Morgunblaðið - 04.12.2008, Blaðsíða 45

Umræðan 45
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. DESEMBER 2008
ÞAÐ hafa ein-
kennilegir tímar
gengið í garð hjá
þessari þjóð.
Þetta tímabil er
á einhvern hátt
spennandi og
aldrei í manna
minnum, alla-
vega ekki mínu
minni, hefur fólk talað eins mikið
saman og verið jafn mikið niðri
fyrir. Fólk er bæði spennt og
áhyggjufullt og réttilega svo. Þó
svo heimilin séu ekki farin að
finna fyrir kreppunni af fullum
þunga þá vitum við að þetta er á
leiðinni eins og ógurlegt skrímsli
sem er byrjað að kíkja upp yfir
hafflötinn en mun brátt rísa úr
hafi í öllu sínu veldi og leggja
samfélagið eins og við þekkjum
það í rúst. Þetta er allavega til-
finningin.
Á þeim tíma frá því bankahrun-
ið átti sér stað þá er ég búin að
sækja hinar og þessar samkomur í
sterkri þörf fyrir að hlusta á klárt
og vel upplýst fólk tala um það
sem er í gangi. Ég er svo óend-
anlega þakklát þessu fólki sem
gefur af tíma sínum til að standa
fyrir borgarafundum, fyrirlestrum
og fjöldafundum því það er hreint
og klárt sáluhjálparatriði að fá að
heyra um lausnir og möguleika
þjóðarinnar til að rísa upp stolt og
sterk þrátt fyrir aðsteðjandi erf-
iðleika.
Það fólk sem einna mikilvægast
er að hlusta á núna er fólkið sem
talar fyrir hugrekki, kynnir nýjar
lausnir og nýja nálgun í uppbygg-
ingu. Það eru margar ótrúlega
flottar hugmyndir í loftinu og
margt gott í gangi. Með þessari
þjóð býr mikið hugvit, það er dýr-
mæt auðlind. Og það eru svo
margir kostir í stöðunni. Af hverju
leggjum við til dæmis ekki áherslu
á að auka tekjur þjóðarbúsins með
útflutningi? Einbeitum okkur að
vöruþróun með allt þetta frábæra
hráefni sem við erum núna að
senda óunnið úr landi: nefnum
sem dæmi ullina og skinnin, vá
hvað kláru hönnuðurnir okkar sem
eru menntaðir í Listaháskólanum
og í bestu skólum erlendis geta
gert góða hluti þar.
Í Hveragerði stendur yfirgefin
ullarþvottastöð. Af hverju er ekki
verið að vinna þar íslenska ull í
samstarfi textílhönnuða og fólks-
ins sem kann vinnubrögðin aftir
áratuga starf í greininni? Vík
Prjónsdóttir er gott dæmi um
samstarf rótgróins iðnaðar,
prjónaverksmiðju í Vík í Mýrdal
og færustu hönnuða. Hefur út-
koman af því samstarfi vakið
heimsathygli.
Á æskuárum mínum saumaði
mamma mín stundum mokkaflíkur
fyrir erlenda ambassadora og
þeirra fólk með Singer-saumavél-
inni sinni heima í stofu. Þetta var
peningur sem alltmúligmann-
eskjan mamma mín fékk aukalega
inn í heimilisbókhaldið. Þetta voru
góð skinn sagði mamma mér. En
svo var ekki lengur hægt að kaupa
þau. Með því að virkja þessa
vinnslu aftur og nú í samstarfi við
töff hönnuði væri alveg örugglega
hægt að fá smá aukapening í búið
og rúmlega það.
Björk Guðmunsdóttir, Sigurður
Þorsteinsson hönnuður og Klakið
sem inniheldur fjöldan allann af
hámenntuðu og hæfileikaríku
fólki, hafa komið með vel útfærðar
hugmyndir sem vel má virkja til
að byggja upp efnahaginn og
fjölga störfum, ekki einungis í
hópi unga hámenntaða fólksins
sem við viljum ekki missa úr landi
heldur líka meðal iðnaðarmanna,
verkamanna og aðila í þjón-
ustugeirum.
Við eigum jarðvarma sem hitar
húsin okkar. Fyrir utan baðstaða-
og heilsulindamöguleikana þá eru
forréttindi að hafa aðgang að
þessari auðlind til ræktunar
korns, grænmetis og ávaxta. Org-
anískar afurðir myndu ekki bara
renna ljúflega ofan í okkur hér á
Fróni heldur eru hér miklir mögu-
leikar til útflutnings. Gæðastimp-
illinn Made in Iceland myndi ekki
skemma fyrir hér.
Að sjálfsögðu ættum við svo að
vinna hátæknivöru úr álinu fyrst
við sitjum uppi með álverin og það
sem þeim fylgir. Talandi um álið
get ég ekki sleppt því að minnast
á rafmagnið.
