Morgunblaðið - 19.03.2009, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. MARS 2009
byggjast upp. Komi til þess að uppbygging
verði stopp í langan tíma getur heildarmynd
hverfanna skaðast og virkað fráhrindandi fyrir
kaupendur.
Of miklir peningar í umferð
En meginatriðið að baki því að koma hjól-
unum af stað að nýju er að bæta rekstr-
arumhverfi fyrirtækja, segir Jón Steindór
Valdimarsson, framkvæmdastjóri Samtaka
iðnaðarins. „Það þarf bæta rekstrarumhverfið
með því að lækka vexti. Það er algjört for-
gangsmál. Öðruvísi komast hjól atvinnulífsins
ekki af stað,“ segir Jón Steindór. Hann segir
ekki hægt að segja annað en að staðan á fast-
eignamarkaði sé erfið. „Staðan er erfið og al-
varleg. Það er samt þannig að breytt staða í
efnahagsmálum breytir líka eftirspurninni á
fasteignamarkaði. Það er til að mynda ekki
langt í að það verði skortur á minni íbúðum. Ég
veit til þess að byggjendur eru farnir að breyta
sínum áætlunum á þá leið, að laga bygging-
aráformin að breyttri stöðu.“
Jón Steindór segir uppgangstíma á fast-
eignamarkaði hafa verið því sem næst „óraun-
verulegan“. Auðvelt aðgengi að lánsfé og mikl-
ir peningar almennt í þjóðfélaginu hafi gert
mönnum erfitt um vik í því að halda heildarsýn
yfir horfur á markaði. „Það þurfa allir að læra
af þessum tíma. Það var alltof hratt farið á
meðan miklir peningar voru í umferð á öllum
vígstöðvum. Það má heldur ekki gleyma því,
varðandi fasteignamarkaðinn, að hann tók
mikla dýfu næstum ári áður en bankarnir
hrundu. Niðursveiflan á honum hefur því lengi
verið mikið vandamál. Það blöstu því við mikil
vandræði í byggingariðnaði nokkru áður en
bankarnir hrundu í október. Í umræðunni hafa
komið fram misvísandi upplýsingar um hversu
margar íbúðir standa tómar, eru í byggingu og
þess háttar. Mín tilfinning er sú að það hafi
verið ofmetið hversu margar tilbúnar íbúðir
standa tómar. Þær eru ekki eins margar og af
hefur verið látið. Hins vegar hefur það verið
vandamál á markaðnum að halda yfirsýn yfir
allar þær framkvæmdir sem eru í gangi,“ segir
Jón Steindór.
Viðhorf hjá fasteignasölum til þess hvort
skynsamlegt sé að kaupa íbúð nú um stundir er
misjafnt. „Það er erfitt að ráðleggja fólki að
kaupa íbúð í því árferði sem nú er. En hver við-
skiptavinur er með sínar þarfir. Stórar eignir,
einbýlishús, hafa verið að lækka mikið í við-
skiptum og kannski eru kauptækifæri á þeim
vettvangi. Hins vegar er óvissan í efnahags-
málum þannig að ég tel ekki hægt að ráðleggja
fólki að kaupa, hvað sem það kostar, því eigið
fé fólks getur brunnið upp ef markaðsvirði
fasteigna fellur mikið eins og ýmislegt bendir
til. Yngra fólk, sem er að hugsa um hvort það
eigi að kaupa íbúð eða leigja, ætti frekar að
leigja eins og mál standa nú,“ segir Björn
Þorri.
Eins og gefur að skilja er ekki góður tími til
að selja íbúðir. Samkvæmt spá Seðlabanka Ís-
lands á verð á fasteignum enn eftir að lækka
um 25 prósent. Líklegt er þó að það verði mis-
jafnt eftir staðsetningu hvernig verðlækkunin
kemur fram. Á höfuðborgarsvæðinu er líklegt
að verðlækkunin komi skarpast fram í út-
hverfum en verði minni í miðborginni og á öðr-
um þéttbýlum svæðum.
