Morgunblaðið - 04.12.2008, Blaðsíða 38

38 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. DESEMBER 2008
Jólagjöfin í ár !
Gleymdir þú lyklunum heima?
Er lykillinn að peningaskápnum
undir koddanum ?
Lyklabox
Sími 565 3265
Kaplahrauni 7a - 220 Hfj
www.rafhitun.is
MIKLAR breyt-
ingar hafa orðið á
tekjudreifingu íslensku
þjóðarinnar á seinustu
14 árum samkvæmt
tölum ríkisskattsjóra
og hefur dreifing ráð-
stöfunartekna orðið sí-
fellt ójafnari með ár-
unum. Þannig voru t.d.
meðaltekjur þeirra
20% hjóna sem lægstar tekjurnar
höfðu árið 1993 um 170 þúsund
krónur á mánuði (m.v. verðlag árs-
ins 2007) en meðaltekjur þeirra 20%
hjóna sem hæstar tekjurnar höfðu
voru um 490 þúsund krónur á mán-
uði, eða tæplega þrisvar sinnum
hærri. Árið 2007 höfðu meðaltekjur
þeirra 20% hjóna sem lægstar höfðu
tekjurnar hækkað um 100 þúsund
og voru orðnar 270 þúsund krónur á
mánuði. Tekjur þeirra 20% hjóna
sem hæstar höfðu tekjurnar höfðu
aftur á móti hækkað um 1,4 millj-
ónir og voru orðnar 1,9 milljónir á
mánuði. Þannig var tekjuhærri hóp-
urinn komin með sjö sinnum hærri
tekjur en sá tekjulægri miðað við
þrisvar sinnum hærri tekjur 14 ár-
um fyrr. Á Norðurlöndunum er
sama hlutfall nú um 4 og um 8 í
Bandaríkjunum. Þannig hefur
tekjudreifing á Íslandi þróast frá
því að vera sú jafnasta á Norð-
urlöndunum yfir í að vera sambæri-
leg og í Bandaríkjunum.
Á seinustu árum hefur umræðan
um „ofurlaun“ farið fram hjá fáum
og leiddu „ofurlaun“ hjá Kaupþingi
meðal annars til þess að formaður
Sjálfstæðisflokksins lokaði reikningi
sínum þar. Það er því eðlilegt að
gera ráð fyrir því að
ójöfnuð ráðstöf-
unartekna megi rekja
til ójafnaðar í launa-
greiðslum til fólks,
enda ráða launatekjur
mestu um ráðstöf-
unartekjur. Það er þó
ekki svo, og svo til
engin breyting hefur
orðið á ójöfnuði launa-
tekna á seinustu 14 ár-
um þótt meira sé
fjallað um hann nú.
Þar sem ójöfnuður í
launatekjum hefur
ekki valdið ójöfnuði í ráðstöf-
unartekjum verður að leita annarra
skýringa. Til að tekjuskattur hafi
ekki áhrif á tekjudreifingu þarf per-
sónuafsláttur að halda í við
launaþróun, en það hefur hann ekki
gert. Frá 1993 til 2007 hækkaði per-
sónuafsláttur um 21% meðan launa-
vísitalan hækkaði um 143%. Þar
með er ljóst að skattkerfið er ein
ástæðan fyrir auknum ójöfnuði.
Önnur ástæða aukins ójafnaðar eru
fjármagnstekjur sem bera mun
lægri skatt en launatekjur og dreif-
ast mjög ójafnt á landsmenn. Ekki
er ljóst af hverju lítill hluti lands-
manna hefur á skömmum tíma eign-
ast megnið af fjármagninu og fær
þannig megnið af fjármagnstekj-
unum. Ein ástæðan gæti verið sú
einkavæðing sem átti sér stað á
tímabilinu er mikið af verðmætum
hins opinbera, s.s. fyrirtækjum og
kvóta, var fært til þröngs hóps
einkaaðila. Til undantekninga
heyrði að þær eignir væru seldar
hæstbjóðanda og var því um til-
færslu fjármuna að ræða frá al-
menningi til þeirra manna. Tekjur
af þeim fjármunum gætu skýrt
hluta ójafnaðarins.
