Skólablaðið - 01.10.1962, Blaðsíða 33

-29 -
utanhúss a haustin, þegar lokið var nið-
urröðun í bekki skólans og var efni henn-
ar krýningarathöfn. Gerðu skólasveinar
sér leiksvið á upphækkun milli húsgafla
Stórabúrs og Reflaskemmu. Þar var
efsti maður í efra bekk, öðru nafni
Supremus. krýndur til konungs, en aðrir
léku ýmsa embættismenn andlegrar og
veraldlegrar stéttar, stiftamtmann, bisk-
up, dómendur o. s.frv. Ein mesta
skemmtun næturinnar var ræða, er bisk-
up hélt og nefndist Skraparotsprédikun.
Ræða þessi var í gamansömum tón með
hátíðlegu prédikunarformi: prólógus,
texta, exordium og útleggingu. Sagt er,
að Skraparot hafi verið músahræða 1
Skálholti, en rottur gerðu skólapiltum þar
oft. gramt í geði. Skraparot, sem var
ferleg ásýndum, var í miklum metum hjá
skólapiltum, og færðu þeir henni gjafir á
Herranóxt sem þakklætisvott fyrir vel
unnið starf.
Arið 1785 flutt:st Skálholtsskóli til
Reykjavíkur og hófst þá skólahald á
Hólavell:. Hélzt þá Herranótt áfram um
skeið, en núa þegai skólinn var fluttur í
jafn fí'nan kaupstað og Reykjavílt var í
þá daga, þotti skraparotsprédikunin ekki
við eiga. f þess stað voru fiutt "atriði
úr einhverjum gamanleik".
Sveinn Pálsson segir frá þessu í
ferðabók sinni, er hann var viðstaddur
Herranótt í Hólavallarskóla 17. október
1791 : ". . . . Leikurinn er fólginn í krýn-
ingu og er sá efstí f skólanum ávallt
kóngur. Um leið og kórúnan er sett á
höfuð kóngi. og honum fenginn veldissprot-
inn og ríkiseplið f hendur er haldin stutt
en viðeigandi ræða á latínu. Síðan
ganga tignustu menn hver á eftir öðrum
fyrir kónginn og færa honum heillaóska-
kvæði á latínu. Þess á milli ganga allir
f fylkingu fram og aftur endilangt gólfið
og einnig út og umhverfis skólann með
söng og hljóðfæraslætti, ef unnt er að fá
hann. Þá er og hleypt af nokkrum skot-
um. Sumir lærisveinanna sýna atriði úr
einhve^jum gamanleik, en hver getur
vænzt þess, að unglingar þessir, sem
ekki v.ita, hvað leikhús er, sýni fullkom-
inn smekk í meðferð leiksins. . . . . "
Atriði það, er Sveinn segir frá f
ferðabók sinni, gæti hafa verið Bjarglaun-
in ( öðru nafni Brandur ) eftir Geir Vída-
lín ( 1761-1823 ), en um þær mundir var
Geir nýkominn heim frá námi og nýorð-
inn dómkirkjuprestur í Reykjavík. Arni
Helgason, stiftprófastur, segir, að leik-
rit þetta, sem var einþáttungur, hafi ver-
ið "fyrsta gleðispil, sem í skólanum
( i. e. Hólavallarskóla ) var leikið".
Allir kannast við hin vinsælu leikrit
Sigurðar Péturssonar ( 1759-1827 )
Hrólf og Narfa, en þau urðu einmitt til
um þessar mundir. Bæði þessi leikrit
samdi hann fyrir skólapilta f Hólavallar-
skóla að beiðni þeirra, en hann bjó þá í
skólanum hjá Gfsla Thorlacius, skóla-
meistara. Sigurður hefur vafalaust ver-
ið lífið og sálin í leikstarfsemi skóla-
pilta. Hann kom á þeirri breytingu á
Herranæturhaldinu, að þeir skólasveina,
er gengu næst kóngi að tign, voru nefnd-
ir ráðgjafar, en ekki sýslumenn, eins
og verið hafði og voru nöfn þeirra á
dönsku, svo sem Indenrigsminister,
Krigsminister og Udenlandsminister.
Skyldi sá síðastnefndi hylla kónginn á
dönsku. Hefur ráðstöfun þessi eflaust
skotið stiftsyfirvöldunum skelk í bringu
og stuðlað að því, að Herranóttin var
afnumin, en að þvf mun vikið nánar hér
á eftir.
Sigurður varð stúdent frá Hróars-
kelduskóla 1799 og lögfræðiprófi lauk
hann frá Hafnarháskóla níu árum sfðar.
Hefur hann eflaust komizt í kynni við
kómedíur Holbergs ( 1684-1754 ) á Kaup-
mannahafnarárum sínum, enda eru leik-
rit hans víða í Holbergskum anda. Hann
var skyldur Stefáni Olafssyni í Valla-
nesi í móðurætt, svo að skáldhneigðin
hefur verið honum í blóð borin. Þykja
leikrit hans bera mjög af verkum sr.
Snorra og Geirs Vfdalfn, og er fyrst
með tilkomu þeirra hægt með sanni að
tala um íslenzka leikmennt. Má nærri
geta, að leikrit hans höfðu ómetanlegt
gildi fyrir íslenzka leiklist á frum-
bernskuárum hennar.
Hrólfur hét í öndverðu Slaður og trú-
girni, comædia í 3ur flokkum og var
frumsýndur 5.des. 1796. Narfi eður sá
narraktugi biðill var frumsýndur 28.jan.
17 99 í annari kennslustofu skólans. Var
leikið við kertaljós, eins og endranær.
Haustið 1799 var Herranótt haldin í
síðasta sinn. Var orsökin til þess sú,
að í lok Herranætur það ár lýsti sá
skólasveina, er kjörinn hafði verið kóng-