Bankablaðið - 01.12.1967, Síða 23

bankakerfið getur lánað hverju sinni. í þessu
efni er beitt hér á landi sams konar tækjum
og annars staðar, svo sem vaxtapólitík, breyti-
legum reglum um endurkaup, innlánsbind-
ingu o. s. frv. í því skyni að hafa áhrif á
heildarútlán viðskiptabankanna. Þegar frá
eru talin afurðalán Seðlabankans og samn-
ingar um þátttöku bankakerfisins í fram-
kvæmdaáætlunum, hefur hvorki Seðlabank-
inn né ríkisvaldið nein bein áhrif á það,
hvernig útlán viðskiptabankanna skiptast.
Þetta þýðir svo aftur á móti, að skipting
útlána hlýmr að vera eitt mikilvægasta hlut-
verk, sem viðskiptabankarnir gegna í stjórn
efnahagsmála. Með útlánastarfsemi sinni hafa
þeir mikil áhrif á vöxt og viðgang einstakra
fyrirtækja og þar með á þróunarstefnu fram-
leiðslumálanna í landinu. Sé varpað fram
þeirri spurningu, hvort viðskiptabankarnir
gegni á viðhlítandi hátt þjóðfélagslegu hlut-
verki sínu, hlýtur það mjög að velta á því,
hvernig maður límr á skipulagningu og
framkvæmd útlána þeirra. Þótt ég viti, að
bankastjórnirnar leggi sig mjög fram um að
leysa þetta erfiða hlutverk sem bezt af hendi,
tel ég litla von til, að þeir geti gert það nægi-
lega vel, nema með róttækri endurskipulagn-
ingu vinnubragða. Ég held, að ástæðurnar
fyrir þeim veikleikum, sem fyrir hendi eru á
þessu sviði, liggi fyrst og fremst í því, að
ákvarðanir um útlán eru ekki nægilega und-
irbúnar bankalega, þar sem þær eru teknar
af bankastjórnunum að mesm án smðnings
sérhæfðra deilda og aðstoðarmanna, sem geti
lagt málin fyrir á skipulegan hátt. Af þessu
leiðir svo, að ákvarðanir eru teknar að veru-
legu leyti eftir ófullkomnum upplýsingum,
er viðskiptamennirnir gefa og margvísleg
pressa og ágengni hefur miklu meiri áhrif á
úrslit mála en eðlilegt er.
Fjölgun bankanna hefur skapað ný vanda-
mál í þessu efni, þar sem fjöldi manna hefur
vanizt á að eiga viðskipti við fleiri en einn
banka. Þótt víð þessu sé í sjálfu sér ekkert
að segja, og það sé jafnvel einn af kostunum
við fjölgun bankanna, að dregið hefur úr
þeirri einokunarhætm, sem ella væri fyrir
hendi, er augljóst, að í því er fólgin hætta
fyrir einstaka banka að hafa fyrirtæki í við-
skiptum, án þess að fyrir liggi upplýsingar
um viðskipti þeirra við aðra banka. Er nauð-
synlegt að bankarnir finni leiðir til þess að
skiptast á gagnkvæmum upplýsingum í þessu
efni, án þess að það þurfi að draga úr eðli-
legri samkeppni þeirra á milli. Reynsla und-
anfarinna ára hefur glögglega sannað, að
skormr samræmingar í útlánastefnu bank-
anna að þessu leyti gemr leitt til þess, að ein-
stakir menn og fyrirtæki geti náð til sín meira
lánsfé en eðlilegt er, og valdi þannig bæði
óréttlæti og jafnvel töpum fyrir bankana.
Annað vandamál er, að bankarnir hafa litl-
ar upplýsingar og fylgjast lítið með rekstri og
fjárfestingu þeirra fyrirtækja, sem eru í við-
skiptum við þá. Bankarnir vita því oft ekki,
hvort það fé sem þeir lána, er notað á þann
hátt, sem um hafði verið samið. Og lán,
sem veitt eru til að standa undir rekstri, eru
þráfaldlega notuð til fjárfestingar, sem svo
aftur leiðir til rekstrarfjárskorts hjá fyrir-
tækjum, jafnframt því sem fé, sem bankarn-
ir ætluðu að lána til skamms tíma festist hjá
fyrirtækjunum. Með þessu á ég ekki við
það, að bankarnir eigi ekki að lána í fjár-
festingu, heldur eingöngu, að þeir þurfi að
fylgjast með því, til hverra hluta lánsféð er
notað. Þá lægi það alltaf skýrt fyrir, hvaða
lán eru til langs tíma og hver til skamms, en
það er ekki aðeins mikilvægt fyrir fyrirtækin,
heldur einnig bankana, sem að öðrum kosti
geta ekki metið, hver raunveruleg lausafjár-
staða þeirra er.
Það yrði annars alltof langt mál fyrir mig
að fara að ræða í einstökum atriðum, hvern-
BANKABLAÐIÐ 21