SunnudagsMogginn - 22.11.2009, Síða 15

Morgunblaðið/Eggert
Steingrímur J. Sigfússon fjár-
málaráðherra stendur frammi fyrir
miklum vanda. Hallinn á ríkissjóði
verður um 182 milljarðar í ár.
22. nóvember 2009 15
Ríkisútgjöld hafa hækkað ár frá ári síðustu ár. Hægt er að fá gott yf-
irlit um þetta á vef Hagstofu Íslands. Frá 1998 til 2007 hækkuðu út-
gjöldin um 150 milljarða ef miðað er við fast verðlag (þ.e. tekið er til-
lit til verðbólgu). Þetta er um 50% aukning á aðeins níu árum.
Hækkunin er nokkuð breytileg milli ára. Sum árin er hækkunin inn-
an við 2%, en hún er mest á árunum 1999 (7,7%), 2003 (7%) og 2007
(8,9%). Hvað eiga þessi ár sameiginlegt? Jú, þessi ár fóru fram al-
þingiskosningar. Stjórnmálamenn virðast hafa verið duglegir að
auka útgjöld þessi ár.
Þegar Gunnar Helgi Kristinsson prófessor skoðaði fjárlagagerð
fyrir um 10 árum fann hann ekki eins skýr tengsl á milli aukningar
útgjalda og þingkosninga eins og hafa verið hin síðustu ár.
Það má raunar færa fyrir því rök að áhrif kosninga á ríkisútgjöld
séu enn meiri því mikið er um að ráðherrar gefi loforð um útgjöld
fram í tímann rétt fyrir kosningar. Þessi loforð koma fram í fjár-
lögum á miðju kjörtímabili.
Mikil útgjöld á kosningaári eru ekki óþekkt fyrirbæri. Stundum er
talað um hina pólitísku hagsveiflu, en þá er átt við hagsveiflu sem
beinlínis er hægt að rekja til ákvarðana stjórnmálamanna.
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
Gjöld á verðlagi 2008
‘98
7,0%
‘99
7,7%
‘00
3,2%
‘01
5,5%
‘02
1,8%
‘03
7,0%
‘04
2,5%
‘05
3,9%
‘06
1,2%
‘07
8,9%
‘08
48,1%
30
1.
82
6
32
4.
92
7
33
4.
78
5
35
3.
16
6
35
9.
48
9
38
4.
65
5
kr.
Hækkun
milli ára
39
4.
19
3
40
9.
57
2
41
7.
45
1
45
1.
38
9
66
8.
58
7
Hækkun milli ára
Dýr kosningafjárlög
Opinberum starfsmönnum hefur fjölgað stöðugt síðustu árin. Sam-
kvæmt tölum Hagstofunnar störfuðu árið 2000 um 37.400 manns í
opinberri stjórnsýslu, menntakerfinu og heilbrigðiskerfinu. Í fyrra
var þessi tala komin upp í 51.300. Þetta er 37,2% aukning. Tekið skal
fram að í þessum tölum eru bæði starfsmenn ríkisins og sveitarfé-
laga. Þessar tölur sýna fjölda starfsmanna en ekki stöðugildi.
Aukningin er mest í menntakerfinu eða 49%. Þar skiptir tvennt
mestu máli. Gríðarleg aukning hefur orðið á háskólastiginu. Á síð-
ustu árum hafa fimm nýir háskólar tekið til starfa; Háskólinn í
Reykjavík, Viðskiptaháskólinn á Bifröst, Listaháskóli Íslands, Land-
búnaðarháskóli Íslands og Háskólinn á Hólum. Nemendum hefur
einnig fjölgað í eldri háskólum.
Í grunn- og leikskólum hefur þjónusta verið aukin mikið. Leik-
skólum hefur fjölgað og í grunnskólum hefur ýmiss konar stoðþjón-
usta verið bætt sem m.a. birtist í fjölgun aðstoðarkennara.
30.000
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
0
Fjöldi starfsmanna
Opinber stjórnsýsla Fræðslustarfsemi Heilbrigðis- og félagsþjónusta
2000
37.400
2001
40.000
2002
42.100
2003
45.100
2004
42.600
2005
43.800
2006
46.900
2007
48.500
2008
51.300
2
0
.6
0
0
Samtals:
7.
0
0
0 9
.8
0
0
2
2
.1
0
0
6
.2
0
0
1
1
.7
0
0
2
1
.6
0
0
7.
8
0
0
1
2
.7
0
0
2
4
.8
0
0
8
.1
0
0 1
2
.2
0
0
2
3
.0
0
0
7.
5
0
0
1
2
.1
0
0
2
4
.6
0
0
7.
3
0
0
1
1
.9
0
0
2
5
.4
0
0
8
.8
0
0 1
2
.7
0
0
2
6
.0
0
0
9
.0
0
0
1
3
.5
0
0
27
.1
0
0
9
.6
0
0
1
4
.6
0
0
37% fjölgun opinberra
starfsmanna á 8 árum