SunnudagsMogginn - 01.08.2010, Page 20

20 1. ágúst 2010
S
amningarnir virðast hafa verið í
öllum regnbogans litum,“ segir
hæstaréttarlögmaður einn um
myntkörfulán og fjármögn-
unarsamninga, sem nú eru einhver um-
deildustu fyrirbæri á Fróni. Hann er að
vinna fyrir lánveitendur.
Hann orðar það svo að spurningin,
sem allir bíði eftir svarinu við, sé hvort
Hæstiréttur Íslands ætli að bæta í eða
slaka á. Fyrstu málin sem lögð voru í
dóm Hæstaréttar hafi verið þau augljós-
ustu, þar sem orðalagið í samningum var
hvað „allra klaufalegast“ af hálfu lán-
veitenda.
Síðan taki við önnur mál sem ekki séu
jafnklippt og skorin. Þá komi í ljós hvort
Hæstiréttur ætlar að líta til peninganna
sem voru afhentir, í hvaða mynt þeir
voru, hvernig afborganir voru rukkaðar
og svo framvegis. Eða hvort hann ætlar
að líta til þeirrar skuldbindingar sem
stofnað var til í samningum. „Skuld-
binding“ er einmitt orð sem talsvert er
notað í ákvæðum laga um vexti og verð-
tryggingu. Í þessu segir hann að liggi
talsverður munur, enda hafi báðir aðilar
oftast verið sammála um að verið væri að
stofna til „skuldbindingar“ í erlendri
mynt. Eigi niðurstaðan að verða sú að er-
lend lán verði með víðtækum hætti talin
ólögmæt sé Ísland orðið eitt fárra ríkja
heimsins sem banni erlend lán og það
horfi undarlega við ríki á EES-svæðinu.
Hvað sem þessu sjónarmiði líður verð-
ur ekki deilt við lögmanninn um að
gjaldeyrislán og gengistryggðir samn-
ingar í krónum (óvissan snýst um það
hvað er í raun hvað) séu fjölbreytilegir.
SP-fjármögnun notaðist til að mynda við
bílasamninga, bílalán, kaupleigu-, fjár-
mögnunarleigu-, rekstrarleigu- og
einkaleigusamninga. SP sendir enn út
óbreytta greiðsluseðla vegna hinna
þriggja síðastnefndu og telur dóma
Hæstaréttar ekki eiga við um þá. Undir
hverri af þessum gerðum samninga voru
svo nokkrar undirtýpur.
Með líkum hætti var þessu farið hjá
hinum fjármögnunarfyrirtækjunum,
Lýsingu og Avant. Þau höfðu margar
gerðir í gangi hvort.
Samkvæmt upplýsingum frá Íslands-
banka voru á bilinu 10-20 mismunandi
gerðir notaðar hjá bankanum, auk þess
sem Íslandsbanki Fjármögnun notaðist
við fjögur eða fimm form að grunni til.
Bankinn telur að á níunda þúsund bíla-
lána og kaupleigusamninga frá Fjár-
mögnun heyri undir dóma Hæstaréttar
hingað til.
Samkvæmt Arion banka var hann
einnig með á milli tíu og tuttugu gerðir
erlendra lánasamninga. Ekki hefur enn
reynt á lögmæti þeirra, en nokkur mál
sem varða slíka samninga eru til máls-
meðferðar í dómskerfinu. Skiptar skoð-
anir eru um það á meðal lögfræðinga
hvort héraðsdómstólar eigi að láta slík
mál bíða þar til Hæstiréttur kveður upp
dóm sinn í vaxtamáli Lýsingar gegn
skuldara kaupleigusamnings. Þeir eru að
því. Sumir telja að þeir ættu að dæma í
sem flestum svona málum svo fleiri sjón-
armið komi fram áður en Hæstiréttur
kveður upp úr.