Að ofansögðu er því ljóst að nær
hefði verið fyrir formann Sjálfstæð-
isflokksins að segja sig úr Sjálf-
stæðisflokknum en að taka pening-
inn út úr Kaupþingi þar sem hans
flokkur bar ábyrgð á ójöfnuðinum
en ekki eigendur Kaupþings.
Stefna Sjálfstæðisflokksins ber
þess merki að halda eigi áfram á
sömu leið og hafa þingmenn flokks-
ins fært rök fyrir því að afnema eigi
persónuafslátt alfarið. Einnig vill
flokkurinn færa tekjustofna til
sveitarfélaga og gefa þeim frjáls-
ræði í skattlagningu, en með því
fyrirkomulagi hafa Bandaríkjamenn
náð upp einum mesta ójöfnuði með-
al vestrænna þjóða.
Hægrimenn hafa rökstutt ójöfnuð
með því að allir hafi jöfn tækifæri
og geti unnið sig upp. Sú skoðun
þeirra á heldur ekki við rök að
styðjast samanber nýlega úttekt
OECD, en þar kemur fram að tæki-
færi til að vinna sig upp („social
mobility“) eru mest í löndum þar
sem jöfnuður er mestur. Þannig er
auðveldast að vinna sig upp í Dan-
mörku en erfiðast er að vinna sig
upp í Bandaríkjunum. Þannig virð-
ist aukinn ójöfnuður stuðla að var-
anlegri stéttaskiptingu.
Mörgum finnst eflaust umfjöllun
um tölulegar staðreyndir þurr og
óraunveruleg en þær segja mikið
um samfélagið sem við búum nú í.
Seinasta ríkisstjórn sjálfstæðis- og
framsóknarmanna knúði í gegn gíf-
urlegar breytingar á íslensku sam-
félagi sem eiga sér fá fordæmi í hin-
um vestræna heimi og ekki hafa
enn komið fram nema að litlum
hluta. Þannig lýstu þessir tveir
flokkar í raun algerri andstöðu við
eitt stéttlaust samfélag þar sem t.d.
landsmenn njóta menntunar og
heilsugæslu óháð efnahag, enda
tíðkast slíkt ekki löndum með jafn
ójafna tekjuskiptingu og hér. Það
sem þó er alvarlegast og lýsir sið-
ferði forsvarsmanna þessara
tveggja flokka, er sú staðreynd að
þeir hafa ekki gengist við verkn-
aðinum og reyna hvað þeir geta til
að halda honum leyndum.
Þróun tekjudreifingar
Guðmundur Örn
Jónsson skrifar um
ójafna tekjuskipt-
ingu hér á landi
» Seinasta ríkisstjórn
sjálfstæðis- og
framsóknarmanna
knúði í gegn gífurlegar
breytingar á íslensku
samfélagi.
Guðmundur Örn
Jónsson
Höfundur er verkfræðingur
og jafnaðarmaður.
Ójöfnuður ráðstöfunartekna (blátt) og launatekna (rautt) (mælt á hefð-
bundin hátt með Gini stuðli)
Þróun ráðstöfunartekna þeirra 20% hjóna sem lægstar tekjur hafa og
þeirra 20% sem hæstar tekjur hafa (þús. krónur, verðlag ársins 2007)
hefur ríkissjóður
gengið á lagið og
dregið smátt og smátt
úr framlögum sínum
til
áfengis- og vímu-
efnameðferðarinnar.
