Morgunblaðið - 26.05.2009, Side 13

Fréttir 13INNLENT
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. MAÍ 2009
FRÉTTASKÝRING
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
FRÁ 2006 hafa veiðar smábáta und-
ir sex tonnum verið læstar innan
múra kvótakerfisins, eins og Arthur
Bogason, formaður Landssamtaka
smábátaeigenda, orðar það á vef
samtakanna. Lögum um stjórn fisk-
veiða var breytt í þá veru árið 2004.
Fyrir þann tíma gilti annað fyrir-
komulag um smábáta en stærri skip
og gætu svokallaðar strandveiðar,
sem sjávarútvegsráðherra áformar
nú, markað afturhvarf til þeirra
tíma. Smábátasjómenn hafa enda
fagnað hugmyndinni.
Fyrstu ár kvótakerfisins
Kvótakerfinu var komið á 1984 en
fram til ársins 1990 voru bátar undir
tíu brúttólestum utan þess. Viðmið
stjórnvalda gerðu þó upphaflega ráð
fyrir að þorskveiðar smábáta ættu
að nema 3,3 prósentum af heildar-
þorskaflanum, tíu til tólf þúsund
tonnum á ári á þeim tíma. Svo fór
hins vegar, samkvæmt sam-
antektum sem birtar eru á vefsíðu
LÍÚ, að á tímabilinu fram til 1990
veiddu smábátar 160.000 tonnum
meira af þorski en viðmið stjórn-
valda gerðu ráð fyrir. Þar af um
70.000 tonnum meira á árunum 1989
og 1990, en gert var ráð fyrir.
Sex tonna bátar áfram frjálsir
Í ársbyrjun 1991 voru smábátar
færðir inn í kvótakerfið með þeirri
undantekningu að krókabátar undir
sex brúttólestum gætu áfram verið í
sóknardagakerfi. Þeir sem fóru inn í
kvótakerfið fengu samanlagt 12,18%
hlutdeild í þorskaflamarki. Tals-
verða aukningu frá því sem þeir
fengu 1984, enda búnir að veiða mun
meira síðan þá!
Á þessum tíma gátu eigendur
stærri smábáta selt kvótann en hald-
ið veiðum áfram utan kvótakerfisins
á bátum undir sex brúttólestum.
Þeir sem urðu áfram utan kerf-
isins, litlu bátarnir, áttu að veiða um
2,16% af þorskinum. Þá jafngilti það
5.400 tonnum. Fram til 1994 veiddu
smábátarnir hins vegar samanlagt
60 þúsund tonn umfram viðmiðið,
samkvæmt vef LÍÚ. Þar af hátt í 30
þúsund tonn umfram á fisk-
veiðiárinu 1993 til 1994, eða tífalt
leyfilegt magn, þegar viðmið gaf til
kynna að þessir bátar mættu bara
veiða ríflega 2.500 tonn af þorski.
Þorskaflahámark
Árið 1994 var tekið upp svokallað
þorskaflahámark. Þá gátu smábáta-
eigendur gengið inn í kvótakerfið
þegar þorskurinn var annars vegar,
en verið áfram í sóknardagakerfi við
veiðar á öðrum tegundum, svo sem
ýsu, ufsa og steinbít. Eftir þetta
mun hafa hægt á umframveiðunum,
en fram til 2001 segja gögn LÍÚ að
umframveiðar smábáta á öllum teg-
undum samanlagt hafi þó verið hátt í
70.000 tonn. Þá helst vegna meiri
umframveiða á ýsu og steinbít.
Þriðja rúntinn um kerfið?
Á þessum tíma gátu smábáta-
eigendur vitanlega valið að selja
kvótann og hætta. Nú velta ýmsir
því fyrir sér hvort sjómenn sem selt
hafa kvótann á sínum tíma, jafnvel
bæði eftir 1991 og eftir 1994, vonist
nú til að fá enn eina salíbunu um
kvótakerfið, sem hefjist á frjálsum
handfæraveiðum en endastöðin sé
við þriðju kvótasöluna. Í stjórn-
arsáttmálanum segir líka að breyt-
ingar á kvótakerfinu eigi að stuðla
að sjálfbærni. Sú spurning vaknar
því hversu frjálsar handfæraveið-
arnar verði þegar allt kemur til alls,
ef frjálsar veiðar hafa hingað til leitt
til gífurlegrar ofveiði.
