Morgunblaðið - 12.07.2009, Qupperneq 10

10 Þjóðarréttur
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. JÚLÍ 2009
Aðilar komu sér saman um að til-
skipunin um innstæðutryggingar
hafi verið felld inn í löggjöfina um
Evrópska efnahagssvæðið í sam-
ræmi við samninginn um Evrópska
efnahagssvæðið og gildi því á Íslandi
með sama hætti og hún gildir í aðild-
arríkjum Evrópusambandsins.
2. Viðurkenning allra aðila á þess-
ari lagalegu stöðu greiðir fyrir
skjótri niðurstöðu samninga-
viðræðna þeirra sem nú standa yfir
um fjárhagsaðstoð við Ísland, þ.m.t.
við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn. Þessar
samningaviðræður skulu fara fram
með samhæfðum og samræmdum
hætti og skal þar tekið tillit til hinna
erfiðu og fordæmislausu aðstæðna
sem Ísland er í og knýjandi nauð-
synjar þess að ákveða ráðstafanir
sem gera Íslandi kleift að endurreisa
fjármála- og efnahagskerfi sitt.
3. Stofnanir Evrópu-
sambandsins og Evr-
ópska efnahagssvæð-
Eftir Agnesi Bragadóttur
og Pétur Blöndal
H
efur þjóðarrétti Íslend-
inga verið lagt fyrir
róða, með Icesave-
samningunum, með því
að samningarnir eru
einkaréttarlegs eðlis? Þetta er stóra
spurningin sem lögfróðir menn, sér-
fróðir um þjóðarrétt og einkarétt,
segja í samtölum við blaðamenn
Morgunblaðsins, að sé enn ósvarað.
Á island.is segir m.a. um Icesave-
samningana: „Samningarnir eru í
eðli sínu hefðbundnir lánssamningar
sem lúta reglum einkaréttar, en
ákveðin ákvæði eru sniðin að hinum
sérstöku aðstæðum og þörfum aðila
samninganna.“
Með Icesave-samningunum er rík-
ið eins og hver annar einkarétt-
arlegur aðili eins og leiðir af síðustu
greinum samninganna um val á lög-
sögu, val á löggjöf og afsal friðhelgi
fullveldisins.
Skil einkaréttar og þjóðarréttar
Lögmaður sem rætt var við sagði:
„Í lögfræði eru skýr skil á milli
einkaréttar og þjóðarréttar. Grund-
vallarreglan í þjóðarrétti (int. law) er
að ríki séu formlega jafnsettir þjóð-
réttaraðilar og sem slíkir fullvalda
jafningjar. Icesave-samningarnir
fjalla ekki um efni, sem samið er um í
hefðbundnum viðskiptasamningum,
en engu að síður kemur fram í samn-
ingunum að þeir eru einkaréttarlegs
eðlis. Það þýðir að ríkið er sett í
einkaréttarlega stöðu líkt og hvert
annað fyrirtæki. Þjóðarrétturinn
nær því ekki fram að ganga ef samn-
ingarnir fara fyrir breska dómstóla.“
Uppi er lagalegur ágrein-
ingur um hvernig ábyrgð ís-
lenska ríkisins á innstæðum
á Icesave-reikningum er.
Það hefur víða komið
fram að tilskipunin um
Tryggingasjóð inn-
stæðna er gölluð að
því leyti, að í
henni er ekki gert
ráð fyrir að allt
bankakerfið
hrynji, eins og átti
sér stað á Íslandi.
Og hún er óljós, því ekki stendur
skýrum stöfum hvar ábyrgðin ligg-
ur, ef innstæðutryggingasjóðurinn
getur ekki mætt skuldbindingum.
Vafinn grefur undan
trausti á allri
bankastarfsemi á
EES-svæðinu, og
er það gagnrýnt að
ábyrgðin á göllunum og
óljósri tilskipun eigi að hvíla nánast
óskipt á íslenska ríkinu, eins og
gengið sé út frá í Icesave-samning-
unum um að Ísland ábyrgist lág-
marksinnstæður.
