Skólablaðið - 01.10.1962, Blaðsíða 32

28 -
ANDRÉS INDRIÐASON :
Um&f ÍSLEtlZKROR LEÍKÚSTfiR.
ERRANÖTTIN er elzta tradisjónin
okkar og hiklaust merkasti þátt-
ur í félagslífi xslenzkra skóla.
Skyldu mörg okkar gera sér
grein fyrir þvi, að íslenzk leik-
list getur rakið uppruna sinn til hennar?
Sýningar skólapilta í Skálholti eru nefni-
lega frumbernskuskeið íslenzkrar leik-
listar. Við menntaskólanemar höfum nú
orðið að sjá á bak gamalli og virðulegri
tradisjón, þ. e. tolleringunum. Himna-
ferð busa er úr sögunni. Það kann að
hljóma undarlega, þegar sagt er, að svo
virðist, sem þess sé ekki langt að bíða,
að Herranóttin hljóti einnig sömu örlög.
En ef við dæmum áhuga nemenda eftir
aðsókn þeirra að sýningunum undanfarin
ár og þó sérstaklega í fyrra, er þetta
ef til vill ekki svo mjög orðum aukið.
En slíkt má aldrei koma fyrir.
Herranóttin skipar heiðurssess í ís-
lenzku leiklistarlífi og því er það skylda
okkar að sjá til þess, að hún geispi ekki
golunni eins og tolleringarnar.
í Skálholtsskóla stendur vagga ís-
lenzkrar leiklistar, þvi að þar efndu
skólasveinar til árlegra gleðimóta, sem
kölluð voru Herranætur eða Herradagar.
Nafnið er skýrt þann veg, að einungis
piltar voru í skólanum. Lxklegt má
telja, að fyrirmynd fagnaða þessara sé
ærslafenginn stúdentafagnaður, er tíðk-
aður var við háskóla og klausturskóla
álfunnar á miðöldum og nefndist Festum
Stultorum eða hátíð heimskingjanna.
Upphafsmaður gleðimótanna hér á
landi er talinn vera Bjarni Halldórsson,
skólameistari í Skálholti 1723-1728.
Hann nam við Kaupmannahafnarháskóla í
þann mund er Konunglega leikhúsið var
stofnað og fyrstu Holbergskómedíurnar
komu fram.
Lítill vafi þykir leika á, að fyrsta
leikritið frumsamið á íslenzka tungu,
Sperðill, hafi verið samið fyrir Herra-
nótt skólapilta í Skálholti og eigi rætur
sínar að rekja til skólavistar höfundar
þar. Höfundur þess var sr. Snorri
Björnsson, rímnaskáld og prestur á
Húsafelli. Hann var í Skálholtsskóla í
skólameistaratíð Bjarna Halldórssonar.
Rökstyður Þorkell Jóhannesson skoðun
jxessa 1 Sögu íslendinga, er hann segir :
'. . . . ekki hefur sá, er rit þetta samdi,
verið alls ófróður um leikrit og leiklist
nokkurs konar, og tæplega hefir hann
samið verlc þetta út í blainn, heldur bein-
lfnis til notkunar fyrir leiksvið. En hvar
ætti hann að hafa kynnzt slíku? Líkast
til hvergi nema í Skálholti á skólaárum
sínum. Og þar myndi líka helzt þörf
fyrir leikrit á þessum tíma og tæplega
annars staðar. ..."
Sperðill, sem talinn er ritaður um
1760, er, eins og gefur að skilja harla
frumstætt að uppbyggingu og endar með
óvenjulegum og frumlegum klimax. Það
segir á gamansaman hátt frá landshorna-
flækingum og er í senn þjóðlífslýsing og
ádeila. Ahrifa frá Holberg þykir gæta,
t.d. í nafngiftinni, en Sperðill er heitinn
eftir höfuðpersónunni ( sbr. Erasmus
Montanus ). í öndverðu nefndi sr. Snorri
leikrit sitt hins vegar Comædia.
Herranóttin var að mestu leyti haldin