SunnudagsMogginn - 07.02.2010, Page 31

SunnudagsMogginn - 07.02.2010, Page 31
7. febrúar 2010 31 Atli var ári á undan jafnöldrunumí menntaskóla, lauk prófi 19 ára og ákvað að fara í eitt ár utan sem skiptinemi – „til Ungverjalands, af öllum stöðum“ – á meðan hann áttaði sig á því hvað hann vildi verða þegar hann yrði stór. Það var hið sögulega haust 1989 sem hann hélt á vit ævintýranna; haustið þegar kommúnisminn gaf upp öndina víðast hvar, í þeirri mynd sem hann leyndist á bak við járntjaldið. „Þetta var mjög merkilegur tími, ekki síst í Ungverjalandi; lekinn sem varð að flóðbylgju byrjaði þar,“ segir Atli þegar hann rifjar þetta upp. Hann hefur ætíð haft gaman af sagnfræði og dvölin í Búdapest er því dýrmætari en ella. Þar var nýr kafli skrifaður í mannkynssög- una nákvæmlega þá daga sem hann staldraði við. Að kynnast landi og þjóð – eða ekki „Í Perestrojkunni hafði Gorbatsjov [síðasti leiðtogi Sovétríkjanna] sagt að einn góðan veðurdag mætti hver og einn stjórna eigin örlög- um. Ungverjar höfðu leyft sínu fólki að fara yfir til Austurríkis en Aust- ur-Þjóðverjar, Tékkar, Pólverjar og aðrir voru stoppaðir á landamær- unum. Á þessum tíma voru þau hins vegar opnuð fyrir öllum.“ Atli var ekki eins lengi í Ungverjalandi og hann gerði ráð fyrir og það kom ekki til af góðu. Hann hitti nefnilega aldrei manninn frá skiptinemasamtökunum! „Ég var fyrsti skiptineminn sem fór til landsins og Tómas, sá sem ætlaði að taka á móti mér, fannst ekki. Þegar enginn kom á lestarstöðina í Búdapest reyndi ég að hringja í númer sem mér hafði verið gefið en það þýddi ekkert.“ Tómas þessi vann hjá æskulýðssamtökum í borginni og Atla tókst að grafa upp númerið þar. „Þegar ég fékk samband við einhvern sem talaði ensku og reyndi að útskýra fyrir honum hvað væri í gangi var mér sagt að Tómas væri á heilsuhæli. Sá sem ég talaði við skildi ein- faldlega ekki það sem ég reyndi að útskýra; að ég hefði borgað stórfé fyrir að fá dvelja í landinu, ekki einu sinni til þess að stunda neitt sérstakt nám heldur til að kynnast landi og þjóð!“ Þegar farið var að glugga í bækur Tómasar fundust upplýsingar um að von væri á Atla, „í einhverjum grunsamlegum erindagjörðum, en þeim sem ég reyndi að útskýra málið fyrir datt aðeins eitt í hug; hann ætti vin í menntamálaráðuneytinu og skyldi athuga hvort sá gæti hjálpað mér. Það varð úr að mér var komið í háskóla sem kenndur var við Karl Marx og þar var ég skráður í hagfræði.“ Útlendingar á fyrsta ári í háskóla fóru að vísu í undirbúningsnám til að laga þá að aðstæðum svo allir væru á sama reit þegar hið eig- inlega nám hæfist. „Ég var því í þessari undirbúningsstofnun fyrir há- skólanám með fólki frá ýmsum vinveittum kommúnistaríkjum. Til- gangurinn með skiptinemaárinu var að kynnast heimamönnum og samfélaginu en ég umgekkst eingöngu útlendinga.“ Atli yfirgaf Ungverjaland fyrr en hann ætlaði, þvældist um Evrópu í mánuð og var kominn aftur heim til Íslands um jólin. Tíminn í Ungverjalandi var sannarlega óvenjulegur, en „ég hefði alls ekki viljað missa af þessu. Ég kunni ekkert að ferðast í útlönd- um þegar ég fór en eftir að hafa verið einn í Ungverjalandi í þrjá mán- uði fannst mér ég geta allt!“ Eitt af því sem Atli áttaði sig á í Evrópureisunni var að hann ætti að snúa sér að tónlist. „Ef ég sá hljóðfæraverslun stóðst ég ekki mátið heldur fór inn og spilaði á píanó. Fráhvarfseinkennin voru orð- in svo sterk. Skiptinematíminn skilaði þess vegna nákvæmlega því sem ég vildi; ég komst að því hvað ég vildi verða. Ég held það hafi ekki tekið mig nema tvær vikur að átta mig á því að algjörlega til- gangslaust væri að berjast á móti því að verða tónlistarmaður.