Bankablaðið - 01.12.1971, Blaðsíða 34

breyttust viðhorf mjög í þessum efnum. Fjár-
sterkir aðilar stóðu að stofnun hans, og
stofnaði hann þegar á fyrsta starfsári sínu,
1904, útibú á ofannefndum tveim stöðum,
Akureyri og Isafirði, í beinni samkeppni
við Landsbankann, og einnig á Seyðisfirði,
sem þá var miðstöð alls athafnalífs á Aust-
fjörðum. Tilkoma þessa nýja útibús Islands-
banka var að sjálfsögðu mikil lyftistöng fyr-
ir alla verzlun og viðskipti á Seyðisfirði, og
það fullnægði, að minnsta kosti fyrst í stað,
brýnustu þörfum staðarins. Var því lítil von
um, að Landsbankinn gæti setzt þar að líka,
enda átti hann, þegar hér var komið sögu,
ekki einungis í harðri samkeppni við hinn
volduga Islandsbanka, heldur stóð um hann
mikill pólitískur styrr, sem lauk með brott-
vikningu allrar bankastjórnarinnar árið 1909.
Um nýtt útibú á vegum Landsbankans var
því ekki að ræða, eins og nú var komið mál-
um.
Nokkurrar óánægju varð brátt vart út af
þessari þróun mála. Ibúar Suður-Múlasýslu
þóttust afskiptir, enda samgöngur allar á
Austurlandi enn mjög örðugar. Urðu all-
miklar umræður um þessi mál á Alþingi og
var lagt fram frumvarp til laga, þar sem
þess var farið á leit, að Landsbankinn setti á
stofn útibú í Suður-Múlasýslu, annaðhvort á
Reyðarfirði eða Eskifirði. Ekki varð þó sam-
komulag um framgang málsins að sinni. Var
einkum deilt um staðsetningu útibúsins, en
þeim ágreiningi lauk svo, að landsstjórninni
og stjórn Landsbankans var veitt sjálfdæmi
um, hvar á Austurlandi væntanlegt útibú
yrði staðsett.
Heimsstyrjöldin fyrri tafði framgang úti-
búsmálsins enn um sinn og var því ekki
hreyft aftur fyrr en á Alþingi 1917. Eftir
nokkurt karp og umræður ákvað banka-
stjórnin að setja útibúið niður á Eskifirði.
Mun það sjálfsagt hafa ráðið miklu um
staðarval, að miðstöð stjórnsýslu var þar,
þótt ýmislegt fleira kunni að hafa komið til.
Undirbúningur starfseminnar gekk sam-
kvæmt áætlun og var útibúið opnað í byrjun
árs 1918 og er nú liðin meir en hálf öld
síðan.
Svo sem von var hafði útibúið ekki miklu
fjármgani yfir að ráða er það tók til starfa.
Að vísu hlynnm menn að því á ýmsa lund
og eftir beztu getu, og talsvert fé barst frá
hinum ýmsu byggðum Austurlands. En meg-
inuppistaða starfsfjárins voru þó þeir fjár-
munir, sem aðalbankinn í Reykjavík lagði
til og hefur það raunar verið alla tíð síðan.
Það bætti heldur ekki úr skák, að útibúið
á Austurlandi hóf starfsemi sína á hinum
erfiðasta tíma. Heimsstyrjöldinni fyrri var
ekki lokið, svo að mjög erfitt var um vik,
ekki sízt um aðdrætti alla til útgerðar og
framkvæmda og fór Austurland sízt varhluta
af því.
Að styrjöldinni lokinni urðu erfiðleikarnir
sízt minni þegar allt þurfti að byggja upp
frá grunni. Gengu þá svo örðugir tímar yfir
Austurland, að kunnugir menn hafa sagt mér
að jaðrað hafi við hreint neyðarástand.
Eg hygg að óhætt muni að fullyrða, að
Landsbankinn hafi átt sinn drjúga þátt í
að yfirvinna alla þá örðugleika sem að steðj-
uðu, trúr því hlutverki, sem honum var ætlað
frá upphafi, að styðja af öllum mætti að við-
reisn og aukningu atvinnulífsins á öllu land-
inu. Utibúinu óx smám saman fiskur um
hrygg og innlán jukust smátt og smátt. Skuld
við aðalbanka var þó ávallt svo mikil að
örðugt var að standa undir henni, þar sem
sparifjármyndun á Austurlandi var hverf-
andi lítil og í engu hlutfalli við þarfir. Þó
tókst að halda í horfi. Bankinn studdi að út-
gerð og verzlun og annarri starfsemi af
fremsta megni. Framleiðslutæki voru lítil og
ófullkomin. Reyndi bankinn til dæmis að
32 BANKABLAÐIÐ