Morgunblaðið - 21.08.2009, Blaðsíða 14

14 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. ÁGÚST 2009
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Ég hef alltaf haft mikinn áhuga á Ís-landi, var nátengdur landinu þegarég var forsætisráðherra og vil veraþað einnig sem framkvæmdastjóri
Atlantshafsbandalagsins,“ segir nýr fram-
kvæmdastjóri Atlantshafsbandalagsins, NATO,
Daninn Anders Fogh Rasmussen, þegar hann
er spurður hvers vegna Ísland sé fyrsta aðild-
arríkið sem hann sæki heim eftir að hafa tekið
við embætti. „En þetta er einnig vegna þess að
ég álít að Ísland sé mikilvægt aðildarríki banda-
lagsins. Mig langar að setja þetta í stærra sam-
hengi, með hliðsjón af því sem virðist geta orðið
þróun mála næstu áratugi. Loftslagsbreytingar
munu valda því að það sem við köllum norð-
urhjara mun fá aukna „strategíska“ þýðingu og
þá mun Ísland leika stærra hlutverk en nú.“
Fogh Rasmussen, sem var árum saman for-
sætisráðherra Danmerkur, hafði stutta viðdvöl
hér í gær og átti fundi með íslenskum ráða-
mönnum, þ. á m. Jóhönnu Sigurðardóttur for-
sætisráðherra og Össuri Skarphéðinssyni utan-
ríkisráðherra. Fram kom í gær að ráðherrarnir
settu Fogh vel inn í deilurnar um Icesave og
fyrirvarana umdeildu og þeir gagnrýndu harka-
lega hryðjuverkalögin sem Bretar settu á Ís-
lendinga sl. haust.
Beitir Fogh sér bak við
tjöldin í Icesave-deilunni?
Framkvæmdastjórinn sagðist ekki geta haft
afskipti af deilum milli tveggja aðildarríkja um
efnahagsmál, eins og hann orðaði það, en segist
viss um að friðsamleg lausn finnist. En heimild-
armenn blaðamanns töldu víst að Fogh myndi
nú beita sér bak við tjöldin til að útskýra mál-
stað Íslendinga fyrir Bretum og Hollendingum.
Var jafnvel talið að hann hefði rætt við Gordon
Brown í síma í gær.
Margir stjórnmálaskýrendur hafa bent á að
landfræðilegt mikilvægi Íslands muni geta orð-
ið mikið vegna þess að siglingaleiðir gætu opn-
ast um norðurskautið ef ísinn bráðnar. Einnig
er talið að þar séu mikil auðæfi, einkum olía og
gas, á hafsbotni.
Hinn nýi framkvæmdastjóri hefur lagt
áherslu á að móta nýja stefnu NATO og segir
tvennt standa upp úr: efla þurfi baráttuna gegn
talíbönum í Afganistan til að tryggja stöð-
ugleika í landinu og jafnframt verði að vinna að
bættri sambúð við Rússland. Bandalagið verði
einnig að móta stefnu á nýjum sviðum sem
munu skipta miklu máli fyrir öryggi aðildarríkj-
anna á næstu áratugum, sem dæmi nefnir hann
loftslagsbreytingar, varnir gegn tölvuárásum
og vaxandi hættu á sjóránum.
– Ísland hefur engan her og er fámennasta
aðildarríki NATO. Hversu trúverðug er aðild
þess? Mikið er rætt um jafna verði byrðunum
milli aðildarþjóðanna. Er einhver lágmarks-
viðmiðun notuð, er framlag okkar of lítið?
„Þannig er ekki hægt að setja þetta dæmi
upp,“ svarar Fogh Rasmussen. „Bandalagið
byggist á samstöðu milli 28 bandamanna, sum
ríkin eru stór og önnur lítil, allir leggja fram
sinn skerf eftir getu. Við teljum að framlag Ís-
lands sé mikils virði. Við vitum að sem stendur
eiga Íslendingar við mikla efnahagserfiðleika að
stríða, eins og fleiri þjóðir. En ríkisstjórn Ís-
lands hefur staðfest í samtölum við mig í dag að
þið munið sem fyrr leggja fram ykkar skerf til
NATO og það nægir mér.