Stjórnvöld selja orkuna okkar á
skít og kanil til erlendra stórfyr-
irtækja en okra á fólkinu, inn-
lendum iðnaði og ræktendum.
Reikna þarf dæmið upp á nýtt
þannig að landsins gæði þjóni
þeim sem þau eiga að þjóna.
Hvort viljum við búa í landi sem
er nýtt á framsýnan, skapandi og
umhverfisvænan hátt eða landi
með álver og olíuhreinsunar-
stöðvar í hverjum landsfjórðungi
og Made in Iceland ber keim af
eiturgufum? Svari hver fyrir sig.
Ekki langar mig að vinna í álveri
og ekki manninn minn heldur.
Reyndar þekki ég engan sem hef-
ur áhuga á því með fullri virðingu
fyrir þeim sem þar starfa. Hvað
eru þetta líka mörg störf? Hvað
eru margir íslenskir ríkisborgarar
að vinna í einu meðalálveri?
Ég trúi því að það sem nú hefur
dunið yfir þjóðina sé óþægilega
hávært hanagal. Ekki fátæktar og
örbirgðardómur. Við eigum það
stóra verkefni fyrir höndum að
vinna að uppbyggingunni með
virðingu fyrir landinu og okkur
sjálfum. Og ef sitjandi ráðafólk
treystir sér ekki til þess að gera
það með okkur þá þurfum við nýtt
fólk sem þorir.
Hvernig samfélag viljum við?
Til að svara þeirri spurningu verð-
um við að hafa mynd í kollinum af
því sem við viljum sjá til að vita
hvert við stefnum.
Þegar myndlistarmaður heldur
sýningu er hann með hugmynd og
plan og svo framkvæmir hann út
frá þeirri sýn sem miðast við
þessa fyrirfram gefnu niðurstöðu.
Svona vinna vísindamenn og hönn-
uðir líka og alveg áreiðanlega allir
þeir sem ná árangri.
Hver er sýn stjórnvalda fyrir
þetta land?
Svar óskast.
Um hugrekki þjóðar
Helga G. Óskarsdóttir
myndlistarkona.
MÉR var nýlega bent á
grein Hallgríms Helgasonar
í Fréttablaðinu í síðasta
mánuði. Margt er þar vel
sagt enda höfundur snjall
rithöfundur. En við sem er-
um af þeirri kynslóð sem
lifðum kreppuna miklu á
þriðja og fjórða áratug síð-
ustu aldar höfum séð það
svartara.
Við vitum að Íslendingar munu lifa þetta af,
alveg eins og þjóðin lifði af allar þær hörm-
ungar sem hún gekk í gegnum á liðnum öldum.
Arfleifð okkar er slík að við kunnum að herða
ólina, búa við krappari kjör ef þörf er á. Við
munum rísa úr öskustónni á ný fyrr en síðar.
Ísland hefur risið úr ótrúlegri fátækt sem var á
fyrri hluta ævi minnar.
Ég var strákur í sveit öll mín unglingsár.
Landbúnaður á Íslandi hafði þá lítið breyst frá
landnámsöld. Vélar voru þá ekki til nema ein
skilvinda. Mest allt var unnið með höndunum,
hestar voru til aðstoðar við heyskapinn. Eldi-
viður var að mestu mór, hrís og tað. Ull var
þvegin úr keytu og í bæjarlæknum áður en hún
var send í kaupfélagið. Ég gekk á heima-
tilbúnum skóm úr nautsleðri, sem amma mín
bjó til.
Kreppan mikla upp úr 1929 og eftirstöðvar
hennar lömuðu allar framfarir og efnahagslíf
þjóðarinnar allt fram undir stríðið 1939. Ströng
höft á öllu, innflutningi, útflutningi, gjaldeyri,
byggingum og svo framvegis. Leyfi hins op-
inbera þurfti til alls. Ávextir voru t.d. mun-
aðarvara, nema jólaeplin einu sinni á ári!
Ég hefi kynnst miklum fjölda athafnamanna
landsins í störfum þeirra á æviskeiði mínu og
get borið þeim almennt gott orð. Þeir hafa gætt
þess, almennt séð, að starfa innan þeirra marka
sem umhverfið og tímabilið bauð þeim hverju
sinni. Uppistaða framfara hér á landi hefur
byggst á athafnasömum einstaklingum. Og þeir
hafa ekki farið fram úr sér í athöfnum sínum
eins og nú er staðreynd varðandi bankahrunið.
Sú staða sem nú er uppi í íslensku þjóðfélagi
er einstök. Ungir athafnamenn hafa farið langt
fram úr sjálfum sér, án skoðunar eða könnunar
á því hvar ábyrgðin endanlega lægi, ef illa færi.
Hér hlýtur einnig að vera skortur á eftirliti af
hálfu hins opinbera. Yfirvöldum hlýtur að hafa
verið kunnugt um þær stjarnfræðilegu tölur
sem skuldir bankanna höfðu náð. Alþjóðakrepp-
an hefur haft áhrif, en hún afsakar ekki það al-
gjöra andvaraleysi sem virðist hafa ríkt. Þær
skelfilegu afleiðingar sem þetta hefur haft eru
nú ljósar.