Landsbankinn viðurkennir aðeins að
ein tegund lána sinna geti talist ólöglega
gengistryggðir, en var með fleiri teg-
undir erlendra lána, sem veitt voru í er-
lendri mynt. Þeim var síðan skipt í krón-
ur í umboði viðskiptavinarins.
Landsbankinn telur um 1.500 íbúðalán
sín falla undir dóma Hæstaréttar.
Fjármálaþjónustan fór með það
Eflaust er hægt að finna margar tegundir
erlendra lána sem ekki verða talin inni-
halda ólöglega gengistryggingu. Hér til
hliðar má sjá mynd af svokallaðri kaup-
nótu sem gefin var út hjá bankanum í til-
fellum sem hann telur sig hafa fram-
kvæmt með löglegum hætti. Nótan er
sönnun þess að gjaldeyrir var hafður um
hönd og honum skipt í krónur af við-
skiptavininum eða fyrir hann. Þetta var
líka valkvætt hjá Arion banka og – eins
og segir í svari bankans við fyrirspurn
Morgunblaðsins um þetta – í raun þjón-
usta við viðskiptavininn að bankinn
skipti myntinni fyrir hann. Fyrrnefndur
hæstaréttarlögmaður nefnir einmitt
þetta sem rót þess að bannið við geng-
istryggingu einfaldlega gleymdist. Það
Völundarhús skuldarans
Júlí 2007 Október 2008 Dese
Lántaka
14.968.750.-
72.316.-
32.575.418.-
154.108.-
Gera
Ekkert
28.503.113.-
135.413.- 32.645.776.-
83.751.-
32.647.027.-
82.500.-
37.729.527.-
0.-
Greiða eingöngu
vexti í 12 mánuði
Borga 5.500þús.
kr.af hverri milljón
í 12 mánuði
Frysta vexti og
afborganir í 4
mánuði. Borga
síðan eingöngu
vexti eftir það
HRUN
Gera
ekkert
Greiðslujöfnun
Greiðslujöfnun
Gera
ekkert
Greiðslujöfnun
Gera
Ekkert
Greiðslujöfnun
Gera
Ekkert
Eftir á að hyggja var ekki einfalt mál að velja rétta lánið í góðærinu. Í erlendum
og gengistryggðum lánum einum og sér voru margar útgáfur í boði, mismunandi
myntkörfur, vaxtakjör og skilmálar.
Ef tekið er dæmi af einu 15 milljón króna gengistryggðu íbúðaláni, teknu í júlí 2007,
má sjá að skuldarinn hefur síðan þá mátt horfa á lánið sitt skoppa upp og niður hvað
eftirstöðvar og afborganir varðar. Þegar safnað er saman helstu úrræðum sem boðin
hafa verið af bönkum og stjórnvöldum koma í ljós þær leiðir sem skuldarar, gátu
valið um hverju sinni, gáfu æði mismunandi útkomu.
Sturla Jónsson, endurskoðandi hjá Nordik Finance, reiknaði þróunina út miðað
við mismunandi forsendur að beiðni Morgunblaðsins, en framsetningin er alfarið
blaðsins. Miðað er við lán til 40 ára, með jöfnum afborgunum.Vextir eru 1,65%
ofan á LIBOR-vexti á hverjum tíma og lánið er tengt við gengi japanska jensins og
svissneska frankans til helminga.
Kemur þú skuldaranum rétta leið í gegnum kreppuna?
Í myndinni er ekki gert ráð fyrir að eftir skuldbreytingu í verðtryggt lán og höfuðstólslækkun, vilji fólk
aftur fara til baka í gengislán. Það skal þó tekið fram að skuldarar sem hafa þegið slíka skuldbreytingu
geta látið breyta lánum sínum aftur í gengistryggð.
Afborganir á mánuði
Höfuðstóll / eftirstöðvar
Beðið eftir Hæstarétti
Erlend og gengistryggð lán voru veitt í öllum
regnbogans litum fram að hruni og nú er hafin
hrina málaferla vegna þeirra.
Önundur Páll Ragnarsson onundur@mbl.is