Morgunblaðið - 05.02.2010, Síða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. FEBRÚAR 2010
Hænufet Hænur í Húsdýragarðinum vita að þeim verður ekki slátrað fyrir neytendur og geta því leyft sér þann munað að horfa í kringum sig, spá í spilin og virða fyrir sér aðrar hænur.
Árni Sæberg
SL. LAUGARDAG
birti Morgunblaðið grein
eftir undirritaðan sem
bar yfirskriftina „Kvik-
myndir í hruni“. Þar
setti ég fram þá hug-
mynd að stjórnvöld end-
urskoðuðu afstöðu sína
til niðurskurðar fjár-
framlaga til Kvikmynda-
miðstöðvar gegn því að
kvikmyndagerðin sam-
þykkti að taka þátt í endurreisn
ímyndar þjóðarinnar næstu 4 árin
eða svo. Að samstaða yrði mynduð
með kvikmyndagerðarfólki og stjórn-
völdum um að fara þá leið að nýta
kvikmyndina sem vopn í því stríðs-
ástandi sem ríkir á Íslandi, út á við
jafnt sem inn á við, eftir hrun. Minnt
var á hve stóru hlutverki kvikmyndin
sem miðill hefur gegnt í stríði í gegn-
um tíðina og hve öflug hún væri þeg-
ar kæmi að því að glæða samúð með
þeim sem lenda í hamförum. Í þessu
sambandi væri nauðsynlegt fyrir
okkur öll að hugsa allt okkar ráð upp
á nýtt, grundvalla uppbyggingarstarf
okkar á nýrri, frjórri hugsun, eins og
hvolfdist yfir drenginn í völundarhús-
inu í kvikmynd Stanley Kubricks,
„Shining“ og gerði honum kleift að
hoppa út af sporinu.
Komið hefur fram hjá einstaka
kvikmyndagerðarmönnum ótti við að
hugmyndin kunni að ógna frelsi
þeirra sem listamanna. En er það
ekki gamaldags hugsunarháttur og
laus úr tengslum við ástandið í þjóð-
félaginu eins og það er nú? Um það
má að sjálfsögðu rökræða.
Daginn eftir að grein mín birtist í
Morgunblaðinu barst mér, og vænt-
anlega flestum kollegum mínum í
hópi kvikmyndaframleiðenda, tilboð
frá Evrópusambandinu um þátttöku í
samkeppni sem varpar ljósi á þessa
hugmynd. Um er að ræða gerð 3ja
mínútna langrar kvikmyndar sem á
að lýsa persónulegri sýn kvikmynda-
gerðarmannsins á Evrópu. Myndin
þarf að búa yfir þeim galdri að geta
fangað hugi ungs fólks og breiðs
áhorfendafjölda gegnum netið og
hreyfanlega miðla á grundvelli frum-
legrar útfærslu og skapandi og fag-
urfræðilegrar nálgunar. Höfundar fá
þá forskrift að þeir noti safnaefni frá
Evrópusambandinu, sem það útveg-
ar, ásamt efni sem þeir kvikmynda
sjálfir. Þeir eiga að
búa til jákvæða en
persónulega mynd af
Evrópu út frá þeirra
eigin listrænu sýn.
Sitthvað fleira er upp
talið sem hafa þarf í
huga við gerð mynd-
arinnar. Athyglisvert
er að það miðar allt að
því að sköpuð verði
frumleg sýn á Evrópu
þar sem hin listræna
og fagurfræðilega
nálgun skiptir höfuðmáli. Verðlaunin
fyrir þessa 3ja mínútna löngu kvik-
mynd eru 10 þúsund evrur sem sam-
svara um 1.780.000 íslenskum krón-
um.
Af þessu litla dæmi má sjá hvað
Evrópusambandið leggur mikið upp
úr kvikmyndinni í sambandi við sköp-
un jákvæðrar sjálfsmyndar Evrópu.
Margir munu segja: „Já en bíddu, já-
kvæða mynd? Er ekki eitthvað bogið
við það?“ Það má að sjálfsögu ræða.
