Morgunblaðið - 19.03.2009, Qupperneq 14

Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
Klefarnir Kjörsókn er yfirleitt góð hér á landi sé miðað við grannlöndin.
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
SENDINEFND Öryggis- og sam-
vinnustofnunar Evrópu, ÖSE, sem
var hér á landi fyrr í mánuðinum,
mælir með því í skýrslu sinni að
stofnunin sendi eftirlitsmenn til að
fylgjast með alþingiskosningunum
hér á landi 25. apríl.
Í skýrslunni segir að þau mál, sem
helst þurfi að gæta að séu kosninga-
löggjöfin og hugsanlegar breytingar
á henni, þ.e. persónukjör, einnig er
fjallað um utankjörstaðaatkvæða-
greiðslu, misjafnt vægi atkvæða og
fjölmiðla og eignarhald á þeim.
Loks er fjallað um aðgang eftir-
litsmanna, innlendra sem erlendra,
sagt að reglur um hann virðist ekki
vera algerlega í samræmi við sam-
þykktir ÖSE frá 1990.
Sagt er í skýrslunni að rætt hafi
verið hvort þingið mætti halda áfram
störfum eftir að búið væri að leysa
það upp. „Tekið er fram í stjórnar-
skránni að umboð þingmanna sé gilt
fram að kjördegi. Sumir flokkarnir
álíta að með þetta ákvæði í huga eigi
þingið að halda áfram að starfa eins
lengi og hægt er til þess að taka á
efnahagsvandanum.“
Sagt er að talsmenn nýrra fram-
boða hafi bent á að stuttur fyrirvari
geri þeim erfiðara um vik en stóru
flokkunum að skipuleggja sig og
heyja baráttu sína. En almenningur
virðist almennt treysta því að fram-
kvæmd kosninga á Íslandi sé trú-
verðug. Lagaumhverfið virðist vera
með hætti að það ýti undir lýðræð-
islega framkvæmd kosninga.
„Umræður fara nú fram um dag-
setningu þinglausna og hvort kosn-
ingar fyrir tímann muni verða haldn-
ar í samræmi við þennan stytta
tímaramma,“ segir í skýrslunni.
„Minnst þrjú frumvörp um breyting-
ar á lögum um Alþingiskosningar
eru til umfjöllunar. Eitt þeirra miðar
að því að breyta kosningakerfinu til
þess að gefa kjósendum aukið frelsi
varðandi niðurröðun á framboðslista
en ekki eru allir flokkar sammála því
að gera skuli slíka breytingu rétt
fyrir kosningar. Einnig hefur verið
rætt um stjórnarskrárbreytingu
sem gerð yrði fyrir kosningar til að
auðvelda mönnum að gera umbætur
á stjórnarskránni í framtíðinni.“
Eftirlitsmenn
fari til Íslands
ÖSE vill að hugað verði að áhrifum
breyttra kosningalaga á kosningarnar
14 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. MARS 2009
Eftir Gunnhildi Örnu Gunnarsdóttur
gag@mbl.is
ELENA López, lögmaður sjötíu við-
skiptavina Landsbankans í Lúxem-
borg sem búa á Spáni, gagnrýnir við-
skiptasiðferði bankans.
Lögmannsstofan MEP&F hefur
stefnt bankanum fyrir dómstóla á
Spáni og reynir að rifta samningun-
um svo viðskiptavinirnir missi ekki
húsin sem þeir settu að veði.
Gunnar Thoroddsen, fyrrum
framkvæmdastjóri Landsbankans í
Lúxemborg, undrast ekki að skjól-
stæðingar lögmannsstofunnar reyni
hvað þeir geti til að kasta rýrð á
bankann og starfsaðferðir hans. Þeir
berjist fyrir því að bjarga eignum
sínum, sem þeir geti, sannist að mis-
brestur hafi verið á markaðssetn-
ingu lánanna. Takist það ekki geti
þeir í það minnsta stöðvað uppboðs-
ferli á húsunum í ótiltekinn tíma.
„Mér er sagt að þetta séu rökin sem
lögfræðingar nota til hópmálsóknar
á bankann.“
Bankinn starfaði heiðarlega
Gunnar segir bankann hafa starf-
að heiðarlega. Allar upplýsingar hafi
legið fyrir og skilmálarnir verið vel
kynntir viðskiptavinum. Bankinn
hafi meðal annars farið fram á að
þeir sæktu óháða ráðgjöf og við-
skiptavinir ekki skrifað undir nema
þeir rituðu undir yfirlýsingu um að
það hefðu þeir gert og að þeir skrif-
uðu undir samninginn af fúsum og
frjálsum vilja. Bankinn hafi boðið
eignalánin í samkeppni við aðra
banka og ekki sé óalgengt að við-
skiptavinir hafi kynnt sér kjör keppi-
nauta áður en þeir ákváðu að skipta
við Landsbankann.