“ Dýrmætur tími sem ekki-skiptinemi mönnum sínum sem kynntu mig svo fyrir Hanz Zimmer, Þjóðverja sem rekur hér stóra músíkverksmiðju, ef svo má að orði komast.“ Zimmer þessi er heldur enginn miðl- ungur; einn sá þekktasti í bíómynda- bransanum og hefur sjö sinnum hlotið Óskarsverðlaun. Hann hefur gert tónlist við allar Pirates of the Caribbean- myndirnar sem og Gladiator, The Lion King, The Da Vinci Code, Sherlock Holmes og The Dark Knight svo einhverjar séu nefndar. „Við erum 12 tónskáld innan hans veggja; ég leigi af honum mitt stúdíó en þetta er samt hálfgerð samvinnuhreyf- ingu. Hver og einn vinnur að eigin verk- efnum en öðru hvoru hjálpa ég honum og hann hefur oft stutt mig.“ Atli hefur nóg fyrir stafni. „Þegar ég er ekki að vinna við eigin myndir er nóg að gera í smiðjunni; ég samdi til dæmis að- eins með Zimmer fyrir Sherlock Holmes og spilaði meira að segja á harmonikku í upptökunum!“ Vert er að geta þess að Atli aðstoðaði Zimmer einnig við tónlistina í Englum og djöflum (Angels & Demons). Stundum grípur hann í píanó, jafnvel trompet í eigin verkum. „En ég er ekki í góðri æfingu. Ætli ég geti ekki spilað í svona þrjár mínútur á trompetið, þá er út- haldið búið!“ Semur sem sagt bara stutta og hnitmiðaða trompetbúta að eigin sögn … Atli Örvarsson er höfundur tónlistar- innar í Season of the Witch sem kemur á markað í mars en þar fer Nicolas Cage með aðalhlutverkið. Tónlist hans hljómar einnig í hrollvekjunni The Fourth Kind sem frumsýnd var í vetur og skartar Millu Jovovich í burðarhlutverki og nú situr Atli og semur tónlist fyrir Karate Kid sem frumsýnd verður í sumar en í þeirri mynd fara Jackie Chan og Jaden Smith (sonur leikarans Wills Smiths) með helstu hlut- verkin. Tímafrekt verkefni Það er tímafrekt að semja tónlist í kvik- mynd sem er hálfur annar klukkutími að lengd. „Ég líki því stundum við að skrifa ritgerð í skóla; ef maður hefur þrjá mánuði þá tekur verkið þrjá mánuði. Ef maður hefur þrjá daga tekur það þrjá daga.“ Eitt er ólíkt: „Þegar maður semur músík er nauðsynlegt að mæta í vinnuna á hverj- um degi. Það er ekki hægt að fresta því að byrja á tónlistinni eins og ritgerð og því meiri tíma sem maður hefur til að sökkva sér ofan í verkefnið því betri verður út- koman.“ Hann hefur þrjá mánuði til að semja músíkina fyrir Karate Kid og segir það í meðallagi. Stundum þarf að hespa tónlist í kvikmynd af á mánuði en þegar Atli samdi fyrir Season of the Witch hafði hann ár til verksins. „Það var ekki samfelld vinna en engu að síður algjör lúxus. Það er gott að semja og koma svo aftur að verkinu nokkrum mánuðum seinna til að fara yfir það á ný. En yfirleitt eru þetta miklar tarnir enda magnið oft eins og tónlist á tvo heila diska á tveimur til þremur mán- uðum.“ Þegar hann hefst handa segist Atli jafn- an með einhvers konar útgáfu af mynd- inni. „Yfirleitt horfi ég á myndina nokkr- um sinnum til að skilja hana og stundum segir myndin mér í raun hvernig tónlist hún vill. Næstum alltaf þegar ég horfi, jafnvel í fyrsta skipti, kemur einhver músík upp í kollinn á mér og eftir það sest ég niður og byrja að semja.“ Evrópa heillar Akureyringurinn segist hafa lítinn tíma í önnur áhugamál en að sinna fjölskyld- unni. „Ég hreyfi mig reyndar eins mikið og ég get en ég á engin hobbí, nema kannski enska boltann.“ Hann segist stundum rífa sig á lappir eldsnemma um helgar til þess að fylgjast með beinum út- sendingum frá knattspyrnuleikjum í Eng- landi. „Ég held með Ipswich Town – og skammast mín ekki fyrir það! Ég hef reyndar lítið getað fylgst með liðinu síð- ustu 20 ár og af þeim sem nú eru í efstu deild hef ég mest gaman af því að horfa á Arsenal.