SunnudagsMogginn - 22.11.2009, Qupperneq 48

Þ
að er mjög mikils virði fyrir mig
að fá svona bók með yfirliti um
ferilinn,“ segir Kristinn E.
Hrafnsson myndlistarmaður.
Crymogea gefur í dag út glæsilega bók með
verkum hans; er þetta önnur bókin í rit-
röð Listasjóðs Dungal um íslenska sam-
tímalistamenn.
„Ég hafði ekki látið mig dreyma um
svona verk og var því afar þakklátur þegar
mér var boðið til samstarfsins,“ segir
Kristinn. „Það hefur reynst talsverð vinna
að koma bókinni saman, því ég átti ekki
góða eða nákvæma skrá yfir verkin mín.
Ég þurfti því að grafa nokkuð djúpt til að
komast að því fyrir víst hvað ég hef verið
að gera tvo síðustu áratugina eða svo,“
segir hann og brosir.
Meðal opinberra verka Kristins má
nefna Íslandsklukku við Háskólann á Ak-
ureyri, Miðju Reykjavíkur á mótum Að-
alstrætis og Hafnarstrætis, Frá draumi til
veruleika við IKEA í Garðabæ og Rek
(Wegener Skúlptúr) á Miklatúni.
Kristinn hefur til að mynda unnið
með verk steypt úr pottjáni með ágreypt-
um textum, sem oft eru felld í jörðina,
hann hefur unnið út frá vatni og höfuð-
áttum, út frá ljóðum og hugmyndum um
staðsetningar; í grafík og ýmis þrívíð efni.
Stærsta verk hans varð síðan til í samstarfi
við arkitektana í Stúdíó Granda, um sam-
þætta listræna hönnun á bílastæðahúsinu
á milli Borgarkringlunnar og Borgarleik-
hússins.
Gunnar J. Árnason ritaði textann í
bókina um Kristin og segir að í verkum
sínum fáist hann við „efni, massa og
form, eins og búast má við í verkum
skúlptúrlistamanna, en það svið sem
hann velur verkum sínum er víðfeðmt,
reyndar svo víðfeðmt að það verður ekki
afmarkað með góðu móti. Verk Kristins
fást við víddir staða í rúmi og tíma.
Hvernig við tengjumst umhverfi okkar.
Hvernig við finnum okkur stað í heim-
inum og náum áttum.“
„Snemma á ferlinum gerði ég nokkuð
af því að skapa hluti og koma þeim fyrir í
umhverfinu,“ segir Kristinn. „Þetta voru
viðbrögð við því hvernig listheimurinn er
saman settur. Oft ákveða stjórnmála- og
embættismenn hvenær myndlist er gerð
og hvar henni er komið fyrir, þó svo þeir
hafi ekki verið kosnir til listrænna starfa.
Sem ungur og hrokafullur maður,“ segir
hann og glottir, „fannst mér ekkert frá-
leitt að listamenn mættu hafa þetta vald
líka. Ég er ekki frá því að það eigi við enn í
dag. Það getur verið áhugavert að sjá list
þar sem hún á ekki að vera! Staðir, tilefni
og aðrir þættir eru líka af listrænum toga.
En þessi verk voru sem sagt og eru mjög
mikilvæg á mínum ferli og ég sé þau nú í
endurliti sem ákveðinn grunn þess sem á
eftir kom.“
Myndlist og arkitektúr rekast saman
Kristinn þróaði þessar hugmyndir áfram
og árið 1998 hélt hann sýningu þar sem
hann sýndi ekki þrívíðu verkin heldur
ljósmyndir af þeim; sá sem keypti ljós-
mynd fékk skúlptúr með og ákváðu kaup-
andi og listamaður saman hvar skúlptúrn-
um yrði komið fyrir.
„Ég vildi fara þessa leið með fólki. Mér
fannst þetta vera mín listræna leið til að
nálgast venjulegt fólk sem hefði áhuga á að
móta sitt umhverfi. Vandamálið var bara
það að fólk lét á sér standa, það var ein-
hverra hluta vegna ekki tilbúið til þátt-
töku, en ég hef samt þá tilfinningu að æ
fleiri hafi áhuga á að móta sitt umhverfi
með einhverjum hætti í dag. Þetta er ekki
auðveld leið, en ég vil halda henni opinni.
Undanfarið hef ég unnið með arkitektum
Lét sig ekki
dreyma um
svona verk
Í dag kemur út bók um listsköpun og feril Krist-
ins E. Hrafnssonar myndlistarmanns. Er það
annað bindið í ritröð Listasjóðs Dungal um ís-
lenska samtímalistamenn. Myndverk Kristins
má sjá víða á opinberum stöðum.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
Oft ákveða stjórn-
mála- og embætt-
ismenn hvenær
myndlist er gerð og
hvar henni er komið fyrir,
þó svo þeir hafi ekki verið
kosnir til listrænna starfa.
„Hér mun eitthvað gerast,“ 1994.
48 22. nóvember 2009
Í
Vestur-Afríku sýna ríkisstöðvarnar
daglega þætti þar sem ráðherra eða
embættismaður situr með merki
ríkisins ofan hvorrar sinnar axlar og
rabbar einarðlega um áætlun sem stjórnin
hefur hrundið af stokkum um að auka
hrísgrjónaframleiðslu um 20% á næstu
tveimur árum, byggja spítala í afskekktu
héraði eða almennt um stórsókn þjóð-
arinnar í átt að bættum kjörum, oft undir
slagorði landsins sem hljómar eins og stol-
ið úr skáldsögu eftir George Orwell:
„Vinna – Sameining – Sjálfsagi“.