Gunnar segir stöðu fólksins baga-
lega eftir að bankinn féll. Reiði þess
sé gríðarleg og skiljanleg enda bank-
inn í gjaldþrotameðferð og fólkið
hafi ekki fengið svör frá skiptastjór-
um um hvernig staðið verði að mál-
um þess síðan í október. „Allt fór á
versta veg. Eignaverðið hrapaði,
verð eigna sem fjárfest var í lækkaði.
Ávöxtunin var neikvæð í einhverjum
tilvikum og í þriðja lagi er nú enginn
sem getur unnið með viðskiptavin-
unum úr stöðunni.“ Fyrir fall bank-
ans hafi starfsmenn Landsbankans
gert allt til þess að fólk gæti mætt
skuldbindingum sínum og greitt af
lánunum.
López gagnrýnir að fyrir gjald-
þrot bankans hafi starfsmenn hans
kerfisbundið hringt í þessa við-
skiptavini sína til að ráðleggja þeim
sem höfðu umboð yfir eigin viðskipt-
um að selja skuldabréf í öðrum bönk-
um s.s. Merrill Lynch og fjárfesta
frekar í skuldabréfum Landsbank-
ans. „Þeir ráðlögðu fólkinu eindregið
að kaupa skuldabréf í Landsbankan-
um. Margir þeirra keyptu bréfin og
aðeins viku eða tveimur síðar féll
bankinn og virði bréfanna varð að
engu.“
Gunnar bendir á að á þessum tíma
hafi fjármálaumhverfið verið mjög
óstöðugt og fjármálastofnanir hafi
miðlað með skuldabréfin sem þóttu
álitlegur fjárfestingakostur þar sem
þau buðust með góðum afslætti.
Margir keyptu því bréf í bönkum.
„Við reyndum ekki kerfisbundið að
selja skuldabréf í íslensku bönkun-
um. Við höfðum enga hagsmuni af
því,“ segir hann. Seljandinn hafi ver-
ið miðlari skuldabréfanna á eftir-
markaði. „Íslensku bankarnir voru
því ekki seljendur bréfanna.“
Blekkt til að tapa peningum
López segir fólkið hafa verið
blekkt til að tapa miklu fé. Bankinn
hafi til að mynda hringt í einhverja
viðskiptavini og boðið þeim að stofna
fyrirtæki á Bahamaeyjum og Pa-
nama eða álíka stöðum til skattahag-
ræðingar. „Það sýnir óheilindi við-
skiptanna,“ segir hún. Gunnar segir
þetta alrangt. Hann kannist ekki við
slíka viðskiptahætti hjá bankanum.
Berjast fyrir sínu
 Óheiðarlegur, segir stefnandi Landsbankans í Lúxemborg
 Heiðarleg vinnubrögð, segir bankastjóri og skilur reiðina
Mótmæli við bankann í Lúxemborg Skiptastjórarnir í bankanum þykja
harðir í horn að taka. Þeir neituðu starfsmönnum um laun á uppsagnar-
fresti fyrir jól sem mótmæltu. Nú krefja þeir lántakendur um greiðslu.
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
SEÐLABANKI Íslands tilkynnir í
dag nýja ákvörðun um stýrivexti
bankans, þá fyrstu eftir að nýr
bankastjóri tók við, Norðmaðurinn
Svein Harald Øygard, með aðstoð-
arbankastjórann Arnór Sighvatsson
sér við hlið. Ákvörðun um stýrivexti
kemur nú frá svonefndri peninga-
stefnunefnd sem skipuð var sam-
kvæmt nýjum lögum um Seðlabank-
ann. Nefndin, undir forystu
seðlabankastjóra, tekur hér eftir
ákvarðanir um stýrivexti og önnur
stjórntæki bankans í peninga-
málum.
Flestir reikna með að bankinn
lækki stýrivextina um 0,5 til 1 pró-
sentustig í dag, eða úr 18% í 17,5
eða 17%. Meðal þeirra er Greining
Íslandsbanka, sem spáir lækkun um
50 punkta en útilokar ekki 100
punkta lækkun. Ingólfur Bender,
forstöðumaður greiningardeild-
arinnar, telur að Seðlabankinn fari
hóflega í vaxtalækkanir. Bankinn
vilji kanna hvaða áhrif lækkun hafi
á markaðinn og þá sér í lagi gjald-
eyrismarkaðinn.
„Að mínu mati mun bankinn því
taka mörg smá skref í þessu ferli
fremur en fá stór,“ segir Ingólfur,
sem telur meiri lækkun en um eitt
prósentustig ólíklega í þessu skrefi.
Hins vegar geti verið stutt í aðra
vaxtalækkun.
Neikvæð áhrif af stóru stökki
Fram kom í Morgunblaðinu í gær
að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefði
hafnað beiðni Seðlabankans í síð-
asta mánuði um lækkun stýrivaxta
um þrjú prósentustig, eða niður í
15%. Forstjóri sjóðsins, Dominique
Strauss-Kahn, mun hafa lagst gegn
þeim áformum og talið rétt að bíða
með vaxtalækkanir á meðan óvissa
ríkti í stjórnmálum hér á landi. Tek-
ið var undir rök bankastjórnar fyrir
vaxtalækkun að öðru leyti.