SÁÁ hefur lengi varað
við þessu og benti
fjárlaganefnd Alþingis
á það síðastliðið haust
að allt of stór hluti
sjúkrarekstrar SÁÁ
væri fjármagnaður af
samtökunum sjálfum og styrkt-
araðilum samtakanna. Það bíður
hættunni heim að láta sjálfsagða
ÞJÓNUSTA fyrir áfengis- og
vímuefnasjúklinga og aðstandendur
þeirra er nú í mikilli óvissu vegna
fjárhagsþrenginga SÁÁ. Aðal-
ástæða er sú, að með vaxandi
styrkjum frá fyrirtækjum og al-
menningi til SÁÁ undanfarin ár
grunnþjónustu við
unga áfengis- og vímu-
efnasjúklinga sem
leita til SÁÁ vera al-
farið undir velgengni
og velvild í garð SÁÁ
komna. Auðvitað ber
að greiða þessa nauð-
synlegu þjónustu beint
úr sjúkratrygging-
unum.
Þetta árið voru
framlög Alþingis úr
sjúkratryggingunni til
ungu áfengis- og vímuefnasjúkling-
anna enn minni en árin á undan.
Látið var í veðri vaka að von væri
á leiðréttingu og fjárlagatöluna
skyldi ekki taka of bókstaflega.
Þess vegna hefur SÁÁ rekið
viðamikla göngudeildarstarfsemi
fyrir áfengis- og vímuefnasjúklinga
í góðri trú allt þetta ár. Engin
framlög hafa fengist úr sjúkra-
tryggingunni til göngudeildarstarfs.
Þetta starf er mjög mikilvægt og
ætlað áfengis- og vímuefna-
sjúklingum bæði áður en þeir fara í
meðferð á stofnunum og eftir að
þeir koma úr meðferð. Þjónustan
er einnig ætluð þeim yngstu sem
ekki þurfa að fara á Vog að svo
stöddu og þeim eldri sem geta
spjarað sig án þess að leggjast inn
á sjúkrahús. Þriðji mikilvægi þátt-
ur göngudeildarinnar á Akureyri
og í Reykjavík er eina sérhæfða
fjölskyldumeðferðin fyrir aðstand-
endur fíklanna og sálfræðiþjónusta
fyrir ung börn þeirra. Öll þessi
þjónusta hefur verið SÁÁ kostn-
aðarsöm og nú verður ekki lengra
komist – allir varasjóðir búnir og
reksturinn kominn á yfirdrátt.
Þetta er þó ekki eini vandinn
sem að steðjar því sjúkratrygging-
arnar hafa ekki greitt nema 80% af
kostnaði við Sjúkrahúsið Vog það
sem af er þessu ári. Styrkirnir sem
hjálpuðu til á fyrri hluta ársins
hurfu á einni nóttu.
Við þetta bætist að í tillögum til
fjárlaga sem nú liggja fyrir Alþingi
er ekki gert ráð fyrir neinum leið-
réttingum þó slíkt hafi áður verið
gefið í skyn.
Um nýliðin mánaðamót voru
gerðar ráðstafanir til að mæta
þessu hjá SÁÁ.
Fólki var sagt upp og dregið
saman. Því miður mun þetta koma
niður á áfengis- og vímuefna-
sjúklingunum og aðstandendum
þeirra og þeirri þjónustu sem SÁÁ
veitir. Innlögnum á Vog mun
fækka og göngudeildarstarf leggst
að mestu af.
Gæta verður sérstaklega að þeim
veikustu þegar innlögnum á Vog
fækkar og yfirlýst stefna samtak-
anna verður að hafa þá veikustu í
forgangi ásamt ungum börnum
áfengis- og vímuefnasjúklinga.
Hugað verður sérstaklega að börn-
um og unglingum í göngudeildinni
og á unglingadeildinni á Vogi.
Reynt verður að halda úti eins
mikilli þjónustu og frekast er unnt
og styrkur og stuðningur fæst til.
Gæta þarf að heilbrigðisþjónustunni
fyrir áfengis- og vímuefnasjúklinga
Þórarinn Tyrfingsson skrifar
um minna framlag til SÁÁ úr
ríkissjóði
» Gæta verður sér-
staklega að þeim
veikustu þegar inn-
lögnum á Vog fækkar og
yfirlýst stefna samtak-
anna verður að hafa þá
veikustu í forgangi.
Þórarinn Tyrfingsson
Höfundur er stjórnarformaður SÁÁ.
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050