Íslendingar leggja nú sitt af mörkum í Afgan-
istan og hafa gert það á Balkanskaga. Á móti
kemur að NATO-ríki annast loftrýmisgæslu yf-
ir Íslandi. Hluti af samstöðunni felst í því að við
sjáum um að alls staðar í NATO-ríkjunum sé
loftrýmisgæsla.“
– Hversu raunhæfar eru hugmyndir Thor-
valds Stoltenberg um að hinar Norðurlanda-
þjóðirnar annist í sameiningu loftrýmisgæslu
yfir Íslandi?
„Í rauninni ættirðu frekar að spyrja Svía og
Finna sem eiga ekki aðild að NATO! Bandalag-
ið hefur heitið því að taka að sér loftrýmisgæslu
hér. En ef norrænar þjóðir utan NATO vilja
taka þátt í því starfi er ég svo sannarlega
hlynntur því, á sama hátt og ég almennt myndi
fagna því ef Svíar og Finnar ákvæðu að nálgast
bandalagið.“
– Hafa menn í aðalstöðvum NATO áhyggjur
af Íslandi, óttast þeir að vilji Íslendinga til að
taka þátt í samstarfinu sé að dvína?
„Nei, og ég verð að segja að ég hef átt afar
velheppnaða fundi í dag með bæði forsætisráð-
herra Íslands og utanríkisráðherranum. Þau
tóku bæði skýrt fram að þau teldu sig skuld-
bundin að halda áfram samstarfinu í NATO og
hefðu engar áætlanir á prjónunum um að gera
breytingar á því.“
– Menn velta fyrir sér hvað gerist hér ef önn-
ur kollsteypa verður, allt fer í kaldakol og ekki
tekst að ná viðunandi samningum við Evrópu-
sambandið. Þá segja sumir að hér gæti vaxið
stuðningur við samstarf við Rússa eða aðra sem
vildu koma til hjálpar. Er rætt um svona spá-
dóma bak við tjöldin í Brussel?
„Nei. Við vitum vel um efnahagserfiðleikana
á Íslandi og umræðurnar. Ég vil ekki blanda
mér í innanlandsstjórnmál hér en veit að Ísland
hefur lagt fram ósk um aðild að ESB. Persónu-
lega er ég ekki í minnsta vafa um að þetta er
rétta leiðin fram á við, en þegar öllu er á botn-
inn hvolft er það íslenska þjóðin sem tekur
ákvörðun í þeim efnum. Sjálfur álít ég að eins
og heimurinn er núna sé heppilegast fyrir lítil
samfélög eins og það íslenska að vera hluti af
stærri heild, hvort sem um er að ræða efna-
hagslegt samband eins og ESB eða varn-
arbandalag eins og NATO.“
Mikilvægt að lögmæt
stjórn ráði í Afganistan
– Nú eru forsetakosningar í Afganistan. Ertu
bjartsýnn á að þær muni ganga vel?
„Það er ég reyndar. Það sem við höfum feng-
ið að vita núna [síðdegis í gær] um framvinduna
er jákvætt. Öryggismálin eru í betra ástandi en
við höfðum gert ráð fyrir, í þeim skilningi hafa
kosningarnar tekist ágætlega. Við vitum auðvit-
að ekki enn hve mikil kjörsóknin var en við vit-
um a.m.k. að býsna margir hafa haft möguleika
á að nýta atkvæðisréttinn.
Ég vona síðan að niðurstöðurnar verði taldar
gefa rétta mynd af vilja afgönsku þjóðarinnar.
Miklu skiptir að í Afganistan sé ríkisstjórn sem
menn telji lögmæta.“
– Hvaða áhrif mun það hafa á stöðu og starf
NATO í landinu ef vísbendingar verða um mikil
kosningasvik?
