Útvarpstíðindi - 10.12.1945, Side 6

342
ÚTVARPSTOII,'DI
til lífsins, hin áleitna og frjósaraa lífs-
orka hans, allt þetta, og ennþá meira
kemur fram í dráttum höggmyndarinnar.
Hann var foringinn, sem lýðurinn
barðist með eða á móti. í ótrúlegum
aragrúa blaðagreina — frjómagn, sem
aldrei hafði séð sinn líka í Noregi — í
bókum sínum og leikritum, en þau rit-
verk höfðu ákveðnari tilgang, en flestir
menn erlendis gátu gert sér grein fyrir,
barðist hann án afláts fyrir þeim málum,
sem honum lágu á hjarta. Og ekki má
gleyma fyrirlestrum hans og ræðum í
því sambandi. Hinir huglötu og kæru-
lausu voru neyddir til að hefjast handa.
Eins og hressandi stormur fór andi hans
um Noreg, og allsstaðar kom hann við
til þess að gera fólkinu rúmrusk- Hann
vildi ekki, né gat fyrir nokkra muni,
verið einn með hugsanir sínar. Pað var
því engin furða, þó sagt væri um hann,
a.ð hann fengist við allt, sem á einhvern
hátt vakti áhuga almennings. Og stund-
um var Noregur, eða jafnvel öll Norður-
löndin honum ekki nógu stór leikvang-
ur.
Myndin af höfðingjanum Björnson er
rétt, svo langt, sem liún nær, en hún er
þó langt frá því að vera fullkomin.
Hann var ef til vill í hópi stórhrotn-
ustu manna sem uppi hafa verið, sjálfs-
pruggur, en þó óspar á að hlusta á skoð-
anir annarra, og jálaði með glöðu geði
ósigur sinn, ef því var að skipta. Hann
sagði einhverntíma, að enginn mætti
álasa honum, hann væri hyggnari i dag
en i gær. Og hann bætti við: „Það er
alveg eins óliollt, að ríghalda sér ávalt
í sömu pólitísku skoðun, og að skipta
aldrei um skyrtu".
Björnson var mörgum þungur í skauti,
og fengu margir andstæðingar hans að
kenna á því. Hann var hinn hrausti har-
dagamaður •— harður eins og klettar
Noregs — en hann var líka viðkvæmur
eins og kona, eða barn. Og einn sam-
tíðamaður Björnsons lýsti lionum, sem
mesta manni Noregs og stærsta harni
Noregs. Hann sá, en oft um seinan, að
hann olli stundum tjóni með hinum
mikla ákafa sínum og réttlætistilfinn-
irigu, þegar hann hafði gott eitt í hyggju.
Það má segja um hann, þó það hljómi
dálítið skringilega, að enginn elskaði
heitar friðinn, í orðsins fyllstu merk-
ingu, en þessi bardagahetja-
Friður og lífshamingja voru takmörk
hans, þó skaplyndi hans sjálfs væri
of gróðurmikið, til þess að hann gæti
ávallt búið í sátt við þessa friðarluig-
sjón.
Á hverjum degi vaknaði með honum
vígmóðurinn, og á hverjum degi var
hann hermaðurinn, sem háði styrjaldir,
en hann skóp einnig hamingju.
En eins og áður er sagt, kom það
einnig fyrir að hin ódrepandi löngun
hans til þess að fást við alla skapaða
hluti, hafði aðrar afleiðingar í för með
sér, en ællast var til. Dálítið atvik, sem
kom fyrir er hann dvaldi á Italíu, er
gott dæmi þessa. Hann hafði farið ti!
Róm, til þess að ljúka við sögulegt leik-
rit. En þar hafði hann ekkert næði við
vinnu sína. Hann varð brátt miðdepill
hringiðunnar þar. eins og annarsstaðar.
Með lagi og lempni félck frú Karólína
Björnson hann lil að flytja til smáþorps
úti í landsbyggðinni, þar hlyti hann þó
að vera í næði, og í fyrstunni gekk allt
að óskum. Enginn þekkti Björrison í litla
h.ænum — en allt í einu fylltist hann
áhuga á vexti og viðgangi þorpsins.
Þorpið gat ekki verið afkimi veraldar-
innar að eilífu, af hverju átti hærinn
ekkert ráðhús, af hverju átlu þorpshúar
sér ekki nein stór áhugamál, af hverju
tóku þeir ekki þátt í eflingu friðarins?
Um þetta, og annað slíkt skrifaði Björn-
son langar klau’sur í eina blaðið, sem til
var í þorpinu. Og á augabragði var hinn
unaðslegi bær orðinri að vígvelli æðis-
genginna dcilna. Faðir og sonur hárust
á banaspjótum, öldur ófriðarins risu
hátt, hæði með og á móti hugsjónum og
tillögum Björnsons- Hann gerði allt, sem
í mannlegu valdi stóð, til þess að jafna
deilurnar — en árangurslaust. Seinna,
jjegar hann minntist á þetla atvik, og
það kom ekki örsjaldan fyrir, j)á fylltist
hann alltaf undrun og vonhrigðum.
„Þetta var ekki ætlunin", sagði hann.
„Ég vildi ekki þennan ófrið“. Það var
hin einlæga réttlætistilfinning Björn-