Lárus Blöndal hæstarétt-
arlögmaður og Stefán Már Stef-
ánsson prófessor hafa í nokkrum
greinum í Morgunblaðinu gagnrýnt
þetta og fleiri hafa verið sömu skoð-
unar.
Engin tilvísun í viðmið
„Þó svo að ESB breyti tilskip-
uninni, viðurkenni gallana og lagi
regluverkið, þá munu Icesave-
samningarnir standa sjálfstæðir, að
því gefnu að Alþingi samþykki
ábyrgðina. Endurupptaka samning-
anna er eingöngu heimil sýni ný út-
tekt Alþjóðagjaldeyrissjóðsins á
stöðu Íslands að skuldaþoli þess hafi
hrakað til muna miðað við slíkt mat
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins frá 19.
nóvember 2008,“ segir viðmælandi.
Því er haldið fram að Íslendingar
verði skuldbundnir samkvæmt Ice-
save-samningunum, sama hvað ger-
ist á alþjóða- eða evrópskum vett-
vangi. Engin tilvísun sé í
samningunum til viðmiðana frá
Brussel frá 4. nóvember 2008, sem
áttu að liggja til grundvallar samn-
ingunum, en samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins er eitt skjala máls-
ins, sem aðeins þingmenn hafa að-
gang að undir vökulum augum lög-
reglu, tölvupóstur þar sem
starfsmaður utanríkisráðuneytisins
lýsir þeirri skoðun sinni að ekki hafi
nægt tillit verið tekið til þeirra við
gerð samninganna.
Umsömdu viðmiðin
Eftir ECOFIN-fundinn í Brussel
4. nóvember sl. voru haldnir fjöl-
margir óformlegir fundir m.a. með
fastafulltrúum aðildarríkja ESB og
EES í Brussel til að freista þess að
liðka fyrir pólitískri niðurstöðu í
málinu.
Þegar hér var komið sögu var ljóst
að tafir voru á afgreiðslu umsóknar
Íslands um efnahagsaðstoð Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins vegna deilunnar
um Icesave-
reikningana. Þar
með var komin
Er Ísland ekki
fullvalda jafningi?
 HEFUR ÞJÓÐARRÉTTI VERIÐ LAGT FYRIR RÓÐA?  ICESAVE-SAMNING-
ARNIR ERU EINKARÉTTARLEGS EÐLIS  „EKKERT MÁ ÚT AF BREGÐA“
Óréttlátt? Regluverkið er
frá Evrópusambandinu og
Bretar sýndu engan
sveigjanleika.
Að morgni 14. nóvember náðist
niðurstaða um umsamin viðmið (e.
agreed guidelines) þar sem reynt var
að tryggja ákveðið jafnvægi milli
deiluaðila.
Viðmiðin voru þessi:
1. „Ríkisstjórn Íslands hefur átt
viðræðufundi með stofnunum Evr-
ópusambandsins og hlutaðeigandi
aðildarríkjum þess um skuldbind-
ingar Íslands samkvæmt samn-
ingnum um Evrópska efnahags-
svæðið að því er tekur til tilskipunar
um innstæðutryggingar 94/19/ EB.
upp pattstaða sem ógnaði nauðsyn-
legum efnahagsaðgerðum stjórn-
valda til að koma í veg fyrir fjölda-
gjaldþrot heimila og fyrirtækja.
Fengust Frakkar, sem for-
mennskuríki í ESB, til að beita sér
fyrir nokkurs konar sáttafundi í
Brussel 13. nóvember með fulltrúum
íslenska utanríkisráðuneytisins og
aðild lagaþjónustu ráðherraráðsins
þar sem reynt var til þrautar að ná
samkomulagi um texta sem deiluað-
ilar gætu sammælst um sem grund-
völl frekari samningaviðræðna.