Ísland er ríkt land, það er ríkt af góðu fólki,
vel menntuðu og vel upplýstu. Eftir ferðir mín-
ar víða og lengi er niðurstaðan mín sú að Ís-
lendingar séu óvanalega skapandi fólk á svo til
öllum sviðum. Óvíða annars staðar má sjá
þennan skapandi hæfileika í því umfangi sem
fyrirfinnst hér á landi, í fjölda listaverkasýn-
inga, tónlistarviðburða o.s.frv.
En Íslendingar eru líka skapandi á athafna-
sviðinu. Í tímaritinu Frjáls verslun segir frá
100 sprotafyrirtækjum á Íslandi. Hér er fjöldi
starfandi fyrirtækja sem byggjast á hugviti á
hinum margvíslegustu sviðum. Við höfum
gnægtir orku á samkeppnishæfu verði til að
stuðla að frekari þróun á hinum ýmsu sviðum.
Hvers kyns iðnaður og þróun hugbúnaðar af
ýmsu tagi er mun ábatasamari en stóriðnaður.
Árið 1945 var ég við nám í Bandaríkjunum.
Það ár kom út bók eftir Samuel Huntington
sem ber heitið Mainsprings of Civilization. Þar
kemur Ísland við sögu. Í samanburði sem höf-
undur gerir um hinar ýmsu þjóðir og þjóð-
arbrot kemst hann að þeirri niðurstöðu að þeir
sem orðið hafa fyrir mestum skakkaföllum og
andstreymi vegna hnattstöðu eða ofsókna hafi
náð betri árangri en aðrir; t.d. Armenar, Fars-
ar og Gyðingar, ásamt Íslendingum. Styður
hann þessar röksemdir með ýmsum tilvitn-
unum. Mér fannst þessi bók áhugaverð, ís-
lenskt þjóðlíf vakti athygli þessa fræðimanns
vegna þeirra sérstöku eiginleika Íslendinga
sem hann hafði komið auga á.
Byrjun þessarar hugleiðingar vísaði til
greinar Hallgríms Helgasonar rithöfundar. Það
er mikil einföldun að ætla að kenna ákveðnum
nafngreindum stjórnmálamönnum um hrun ís-
lenska fjármálakerfisins. Málatilbúnaður Hall-
gríms, í annars athyglisverðri grein hans, leiðir
hann inn á þessar villigötur. Málfarið sem not-
að er um þessa tvo menn, og þá sérstaklega
annan, er langt frá að vera samboðið Hall-
grími. Hatrið skín í gegn. Sagt er að hatur
bæti engan, það sé fyrst og fremst mann-
skemmandi fyrir þann sem því beitir.
Ísland er ekki dautt! Framtíð landsins er
björt sé rétt á málum haldið. Við höfum fjölda
verðugra verkefna að sinna. Vonandi komast
bankarnir í hendur ábyrgra aðila í einkageir-
anum svo þeir geti fjármagnað reksturinn í
landinu og að þannig geti blómlegur einka-
rekstur dafnað á ný. Ríkið á að setja starfs-
reglur en ekki vera í almennum rekstri. Sagan
og reynslan segja okkur að þannig verði mestri
velmegun náð. Allar okkar framfarir hafa
byggst á dugmiklum, framsæknum ein-
staklingum og svo mun verða áfram.
Ísland er ekki dautt!
Sigurður Helgason, fv. forstjóri og stjórn-
arformaður Flugleiða hf./Icelandair.
Skilaðu
kladdanum,
Ingibjörg
Í VOGASKÓLA naut Ingibjörg
Sólrún, gömul bekkjarsystir mín,
óskoraðs trausts kennarans. Ekki
skrýtið að henni var falin umsjá
bekkjarkladdans enda með eindæm-
um samviskusöm. Hver einasta við-
vera sem og fjarvera var vandlega
skráð af Ingibjörgu. Hvergi féll
blettur né hrukka á hennar mik-
ilvæga starf. Enginn efaðist. En tím-
arnir breytast og mennirnir með.
Nákvæmnin lætur á sjá, kladdinn
orðinn býsna torræður. Klórað í
bakkann með fálmkenndum leiðrétt-
ingum. Mistökin hrannast upp. Bitn-
ar á bekknum. Smitar út í skóla-
starfið. Kennarinn á ystu þröm
andlegs heilbrigðis. Allt í lamasessi.
Ingibjörg, skilaðu kladdanum, kjós-
um nýjan kladdavörð.
Jón Kristján Þorvarðarson,
stærðfræðikennari.
– tilboð
á völdum grillum
Sölustaðir: Járn og gler · Garðheimar · Húsasmiðjan · www.weber.is
– mikið úrval af aukahlutum
XEINN
JG
0811004
– gildir til 31. desember 2008