Þegar maður virðir fyrir sér spillinguna
og grjótharða lífsbaráttuna á götum höf-
uðborga þessara landa eru ávörpin
skemmtilegt umhugsunarefni fyrir gest-
inn um misgengi skilaboða og veruleika.
Fyrir þá sem þurfa að sitja undir þeim eru
þau grátt gaman. Draumar embættis-
manna og stjórnmálamanna um skipuleg-
ar framfarir með réttu framskriði hagtalna
og framleiðsluaukningu á ferkílómetra eru
mannlausir. Það sem beint virðist liggja
fyrir stjórnmálamönnunum eins og að ná
tökum á spillingu eða bæta innviði sam-
félagsins, byggja upp heilsugæslu, vegi,
brýr og samgöngur almennt til að gera
þegnunum kleift að taka örlögin í eigin
hendur er ekki efst á listanum. Orkan fer í
að uppfylla drauma um miklar framfarir
með stórum stökkum. Enginn á vegum
ríkisins hefur áhuga á að fólk fari sjálft að
búa til verðmæti utan skipulags. Stjórn-
málamennirnir hafa fyrst og fremst áhuga
á stórum samningum, að draga til sín er-
lenda fjárfesta, á stórum verkefnum á
borð við námugröft eða skógarhögg.
Erlend fyrirtæki ganga því gegndarlaust
á náttúruauðlindir landanna eða flytja
landbúnaðarafurðir þeirra út sem hrávör-
ur sem aftur eru seldar á alþjóðlegum
mörkuðum með hagnaði sem ekki rennur
til baka. Þeir sem hafa upp úr þessu pen-
inga eru til að mynda vogunarsjóðir sem
einmitt þessa dagana flýja verðbréf og
dollara en sýna gulli og kakóbaunum
meiri áhuga. Upprunalöndin kaupa síðan
hrávöruna aftur í formi neysluvöru. Þrátt
fyrir að Fílabeinsströndin sé einn stærsti
framleiðandi kaffibauna í heiminum er
vonlaust að fá annað kaffi á götum Abidjan
en neskaffi. Þrátt fyrir að Gana sé einn
helsti framleiðandi kakóbauna í heim-
inum drekkur enginn kókómalt nema frá
Swiss Miss.
Fólk reynir ýmislegt til að bæta sér upp
þetta misgengi drauma ráðandi stétta og
eigin lífsbaráttu. Í vikunni sem leið dóu
átján manns þegar ólögleg gullnáma í
Gana hrundi. Í fréttatilkynningu frá
stjórnvöldum kom fram að stefnt væri að
því að draga stórlega úr ólöglegum námu-
greftri og að ráðuneyti námumála í Accra
hefði áætlanir um að draga um allt að 70%
úr óleyfilegri nýtingu góðmálma á næstu
18 mánuðum. Um leið var tekið fram að
erlend námufyrirtæki hefðu þungar
áhyggjur af gullgreftri utan kvóta.
Okkar nýfrjálsa land hefur um áratuga-
skeið lifað við samskonar togstreitu. Ann-
ars vegar skilgreindi alþjóðahagkerfið
efnahagslífið þannig að við ættum að flytja
út fisk og lokka erlenda fjárfesta til að
byggja málmbræðslur og undir þetta tók
hin ráðandi stétt. Hins vegar hafði al-
menningur drauma um fjölbreytt og lif-
andi samfélag þar sem hver og einn hefði
möguleika á að taka örlögin í eigin hendur
og láta til sín taka. Það var síðan söguleg
tilviljun að baráttan fyrir frjálslyndi lenti í
tveimur hólfum sem hugmyndafræðilega
gátu ekki komið sér saman um neitt. Ann-
ars vegar börðust frjálshyggjumenn fyrir
því að eftirlenduhöftin á efnahagslífinu
yrðu afnumin. Að við fengjum að ferðast
og versla og búa til fyrirtæki á sömu for-
sendum og íbúar fyrsta heimsins en það
væri ekki undir embættismönnum með
staðaldrauma komið hver fengi að gera
hvað. Hins vegar barðist ysta vinstrið fyrir
kvenfrelsi, réttindum samkynhneigðra,
frjálslyndi í siðferðismálum og réttlátri
dreifingu efnislegra gæða. Þessir pólar
hafa fyrir löngu mæst í miðju sem myndar
meirihluta okkar lands. Á krepputímum
hafa hinar ráðandi stéttir þó aftur fundið
fjölina sína. Stjórnmálamenn og
eftirlendurekendur eru nú aftur aðalkall-
arnir. Hvorki stjórnvöld né stjórnarand-
staða geta sett fram á ljósan hátt þá sýn að
hlutverk þeirra sé að efla sjálfsþurft þegn-
anna. Því fer nú fram í íslenskum fjöl-
miðlum karp um stefnumál þar sem íbúar
landsins eru ósýnilegir. Allt sem sést eru
draumar stóratvinnurekenda og stjórn-
málamanna um framleiðsluaukningu, at-
vinnuþátttöku og erlenda fjárfestingu
undir slagorðum sem gætu verið úr skáld-
sögu eftir George Orwell. Slagorð á borð
við „Endurreisn – Framfarir – Uppbygg-
ing“. Þessi slagorð koma venjulegu fólki
ekkert við.
„Vinna – Sameining – Sjálfsagi“ eru slagorð sem höfundur segir iðulega heyrast hjá Afr-
ískum leiðtogum. Slagorðin hér eru „Endurreisn – Framfarir – Uppbygging“.
Reuters
Skilaboð til fjöldans
Því fer nú fram í
íslenskum fjöl-
miðlum karp um
stefnumál þar sem íbúar
landsins eru ósýnilegir.
Fjölmiðlar
Kristján B. Jónasson
kbj@crymogea.is
Lesbók