Saga - 1974, Blaðsíða 62

54
HÖRÐUR ÁGÚSTSSON
hæð 40—50 sm. Botn þeirra er lítið eitt lægri en gólfið.
Ofan á hlóðarsteinunum og kringum þá eru margir sótugir
steinar, sem hafa verið hafðir til hagræðis við skorðun
potta og því um líkt.“25 (sjá mynd IV). Þórarinsstaðir
fara í eyði 1104.
Einna fyrstur manna að finna ón í baðstofu hér-
lendis er Gísli Gestsson safnvörður, er hann gróf í
rústir bæjarins að Gröf í Öræfum á árunum 1955—57. Af
varúð vísindamannsins fullyrðir Gísli ekkert en segir:
„Nú er ekki hægt að sjá hvernig eldstæðið hefur verið
útbúið nema neðanvert. Þess vegna gæti það hafa
verið útbúið sem ofn, en um það skal ekkert fullyrt.“26
Gröf fer í eyði í gríðarmiklu eldgosi árið 1862 (sjá mynd
VII og 9).
Eg sagði að Gísli hefði verið einna fyrstur að finna
ón í baðstofu. Ég hafði þá í huga uppgröft dr. Kristjáns
Eldjárns í Fornu-Lá í Eyrarsveit árið 1942. Það kynni nú
ekki að vera, að eldstæðið í norð-austurhorni baðstofunnar
þar væri eftir allt saman leifar óns? Heyrum hvað dr.
Kristján hefur um þetta að segja: „I NA-horni, vinstra
megin dyra, er hálfhringmynduð stó af stórurn, elduðum
steinum, og upp í henni mikið af eldbrunnum, hnefastór-
um, lábörðum fjörusteinum.“27 Eru nú ekki þessir lá-
börðu, eldbrunnu steinar í ætt við steinana sem lágu
kringum ofninn í Grænlandi og lýst var hér að ofan?
(Sjá mynd 10). Ég segi eins og Gísli, um þetta skal ekkert
fullyrt, en varpa þessu fram til frekari íhugunar. Dr.
Kristján telur bæinn að Fornu-Lá vera frá tímabilinu
1450—1550.
Á árunum um og eftir 1960 vann Þorkell Grímsson að
uppgreftri bæjarins á Reyðarfelli í Borgarfirði. Þar
fannst ekki einn heldur tveir grjótofnar, ónar. Þar sem
uppgraftarskýrslan hefur enn ekki verið birt er ekki
hægt að lýsa þessum ofnum nánar, en Þorkell hefur góð-
fúslega leyft mér að birta ljósmynd og teikningu af öðr-
um ofninum. (Sjá mynd VIII og 11). Hinn ofninn er mjög