Strandveiðar
framhald á
langri sögu?
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Arnarstapi Frjálsar veiðar hafa leitt til meiri veiða en upphaflega var gert
ráð fyrir. Erfitt hefur verið að stjórna sjósókn í slíku fyrirkomulagi.
Erfitt var að stjórna veiðum utan kvóta
Frjálsar handfæraveiðar yfir
sumarmánuðina gætu komið
mörgum til góða. Til mikils er að
vinna í hinu botnfreðna atvinnu-
lífi landsins, en sagan er frjálsum
veiðum heldur óvilhöll.
Í HNOTSKURN
»Á árunum 1998-2003gerðu viðmiðanir stjórn-
valda ráð fyrir því að þorskafli
smábáta yrði samanlagt 7.923
tonn.
»Á þessu tímabili veiddusmábátar hins vegar
44.359 tonn af þorski.
»Á tímabilinu sem um ræðirvar þorskveiði umfram
viðmiðanir stjórnvalda því ríf-
lega 36 þúsund tonn, að sögn
LÍÚ.
„ÉG hef alltaf ætlað að gera þetta
og miðað við að ljúka fyrst fálka-
myndinni sem ég hef unnið að í átta
ár. Svo þegar hrunið kom og þeir
gerðu allt fyrir okkur sem þeir gátu
og meira til lét ég verða af því,“
segir Magnús Magnússon kvik-
myndagerðarmaður sem hefur fært
færeysku þjóðinni að gjöf allar
kvikmyndir og þætti sem hann hef-
ur gert í eigin nafni.
Magnús hafði samband við
menntamálaráðherrann í Fær-
eyjum, Helenu Dam á Neystabø, og
þáði hún gjöfina með þökkum.
Myndin „Í ríki fálkans með Ólafi K.
Nielsen“ var sýnd í Norðurlanda-
húsinu og síðan veittu fulltrúar
Landsmiðstöðvar menntamála og
færeyska menntamálaráðuneyt-
isins gjöfinni viðtöku. Myndir
Magnúsar verða sýndar í færeysku
sjónvarpi og þeim fylgir réttur til
sýninga í skólum og öðrum op-
inberum stofnunum. Færeyskur
texti hefur verið gerður á fálka-
myndina og til stendur að texta all-
ar myndir og þætti. Magnús segir
að þeir telji þetta gott innlegg í ís-
lenskukennsluna. „Ég er viss um að
þetta á eftir að auka skilning á milli
þjóðanna, það er mikil hjálp í því
þegar fólk skilur hvað annað,“ seg-
ir hann.
Fálkamyndin var frumsýnd í fé-
lagsheimilinu Skjólbrekku í Mý-
vatnssveit í byrjun mánaðarins og
hefur auk þess verið sýnd tvisvar í
Bæjarbíói. Magnús er ánægður með
viðtökurnar. Sjónvarpið hefur
keypt sýningarréttinn og mun
væntanlega sýna myndina um jólin.
Verið er að undirbúa útgáfu mynd-
arinnar á mynddiskum á að
minnsta kosti fjórum tungumálum
fyrir utan íslenskuna.
Magnús og Jóhann Óli Hilm-
arsson notuðu tækifærið til að
mynda færeyska fugla fyrir
fræðsluvef sem námsgagnastofn-
unin í Færeyjum er að láta þýða og
staðfæra eftir fuglavef Náms-
gagnastofnunar Íslands.
helgi@mbl.is
Fálkarnir til Færeyja
Morgunblaðið/Jóhann Óli
Afhending Pétur Simonsen frá Landsmiðstöðinni og Alda Joensen úr
menntamálaráðuneytinu tóku við gjöf Magnúsar sem stendur á milli þeirra.
160.000
þorskafli smábáta umfram
viðmið 1984-1990
60.000
þorskafli smábáta umfram
viðmið 1991-1994
21.300
ýsuafli smábáta umfram
viðmið árin 1994-2001
15.300
steinbítsafli smábáta um-
fram viðmið 1996-2002
211.000
þorskkvóti aflamarksskipa
veiðiárið 1998-1999.
172.000
þorskkvóti aflamarksskipa
árið 2003-2004
7.700
þorskkvóti sem færður var
til smábáta árið 2004.
5.900
líklegur afli sem áætlað er
að strandveiðarnar skili
Í tonnum
talið