SunnudagsMogginn - 04.04.2010, Blaðsíða 8

8 4. apríl 2010
Þegar Jóhann Jónsson var heimiliskennari á Djúpavogi
setti hann upp leikritið Maður og kona og handskrifaði
textann fyrir nemendur sína, Guðnýju og Halldóru.
Eins og lesa má á kápunni lék hann sjálfur Hjálmar,
Guðný lék Þórdísi húsfreyju og Halldóra Sigríði vinnukonu.
Hann skrifaði Halldóru síðar fallegt bréf, 3. júní árið
1921:
„Dóra mín góð!
Hér gengur ekki á öðru en vori og vori og vori. Sólin
gengur undir aðeins fyrir siðasakir, en meinar auðsýnilega
ekkert með því. Því til sönnunar er það að ég
las til kl. 5 í nótt. – En svo fór nú dagurinn
í dag allur í að velta sér á Borg-
artúninu með kálfinum og alþýðu-
fólkinu! – Eg trúi að enn sé
ekki runnin af þér Reykja-
víkurvíman – en hvað
um það þú mátt líka
hafa það gott.
Þú skalt ekki hvessa
augu um of á málið í þessu
bréfi. En líklega hefði ég ekki
leyft þér að skrifa svona í vetur. –
Ja, jæja,! Hægra að kenna heilræðin en halda þau.
Sjáðu nú til!
Í fyrradag vorum við boðin hátíðlega Guðný og ég út í
varp með Búlandsnesfólkinu. Ragna litla kom líka, nærri
því boðflenna, því að henni var boðið síðast.
Veðrið var eins og drottinn sjálfur hefði ætlað sér í bón-
orðsferð þann dag – og alt var nú eftir því.
En það sólskin! Eyjarnar glóðu eins og raf úti fyrir sönd-
unum. Senn verða þær grænar eins og smaragðar – Ekki
skortir á prýðina! Hefur þú komið í varp. – Eg spyr ekki um
bio, því þar hef ég svo oft komið að mér er
hætt að þykja slíkt tíðindum sæta.
En varpið. Þar er líf sem vert er
um að ræða. Eg hefði getað
tekið undir blaðrið í æð-
arblikunum af einskærri
ánægju. Svo var Guðm.
Eggerts með – og sagði
dumvittigheder við Guð-
nýju. Eg faðmaðu Rönku. En
kærustunni skaltu segja að ég
hefi legið í tannpínu þann dag ef þú
hittir hana – sem ég vona að þú gerir.“
Maður og kona
Þ
að er margt skemmtilegra bréfa og
frásagna frá Jóhanni Jónssyni á
sýningu á Bókasafni Seltjarnar-
ness, en þar er hann skáld mán-
aðarins.
Skúli Pálsson hæstaréttarlögmaður lánaði
bréfin á sýninguna. Hann fann þau í fórum
Halldóru Elísdóttur móður sinnar, en Jó-
hann var heimiliskennari hennar og Guð-
nýjar systur hennar á Djúpavogi.
„Ég hafði ekki hugmynd um tilvist bréf-
anna,“ segir hann. „Ætli þetta endi ekki á
safni. Þau hafa þegar sett sig í samband við
mig,“ bætir hann við og hlær.
Vinátta tókst með Jóhanni og foreldrum
Halldóru, hjónunum Elís Jónssyni og Guð-
laugu Eiríksdóttur, eins og ráða má af bréf-
um skáldsins. Þau hafa greinilega verið hon-
um innan handar um fjármuni og sitthvað
fleira. Jóhann skrifar Guðlaugu 12. ágúst árið
1921:
„… Ég hef enn sem komið er ekkert skrif-
að eða skáldað, eins og ósmekklega fólkið
orðar það, síðan ég kom heim. Yrki aðeins
sólskinsdaga með unnustu minni. Drottinn
gefur efnið, svo ljótt er það ekki. Annars er
Nikkelin ekki eins frísk og ég vidi. Ég hef
syndgað mikið móti henni með því að vera
svona lengi frá henni. Því að sumarið er
henni ekki sumar nema ég sé með því – sú
synd verður aldrei afmáð nema ég megi
koma með hana til yðar næsta sumar. Yður
gæti ég best trúað til að afplána með mér
brotið. – Hér er heldur aldrei neitt verulegt
sumar aðeins óljós draumur um sumar. –
Sumarið unir sér ekki hér í vagnaskröltinu
og gatnarykinu og ofrar Reykjavík fáu öðru
en rigningum sínum og úlfúð … Fyrirgefið
svo þetta sauða rugl – það er aðeins inn-
gangur að öðru, sem ef til vill verður betra,
a.m.k. mikið lengra. En það kemur seinna!
Svo þakka ég yður fyrir alla góðu dagana
sem þér hafið gefið mér – það var þó fallegur
draumur allt saman – Draumur farandfugls,
sem á hvergi heima nema í nokkrum
góðum minningum, sem fáeinar vin-
gjarnar sálir hafa stráð til hans um
leið og hann flaug framhjá – á flugi
sínu sem ann honum engrar hvíld-
ar …“
Á meðal efnis sem Skúli lánaði á
sýninguna er draugasaga úr fórum Jó-
hanns, ferðasaga frá Djúpavogi til
Reykjavíkur, þar sem hann yrkir með
séra Friðrik og ferðasaga frá Íslandi til
Leipzig, þar sem Halldór Laxness
kemur við sögu. Hann er enn með
eftirstöðvar af kvefinu er hann skrifar
Elís 31. ágúst sama ár, en þá er hann
25 ára og hugurinn kominn til Leipzig
er hann biður þau að styrkja sig til
fararinnar:
„… Jæja út verð ég að komast hvað
sem öðru líður. Ég er senn gamall
maður, gáðu að því – og tíminn líður – líður
fyrr en varir.“
Það var þó fall-
egur draumur
Af óbirtum bréfum og frá-
sögnum Jóhanns Jónssonar
Morgunblaðið/Ernir
Vikuspegill
Pétur Blöndal pebl@mbl.is
Úr Ljóðabrjefi til minna
Dimmir æ og dimmir
á döpru kveldi.
Hnígur húmdökkvi
yfir hljóða grund.
Flökta hrímþrungin
haustnætur ský.
Þýtur stormur of storð
og steypiregn.
Æðir ógnandi
unn að strönd.
Nötra náraddir
í niðdimmu.
Rimur rökkurljóð
reiður ægir
dynur við drangur
draugalega.
Dauft er hjer inni
dapurt úti
lemur náttgustur
ljóra minn.
Ligg eg aleinn
lágt í fjötrum
vonlaus
og vinasnauður.
Sár er þögn
í svartnætti
þeim er aleinn
úti stynur.
Sárt er að hrekjast
á hjarni auðu
þegar gröfin ein
gisting ljær.
Ligg eg einn
í lágu bóli
fastur í fjötra
er fótur bundinn.
Sárar minningar
svífa mjer í huga
brennur mjer í hjarta
bitur sorg …
Ljóðabréf Jóhanns frá 1921, þar
sem hann skrifar efst í hornið:
„Höf. Jóhann Jónsson.“
Jóhann Jónsson, skáldið sem orti Söknuð, eitt
fegursta ljóð sem íslensk tunga geymir.