“ Eins og fyrir einskæra tilviljun er Atli staddur í London ásamt vini sínum um þessa helgi og þeir höfðu tryggt sér miða á leik Chelsea og Arsenal í ensku úrvals- deildinni. Hann segir þá hafa þurft að vinna í Abbey Road-stúdóinu og þessi tími hafi ekki síst orðið fyrir valinu vegna leiksins … Upptökur vegna myndarinnar fara svo fram í London um miðjan mars. Atli segir þau hjónin reyndar hafa mjög gaman af því að ferðast og noti hvert tæki- færi til þess, komi annaðhvort til Íslands eða skoði sig um í Evrópu, frekar en ferðast um Bandaríkin. „Ég er meiri Evr- ópumaður í mér en Bandaríkjamaður, þrátt fyrir allt, og konunni minni finnst líka betra að ferðast í Evrópu.“ Þegar Evrópu ber á góma berst talið að kvikmyndagerð í þeim heimshluta. Hann hefur ekki gert tónlist fyrir íslenska kvik- mynd en segist langa til þess. „Ég hef verið lengi hér og það er eðlilegt að fólk heima vinni með þeim sem það þekkir og treystir en en ég er sannfærður um að tækifærið kemur einn góðan veðurdag; það er ekki spurning hvort heldur hvenær.“ Draumastaðan væri sú að geta unnið bæði í Kaliforníu og í Evrópu, segir Atli og telur ekki óraunhæft að af því geti orðið því tæknin geri það að verkum að fram- leiðslan fari fram víðar en áður. Oft er talað um mun á Hollywood- kvikmyndum og evrópskum. Hvað með tónlistina? „Það er mismunandi fagurfræði í tón- listinni líka. Til er ákveðinn Hollywood- stíll en ekki má gleyma því að mörg af fremstu tónskáldum í Bandaríkjunum eru ekki bandarísk; Hanz er til dæmis Þjóð- verji og margir Bretar vinna við að semja tónlist við amerískar kvikmyndir. Aðal- málið er að tónlistin hæfi myndinni hverju sinni. Bandarískt léttmeti – ef ég má taka svo til orða – kallar á allt annað en frönsk eða íslensk listræn mynd. Mitt hlutverk er að sjá um að sýn kvikmyndagerð- armannsins skíni í gegn í tónlistinni líka. Ég myndi aldrei semja eins tónlist fyrir Karate kid og evrópska raunsæismynd.“ Tónlistarlaus kvikmynd? Atli segir flest tónskáld sem hann þekki miklu fjölhæfari en flestir átti sig á. Til- hneigingin sé sú að halda að mönnum sé jafnvel ekki kleift að semja nema eina teg- und tónlistar „en ekki má gleyma því að það er ekki bara ákvörðun tónskáldsins hvernig tónlistin er hverju sinni. Ég vinn mjög náið með leikstjóranum og jafnvel framleiðandanum; það er langt ferli að finna hinn rétta tón fyrir hvert verkefni“. Ef það er hryllingsmynd er músíkin til að hræða, ef myndin er mannleg og dramatísk þarf að kalla fram aðrar tilfinn- ingar og Atli hefur meira gaman af því að vera á mannlegu nótunum. „Það má segja að hlutverk mitt sé að beita brögðum til að hafa áhrif á sálarlíf fólks! Það er allt öðruvísi að horfa á atriði í kvikmynd með eða án tónlistar. Fólk hlustar ekki beint á kvikmyndatónlistina en án hennar væri myndin helmingi áhrifaminni. Þess vegna getur verið mjög lærdómsríkt að horfa á mynd án tónlistar; þá áttar maður sig á því hve músíkin skiptir miklu máli.“ … að tónlist skaltu aftur verða! Atli ásamt Hans Zimmer við upp- tökur tónlistarinnar í Sherlock Holmes. Atli Örvarsson: Þegar maður semur músík er nauðsynlegt að mæta í vinnuna á hverj- um degi. Það er ekki hægt að fresta því að byrja á tón- listinni eins og ritgerð.

x

SunnudagsMogginn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: SunnudagsMogginn
https://timarit.is/publication/785

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.