Augnsjúkdómar En hvað með augnsjúkdóma þar sem sjón
förlast án þess að hægt sé að bæta það með glerjum eða
linsum?
Jú, þetta eru þrír stórir sjúkdómaflokkar, ský á augasteini,
sem hægt er að laga með aðgerð, gláka sem hægt er að halda
i skeijum og aldursbreytingar í augnbotnum sem eru torleyst
viðfangsefni en þó alltaf eitthvað nýtt að koma til,“ svarar
Þórður.
Merk rannsókn augnsjúkdóma er svokölluð Reykjavíkur-
rannsókn sem Friðbert Jónasson augnlæknir á heiðurinn af.
Hún er á heimsmælikvarða og unnin í samvinnu við WHO og
er stærsta framlagi Islendinga til augnlækninga. Hún hefur
ekki fengið þá viðurkenningu hér á landi sem hún á skilið.
Rannsóknin sýnir tengsl milli útljólublárrar geislunar og ský-
myndunar á augasteini. Góðar og öruggar upplýsingar Veður-
stofunnar gerðu þetta kleift og einnig svipaðar upplýsingar frá
Astraliu og Japan. Það eru allir Islendingar með einhver merki
skýmyndunar í augastein um 60 ára aldur en t.d. Indveijar fá
þetta mun fyrr. Það er jafnvel hægt að finna mun hér innan-
lands eftir magni útfjólublárrar geislunar á hinum ýmsu
svæðum landsins.“
Notkun augans Oft er talað um að maður geti skemmt augun
með því að beita þeim vitlaust, með því að lesa í of lítilli birtu og
jafnvel með því að borða ranga fæðu. Er eitthvað til í þessu?
„Það er með sjónina eins og skynsemina að hún versnar
ekki við notkun. Ahrif fæðu eru lítil og þarf mikið að fara
úrskeiðis til að það hafi áhrif á sjón. Þjóðarviskan segir að lýsi
sé hollt fyrir augun og ekki geng ég gegn því. Ahrif erfða eru
meiri en umhverfis á sjón og sjónlag. Það eru engar sannanir
fyrir þvf að vinna við tölvur, sjónvarpsgláp eða beiting sjónar við
ákveðin skilyrði sé skaðleg. Sama gildir um birtu en við glötum
ljósnæmi með árunum og verðum því birtufrekari.
Vilji menn fara vel með augun er gott að vinna í réttri birtu
og vernda augun gegn útfjólubláum geislum. I því samhengi
má geta þess að venjuleg gleraugu, án litar, loka á allt að 95%
útfjólublárra geisla til augans og eru þannig mjög góð vörn
ein og sér.
Það fellur örugglega í misjafnan jarðveg en „góð“ sólgler-
augu eru ekki augnsparandi þó þau ef til vill þæti llðan fólks.
Hlifðargleraugu hafa og stórfækkað slysum. Forvarnarstarf
hefur gerbreytt glákublindu, þar sem snemmbær greining
skiptir miklu máli. Um 1950 voru 300 Islendingar alvarlega
sjónskertir af gláku og ættu samkvæmt því nú að vera um 800.
Þeir eru hins vegar aðeins um 80 sem er stórsigur. Hægt er að
fyrirbyggja hana með því að lækka þrýsting á augu og eru til
þess notuð lyf og aðgerðir."
Shipti um augasteina Augasteinaskipti eru algeng aðgerð en
um 60 ára aldur eru augasteinarnir farnir að glata nokkru af
gegnsæi sínu og því sjónin ekki eins góð og annars. ,Augn-
steinar gegna því hlutverki að hleypa ljósi í gegnum sig og
fókusera myndina og rétt eins og gler sem verður óhreint eða
skemmt, kemur minna ljós í gegn. Augnsteinaskipti eru
stöðluð og örugg aðgerð og hér á landi eru gerðar um 1500
shkar aðgerðir á ári. Eldra fólk lifir ekki lengur „passívu" lífi.
Það þarf góða sjón og augnsteinaaðgerðir endurnýja sjón sem
farin er að dofna. Þar er aðalvandinn langir biðlistar."
Aldursbreytingar í augnbotnum Stærsta augnvandamál nútím-
ans eru aldursbreytingar í augnbotnum. ,Augnbotninn er eins
og pottlok með hnúð í miðjunni, þar sem hnúðurinn sér um
lestrarsjón, litasjón og skerpu," segir Þórður. ,Aðrir hlutar augn-
botnsins sjá um ratsjónina. Ellibreytingar leggjast á skörpu
sjónina eða hnúðinn og það verður til daufur blettur þar sem
gerir að verkum að lestrarsjónin/skarpa sjónin versnar. Þetta er
sjúkdómur eldra fólks, 75 ára og eldri en sést þó niður undir sex-
tugt. Við höfúm verið mjög snögg að tileinka okkur nýjungar í
meðferð á þessu sviði og höfum undanfarið meðhöndlað þetta
með blöndu af lyfjum í æð og laser og það hefur gefist vel. I
þessu má búast við miklum framförum á næstu árum.“
Leysigeislaaðgerðir Margir kvarta undan þreytu í augum við
tölvuvinnu og telja að slík vinna fari illa með augun. Þórður
segir lýsingu skipta máli þarna en að geislun frá skjánum eigi
ekki að hafa skaðleg áhrif á augun. A fimmtugsaldri fari ljós-
næmi augans hratt minnkandi og allir finni til þess að ekki sé
lengur hægt að lesa í rökkri eða lítilli birtu eins og unglingar
geta og við því er ekkert að gera.
Fyrir þá sem eru ijarsýnir, nærsýnir og með sjónskekkju og
ekki vilja nota gleraugu eða linsur, eru leysigeislar svarið.
„Þessar aðgerðir eru gerðar á ýmsa vegu en þær eru fljót-
gerðar og árangurinn kemur svo að segja strax í ljós og er
varanlegur. Við breytum einfaldlega lagi augans með því að
ummynda hornhimnuna og breyta þar með stefnu ljóssins svo
réttur fókus fáist Þessar aðgerðir eru gerðar á fólki frá tvítugu
og upp úr. Það er ljóst að við munum í framtlðinni nota aðgerðir
mun meir en nú í stað gleraugna og linsa. Þær eru ekki áhættu-
lausar en engu að síður öruggur og góður kostur.
A heimasíðum Lasersjón http://lasersjon.is/umlasersjon.
html, og í greinasafni Læknablaðsins er hægt að finna miklar
upplýsingar um sjónlag og sjónlagsaðgerðir auk þess sem
doktor.is hefur viðamikið greinasafn um sjón og sjónlagsgalla. 35
109