Spurningin gæti hins vegar beinst að
Menningarmálaráðuneytinu og hljóð-
að einhvern veginn svona: Gæti ráðu-
neytið séð fyrir sér sem svar við
ákalli kvikmyndagerðarinnar um að
það reiði ekki til höggs að það bætti
nokkrum krónum inn í kvikmynda-
sjóðinn í ár sem varið yrði sér-
staklega til gerðar heimild-
arkvikmynda og stuttmynda sem
hefðu svipuð markmið og litla 3ja
mínútna mynd Evrópusambandsins
og yrðu verðlaun í boði til að skapa
samkeppni og eldmóð? Taka svo slag-
inn af fullum krafti næstu árin með
fjárfestingu í öllum greinum kvik-
myndagerðar okkar sem beindi afli
sínu að hinum stóru stefjum hruns-
ins. Þá gæti það gerst að íslensk kvik-
myndagerð yrði ekki lengur í hruni
heldur á uppleið og það svo um mun-
aði fyrir land og þjóð.
Eftir Erlend
Sveinsson
» Af þessu litla dæmi
má sjá hvað Evrópu-
sambandið leggur mikið
upp úr kvikmyndinni í
sambandi við sköpun já-
kvæðrar sjálfsmyndar
Evrópu.
Erlendur Sveinsson
Höfundur er kvikmynda-
gerðarmaður.
Kvikmyndir
á uppleið?
ÞÓRÓLFUR
Matthíasson,
hagfræðiprófessor
við Háskóla Íslands,
skrifaði grein í
norska stórblaðið
Aftenposten, sem
vakið hefur athygli.
Ég, á meðal annarra,
hef gagnrýnt skrif
Þórólfs harðlega.
Hann hefur brugðist
við gagnrýni minni, m.a. á vefmiðl-
inum Pressunni. Heldur hann sig
við sama heygarðshorn og í Aften-
posten þar sem hann gerir því
skóna að gagnrýnendur Icesave-
samningsins hér á landi fari með
ósannindi og máli skrattann á
vegginn.
Staðreyndir?
Lítum aðeins á „staðreyndir“
Þórólfs. Hann segir að þegar upp
verði staðið þurfi Íslendingar að-
eins að greiða 6 til 8 milljarða
norskra króna og sé það vel viðráð-
anlegt. Verðgildi norsku krónunnar
er nú tuttugu og tvöfalt verðgildi
hinnar íslensku þannig að um er að
ræða 130 til 176 milljarða greiðslu.
Nú er það svo að gangi björtustu
vonir eftir innheimtast 90% af
eignum Landsbankans sem ganga
eiga upp í meintan Icesave-
reikning. Það þýðir að eftir standa
af rúmlega 700 milljörðum 70 millj-
arðar. Það breytir því ekki að allur
höfuðstóllinn stendur á vöxtum
eins og hann hefur gert frá 1. jan-
úar 2009. Það gerir um 40 millj-
arða á síðasta ári og aðra 40 millj-
arða á þessu ári að öðru óbreyttu.
Samtals eru þetta 150 milljarðar.
Með öðrum orðum, samkvæmt
þessu er ekki annað að sjá en
reikningar Þórólfs gangi upp.
Um fegrun og skrök
Þórólfur biður okkur sérstaklega
um það í skrifum sínum „að fegra
ekki myndina“. En hvað gerir hann
sjálfur? Í fyrsta lagi gefur hann
sér allra hagstæðustu líkur á inn-
heimtum sem mögulegar eru en
lætur þess að engu getið að um
bjartsýnustu líkindaspá er að ræða.
Í annan stað gefur hann sér að
eignirnar innheimtist allar á þessu
ári eða því næsta, ella þyrfti að
reikna með vöxtum og vaxtavöxt-
um í mun lengri tíma.
Landsbankinn hefur látið Alþingi
í té mat sitt á því hve langan tíma
taki að innheimta allar
eignir, og er þar talað
um allt að heilan ára-
tug. Hjá Skilanefnd hef-
ur komið fram að ekki
verði greitt út fyrr en
séð er fyrir endann á
hugsanlegum málaferl-
um og er það talið ólík-
legt fyrr en árið 2011.
Á meðan koma mjög
lágir vextir á fjármagn
sem innheimtist í Bret-
landi fyrir eignir á
sama tíma og vaxtak-
vörnin malar á Ísland með 5,55%
vöxtum og síðan vaxtavöxtum.
