SunnudagsMogginn - 13.06.2010, Side 45

13. júní 2010 45
B
andaríkjamenn nota gaffalinn
til að skófla upp í sig matnum
og hafa hann, séu þeir rétt-
hentir, í hægri hendinni.
Gaddarnir, öðru nafni tindarnir, snúa
þá upp, annars væri erfitt að halda
matnum föstum á gafflinum. En í Evr-
ópu notum við gaffalinn til að stinga í
bitann. Gaddarnir snúa því niður og
við höfum áhaldið í vinstri hendinni.
Djöfullinn var á myndum frum-
kristninnar sýndur með þrífork og
virðist sem fyrirmyndin hafi að ein-
hverju leyti verið sjávarguð Grikkja,
Póseidon, sem hélt ávallt á slíku áhaldi.
En gaffallinn sem við borðum með á
sér samt augljósari fyrirmynd í heykv-
íslinni. Vitað er að fyrir meira en 2.000
árum notuðu Grikkir gaffla við að mat-
ast og einnig Rómverjar, minnst er líka
á gaffal með þrem tindum í Gamla
testamentinu. Notkunin mun ekki hafa
orðið algeng í Vestur-Evrópu fyrr en á
10. öld eftir Krist, fram að þeim tíma
notuðu flestir einfaldlega hendurnar og
hníf. Skeið var heppilegri þegar súpur
og grautar voru annars vegar.
Fyrstu gafflarnir voru yfirleitt með
tvo tinda en fljótlega var farið að smíða
gaffla með fleiri tindum. En gaffallinn
var ekki sveigður og því aðeins hægt að
stinga með honum, ekki „safna“ mat á
áhaldið eins og gert er vestanhafs. Ítal-
ir virðast hafa orðið fyrstir til að gera
gaffalinn að áhaldi við hvern
disk í híbýlum efnaðra manna.
Gestir komu gjarnan með eigin
gaffal og skeið í lítilli öskju, cadena.
Norðar í álfunni, t.d. í Bretlandi, var
í fyrstu litið á notkun gaffla sem tilgerð
sem ekki hæfði sönnum karlmönnum,
Bretar fóru fyrst að nota þá að ráði á
18. öld. Þjóðverjar fundu upp sveigða
gaffalinn á sömu öld og þegar kom
fram á 19. öld hafði gaffall með fjóra
tinda sigrað í álfunni.
Á seinni tímum hefur verið framleitt
mataráhald sem er í senn gaffall og
skeið en aldrei hefur það beinlínis sleg-
ið í gegn nema þá helst meðal her-
manna.
Athyglisvert
er að gaffallinn
hefur ekki náð
verulegri fótfestu í Kína og annars
staðar í Austur-Asíu. Þar heldur fólk
sig við prjónana, enda kjöt og fiskur að
jafnaði skorið niður þannig að þeir
dugi – það er að segja ef fólk kann á
prjónana.
Saga hlutanna
Hæfði ekki
sönnum karlmönnum
H
efð er fyrir því við
útdeilingu hvers
kyns verðlauna að
rúllað sé út
löngum rauðum dregli þar
sem stjörnurnar geta spíg-
sporað í sínu fínasta pússi.
Þannig fyllast fjölmiðlar ár
hvert af myndum af frægu
fólki í sérhönnuðum múnder-
ingum á rauðum dregli í að-
draganda stórviðburða eins og
afhendingar Óskarsverð-
launanna, Emmy-verð-
launanna eða kvikmyndahá-
tíðarinnar í Cannes sem lauk
fyrir skemmstu. Hvaðan
skyldi þessi venja að hlífa
tískuskóm stjarnanna með
eldrauðu teppi vera komin?
Fyrstu vísun í rauða dreg-
ilinn má finna í harmleik
Grikkjans Æskýlosar, Aga-
memnon frá 5. öld fyrir Krist.
Þegar aðalpersónan, Agamem-
non konungur, snýr aftur
heim eftir sigur á Trójumönn-
um tekur Klýtæmnestra, eig-
inkona hans, á móti honum
með rauðum dregli sem hún
vill að hann gangi eftir. Kon-
ungurinn þráast hins vegar við
þar sem hann veit að það eru
aðeins guðir sem ganga í slík-
um munaði og hann vill ekki
móðga þá með slíkri dramb-
semi.
Fyrirmenni dagsins í dag
hafa þó engar slíkar efasemdir
og valsa um á rauða dreglinum
hvað sem grískum goðum
kann að finnast um það.
Næstu heimildir um notkun
rauðs dregils eru frá árinu
1821 þegar James Monroe, for-
seti Bandaríkjanna, heimsótti
Suður-Karólínuríki. Við mót-
töku honum til heiðurs var
rauður dregill lagður niður að
ánni Waccamaw, væntanlega
til að hann óhreinkaði ekki
skó sína.
Á 20. öldinni var það
bandaríska hraðlestarfyr-
irtækið 20th Century Limited
sem tók upp á því að leggja
sérhannað rautt teppi á braut-
arpalla í Chicago og New York
til þess að vísa farþegum leið-
ina í rétta vagninn.
Skemmtanaiðnaðurinn tók
síðan þessari venju opnum
örmum. Árið 1922 sýndu
kvikmyndastjörnur sig í fyrsta
skipti á rauðum dregli við
opnun Egypska kvikmynda-
hússins í Hollywood. Fyrsta
skrefið í átt að hefð var tekið
og á næstu árum og áratugum
varð dregillinn rauði eins
sjálfsagður fylgihlutur stór-
viðburða í skemmtanaheim-
inum og æstir papparassar og
aðdáendur.
Það skiptir líka sköpum að vera vel skóaður.
Rauði dregillinn
Brýnt er að vera vel til hafður á rauða dreglinum.
Þankasmiðjan STRATFOR fæst við greiningu á alþjóðastjórnmálum, gjarn-
an út frá togstreitu og átökum. Það ætti því að vera forvitnilegt fyrir þá
sem vilja fylgjast með heimsmeistarakeppninni í knattspyrnu frá nýju
sjónarhorni að lesa greiningu sérfræðinga STRATFOR í alþjóðastjórn-
málum og öryggismálum næstu fjórar vikurnar á þjóðunum sem taka þátt
í keppninni. Í fyrstu greiningu kemur meðal annars fram að Grikkland hafi
unnið Evrópukeppnina árið 2004 með varkárri leikaðferð þýska þjálf-
arans Otto Rehagel; það sé lærdómur sem Evrópuríkin vonist til að Grikk-
land tileinki sér einnig í landsmálunum. Tekið er fram í tilkynningu frá
STRATFOR að ekki sé spáð neinum styrjöldum að þessu sinni, en fylgst
verði grannt með áhrifum keppninnar í Suður-Afríku á þróun heimsmál-
anna.
Fótbolti og öryggismál
Miðasala » www.sinfonia.is » Sími 545 2500 » Háskólabíó frá kl. 9-17