„Mér finnst of snemmt að velta því fyrir sér
núna. Ég er ekki að útiloka að það muni verða
bent á einstök dæmi um slíkt svindl en vil ekki
tjá mig um þau mál núna.“
– Þú leggur áherslu á bætt samskipti við
Rússland. Hamid Karzai, forseti Afganistans,
ræddi nýlega um möguleikann á því að keypt
yrðu vopn frá Rússum. Telurðu koma til greina
að Rússar hefji aftur afskipti af málum Afgana
en í samstarfi við NATO?
„Það er ljóst að vandi Rússa er að Afganar
muna enn eftir hernámi Sovétmanna í landinu.
Ég veit að Rússar vilja eindregið leysa vandann
í Afganistan í samstarfi við NATO vegna þess
að það er í þágu beggja aðila að koma á stöð-
ugleika í landinu. En ég held að það sé ekki á
dagskrá núna að Rússar selji stjórninni í Kabúl
vopn,“ segir Anders Fogh Rasmussen.
Ísland verður mikilvægara
 Nýr framkvæmdastjóri Atlantshafsbandalagsins viss um að Icesave-deila leysist friðsamlega
 Vill leggja áherslu á árangur í baráttunni við talíbana í Afganistan og bætta sambúð við Rússa
 Segir það persónulega skoðun sína að smáþjóðir þurfi að vera hluti af stærri heild á borð við ESB
Morgunblaðið/Ómar
Stýrir NATO Anders Fogh Rasmussen: „Íslendingar leggja nú sitt af mörkum í Afganistan og
hafa gert það á Balkanskaga. Á móti kemur að NATO-ríki annast loftrýmisgæslu yfir Íslandi.“
ALLS eru um 100 þúsund erlendir
hermenn í Afganistan, flestir frá
NATO-ríkjum. En aðeins nokkrar
aðildarþjóðir NATO og þá fyrst og
fremst Bandaríkjamenn senda her-
menn sína á svæði í Afganistan þar
sem þeir eru í verulegri hættu.
Þjóðverjar t.d. hafa sitt lið ein-
göngu í norðurhlutanum þar sem
nær ekkert er barist. Gengur þetta
til lengdar?
„Við þurfum fleiri hermenn í
Afganistan en fyrst og fremst þurfa
Afganar að eignast fleiri þjálfaða
hermenn svo að þeir geti tekið
sjálfir að sér öryggisgæsluna,“ seg-
ir Anders Fogh Rasmussen.
„Það er hins vegar rétt hjá þér að
við verðum að gæta jafnvægis í
bandalaginu. Við Evrópumenn
verðum að íhuga hvernig við getum
aukið okkar framlag en þá er ég
ekki eingöngu að tala um fjölgun
hermanna. Ég á þá einnig við
sveigjanleika í beitingu herliðsins.
Hershöfðingjar okkar á vettvangi
þurfa að geta notað hermennina
eftir þörfum og aðstæðum.“
Hann er minntur á að ráðamenn
NATO hafi gegnum tíðina lagt
áherslu á að ekki komi til greina að
yfirgefa Afganistan áður en búið sé
að koma þar á sæmilegum stöðug-
leika. Kannanir sýna minnkandi
stuðning við aðgerðirnar í Afgan-
istan hjá almenningi í flestum
NATO-ríkjum. Er verið að endur-
taka þetta sí og æ vegna þess að
hætta sé á að Vesturveldin gefist
upp eða er bara verið að stappa
stálinu í Afgana sjálfa?
„Það er verið að senda Afgönum
sjálfum skilaboð um að þeir þurfi
ekki að óttast að við stingum róf-
unni á milli afturlappanna og flýj-
um af hólmi.
Við ætlum að ljúka verkinu. Þeir
vilja gjarnan styðja okkur. En jafn-
framt vilja þeir vera alveg vissir um
að þeir geti treyst okkur, að við
munum tryggja öryggi þeirra.“
NATO-ríkin ætla ekki að
flýja af hólmi í Afganistan
Morgunblaðið/Ómar
Kampakát Fogh Rasmussen og Jóhanna Sigurðardóttir við Alþingishúsið.