Spár sem birst hafa opinberlega,
og teljast bjartsýnisspár, hafa gert
ráð fyrir að mun hærri upphæðir
lendi á íslenskum skattborgurum
miðað við óbreyttan samning, en
Þórólfur gerir ráð fyrir eða um 3
hundruð milljarðar, svartsýnni spár
gera ráð fyrir þrisvar sinnum
hærri upphæð en Þórólfur nefnir,
eða rúmlega 5 hundruð milljörðum,
sbr. grein Jóns Daníelssonar við
London School of Economics í
Morgunblaðinu 15. janúar sl. Hann
gerir ráð fyrir 120 milljarða
greiðslu vegna höfuðstóls, 387 í
vexti og vaxtavexti, samtals 507
milljörðum. Hafa ber í huga að all-
ir þessir útreikningar eru byggðir
á líkindareikningi. Þar skiptir máli
að menn sýni yfirvegun og hafi
góða yfirsýn.
Þórólfur víkur að þessu á vef-
miðlinum Pressunni: „Ef það er
eitthvað sem við ættum að hafa
lært af Icesave málinu, þá er það
það, að það að skrökva er lélegt
viðskiptalíkan… Ég held að skrök
sé ekki betra viðskiptalíkan í sam-
bandi við lausn Icesave-deilunnar
en það var þegar til Icesave-
vandans var sáð í upphafi að því er
virðist með fegrun og skröki.“
En eru hans útlistanir ekki harla
óskhyggjukenndar? Þær koma mér
fyrir sjónir sem einmitt sú „fegr-
un“ sem hann varar við. Og hvað
er langt frá „fegrun“ yfir í
„skrök“?
Háskóli Íslands í 15 ár
Ég læt í þessu greinarkorni
liggja á milli hluta hversu léttvæga
menn telja milljarðana vera sem
eiga að fara úr ríkiskassanum til að
borga upp Icesave. Það hefur vakið
undrun mína að sjá jafnvel há-
skólaprófessora í hagfræði færa
það fram sem rök til varnar Ice-
save-samningnum að hann sé létt-
vægur því hann sé lítið hlutfall af
öðrum skuldbindingum ríkissjóðs
og er þá meðal annars vísað til
lána sem tekin eru til að stoppa
upp í geigvænlegan fjárlagahalla. Í
mínum huga vegur Icesave-
skuldbindingin einmitt þyngra
vegna þess hve aðrar skuldbind-
ingar eru miklar! 150 milljarðar –
bjartsýnistala Þórólfs – er jú
rekstrarframlag ríkisins til Há-
skóla íslands í 15 ár.
Slæmt ef Norðmenn
vilja hjálpa?
Í grein sinni hvetur Þórólfur
norsk yfirvöld til að leiða Íslend-
ingum – okkur – það fyrir sjónir að
við eigum að samþykkja Icesave-
samninginn einsog hann stendur,
möglunarlaust. Ella munum við
hafa verra af. Hvers vegna? Jú,
væntanlega vegna þess að við yrð-
um að öðrum kosti beitt þving-
unum af hálfu annarra ríkja. En
bíðum við. Norðmenn eru í þeim
hópi. Hvers vegna ekki beina því
til þeirra að láta af þvingunum í
garð Íslendinga – fyrst á annað
borð er verið að skrifa í norsk
blöð? Er það kannski slæmt ef sú
stefnubreyting yrði í Noregi að
þarlend stjórnvöld hættu að skil-
yrða lánveitingar frágangi Icesave
á forsendum Breta og Hollend-
inga?
Svindlarar að hætti Madoffs?
Þórólfur Matthíasson segist frá-
biðja sér öll ósannindi. Skrök hafi
leitt til hrunsins. Menn eigi að
vanda málflutning sinn. En hvað þá
með að líkja okkur sem gagnrýnum
Icesave-samninginn eins og hann
nú stendur við bandaríska stór-
svindlarann Madoff? Sá fékk 150
ára fangelsisdóm fyrir einhver sví-
virðilegustu fjársvik í samtímanum.
Er svona framsetning kennd í hag-
fræði við Háskóla Íslands? Var
ekki meiningin að hverfa frá blekk-
ingartali – hvort sem því er beint
að okkur sjálfum eða öðrum?
Eftir Ögmund
Jónasson »Er það kannski
slæmt ef sú stefnu-
breyting yrði í Noregi
að þarlend stjórnvöld
hættu að skilyrða lán-
veitingar frágangi Ice-
save á forsendum Breta
og Hollendinga?
Ögmundur Jónasson
Höfundur er þingmaður VG.
Hættum blekkingum