Lækkun stýrivaxta í 15% hefði
sannarlega haft áhrif á skuldastöðu
fyrirtækja og heimila í landinu. Erf-
itt er þó að segja nákvæmlega hver
áhrifin hefðu verið þar sem taka
þarf tillit til margra þátta.
Ingólfur Bender segir að svo mik-
il lækkun hefði komið sér best fyrir
þá innlendu aðila sem væru með
óverðtryggðar skammtímaskuldir.
Lækkunin hefði hins vegar veikt
krónuna og það væri ekki í anda
þeirrar stefnu stjórnvalda að reyna
að styrkja gengið. „Vaxtabyrði
þessara aðila er þung um þessar
mundir sökum hárra stýrivaxta og
þegar lítill sem enginn verðbólgu-
þrýstingur er til staðar og verðbólg-
an framundan lítil er alveg svigrúm
fyrir verulega lækkun stýrivaxta.
Þetta mikil lækkun stýrivaxta gæti
samt veikt krónuna þrátt fyrir
gjaldeyrishöftin og væri það nei-
kvætt fyrir bæði fyrirtæki og heim-
ili í landinu, sem eru með skuldir
sínar gengisbundnar og verð-
tryggðar,“ segir Ingólfur og telur að
fara þurfi í lækkun stýrivaxta með
það í huga að ætlunin sé að afnema
gjaldeyrishöftin í náinni framtíð.
Stöðugleika raskað
Með svo stóru stökki í stýrivöxt-
um, sem fyrrverandi seðla-
bankastjórar hugðu, væri hætta á
verulegum og neikvæðum áhrifum á
gengi krónunnar. Það hefði jafn-
framt raskað þeim stöðugleika á
markaði sem markmiðið var að ná
samkvæmt aðgerðaáætlun stjórn-
valda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
Vaxtaákvörðunardagur hjá nýrri peningastefnunefnd Seðlabankans í dag
Fyrsta skref stigið af mörgum smáum
Morgunblaðið/Kristinn
Stýrivextir Ný bankastjórn Seðla-
bankans kynnir ákvörðun í dag.
Í HNOTSKURN
»Auk Sveins Haralds Øy-gards og Arnórs Sighvats-
sonar er Þórarinn G. Pét-
ursson, aðalhagfræðingur
Seðlabankans, í peninga-
stefnunefnd fyrir hönd bank-
ans.
»Til viðbótar skipaði Jó-hanna Sigurðardóttir for-
sætisráðherra hagfræðipró-
fessorana Anne Sibert,
Birbeck College í London, og
Gylfa Zoëga, Háskóla Íslands,
í nefndina.
»Meirihluti þarf að vera ínefndinni fyrir ákvörð-
unum hennar.
Viðskiptavinir Landsbankans sem
stefna nú bankanum annars vegar
á Spáni og hins vegar stjórn bank-
ans í Lúxemborg tóku eignalán
sem voru veitt vel stæðum ein-
staklingum á suðurströndum
Spánar og Frakklands.
Lánin voru veitt með veði í fast-
eign þeirra, fjórðungur greiddur
út, en afgangurinn lá í bankanum
sem fjárfesti í hluta- og skulda-
bréfasjóðum og öðrum verð-
bréfum, samkvæmt samningnum.
Hugmyndin var að ávöxtun þess
hluta greiddi upp lánið en það
gekk ekki eftir þar sem verð fast-
eigna og verðbréfa um allan heim
lækkaði. Viðskiptavinirnir töpuðu
því háum fjárhæðum og hafa nú
verið krafðir um að greiða upp lán-
in af skiptastjórum bankans sem
annars ætla að ganga að veðunum.
Eignalánin fyrir vel stæða Evrópubúa
ÞÁVERANDI framkvæmdastjóri
Íslenska lífeyrissjóðsins upplýsti
stjórn sjóðsins í janúar sl. um að
komið hefði í ljós að sjóðurinn hefði
verið fyrir utan fjárfestingarheim-
ildir vegna mistaka sem áttu sér stað
fyrst í mars á síðasta ári. Þetta kem-
ur fram í yfirlýsingu frá stjórn Ís-
lenska lífeyrissjóðsins í kjölfar þess
að fjármálaráðuneytið skipaði um-
sjónaraðila yfir stjórn sjóðsins í
fyrradag. „Það félag sem þetta á að-
allega við er Kaupþing banki og
einnig koma fram óveruleg frávik á
takmörkuðum tímabilum hjá Sam-
son eignarhaldsfélagi, Baugi og
Atorku.“ Hægt er að lesa tilkynn-
inguna í heild á mbl.is
Utan heimilda fyrir mistök