Þær nýju aðstæður sem skapast hafa á
markaðnum gætu fært mikið líf í leigumarkað
þar sem óvissan um atvinnu og efnahag fælir
fólk frá því að kaupa, eins og áður sagði.
Reynslan erlendis frá hefur víða verið á þá leið
að miklar þrengingar leiði til þess að félagsleg
íbúðakerfi styrkist. Einnig gæti leigumarkaður
orðið líflegri, ekki síst í ljósi þess að töluvert of-
framboð er á húsnæði eins og staðan er í dag.
Verstar eru horfurnar á markaði fyrir at-
vinnuhúsnæði. Þær skýrast öðru fremur af því
að umsvif atvinnulífsins hafa minnkað mikið
vegna bankahrunsins. Mikil uppbygging hefur
átt sér stað á atvinnuhúsnæði á undanförnum
árum, eins og sést á grafískum myndum neðar
á síðunni. Þegar hafa framkvæmdir stöðvast á
mörgum stöðum, þar sem unnið er að upp-
byggingu atvinnuhúsnæðis. Þetta á öðru frem-
ur við um húsnæði í Kópavogi, Reykjavík og
Hafnarfirði.
„Þrátt fyrir mikla niðursveiflu nú mun fast-
eignamarkaðurinn rétta úr kútnum, það getur
gerst hraðar en margan grunar,“ segir Jón
Steindór.
er ekki dauður
Byggir Jakob Ásmundsson smiður vinnur að byggingu húsa í Helgafelli. Hann segir nauðsynlegt að horfa til ástandsins með jákvæðum huga.
„MÉR finnst vanta að stjórnvöld svari grund-
vallarspurningum. Hvernig eigum við að
byggja upp landið? Hvað erum við að fara að
gera? Hvert eigum við að fara?“ segir Jakob
Ásmundsson húsasmíðameistari sem vinnur
nú að byggingu húsa í Helgafelli í landi Mos-
fellsbæjar.
Þar eru margar hálfbyggðar byggingar eins
og víða á höfuðborgarsvæðinu. Jakob segir
niðursveifluna sem nú er á markaðnum ekki
stoppa sig. Hins vegar sé mikill skortur á því
að stjórnvöld hafi forystu um að „leiða þjóð-
ina“ áfram úr þeim ógöngum sem hún er í.
„Það skortir á að stjórnvöld séu leiðandi í því
að finna lausnir. Mér finnst sárt að horfa á eft-
ir smiðum úr landinu eins og nú er farið að
gerast. Til Kanada og víðar. Ef ekki á að koma
til mikils landflótta þá þarf að koma hjólum at-
vinnulífsins af stað sem allra fyrst. Til dæmis
finnst mér það sérkennilegt, að ekki sé hægt
að nýta fólkið, sem búið er að missa vinnuna,
betur. Með einhverjum markvissum verk-
efnum sem það getur unnið á atvinnuleysisbót-
unum. Þjóðin þarf á öllum ráðum að halda,
hefði ég haldið,“ segir Jakob.
Hann segir stöðuna á fasteignamarkaði ekki
eins slæma og margir vilja vera láta. „Staðan
er alvarleg en mér finnst líklegt að hún batni
tiltölulega fljótt í ljósi þess að fólk þarf þak yfir
höfuðið. Fasteignaverð mun lækka eitthvað en
þær íbúðir sem nú standa tómar verða ekki
endilega svo lengi að seljast. Þörfin eftir nýj-
um íbúðum er umtalsverð á hverju ári, hjá
þjóð sem stækkar sífellt,“ segir Jakob.
Hann segir nauðsynlegt að horfa jákvætt á
hlutina þó horfurnar séu slæmar. „Íslendingar
kunna að vinna og eru duglegir. Ef fólk leggur
hart að sér, þá kemur þetta,“ segir Jakob.Í Helgafelli Húsveggir bíða þess að vera notaðir í húsbyggingar.
„Hvernig eigum við
að byggja upp landið?“