Skólablaðið - 01.10.1962, Blaðsíða 34

30 -
ur, því hátíðléga yfir, að hann mundi
leggja niður völd., þakkaði samt sæmd þá,
er sér hafði verið sýnd, en kvaðst ekki
vilja vera meiri en þeir hinir, heldur
"bara x samfélagi við þá og eftir megni
með þeim efla ríkisins heillir".
Þetta barst til eyrna yfirvaldanna og
mun þeim hafa þótt nærri sér höggvið.
Um þessar mundir fóru um álfuna frels-
is og þjóðernisvakningar og sigldu bylt-
ingar í kjölfarið. Þótti hinum háu herr-
um nú voðinn vís. Því var það, að Ölaf-
ur Stephensen, stiftamtmaður, bauð Geir
biskupi Vídalín að rannsaka mál þetta.
Vafalaust mun Geir hafa brosað að þessu
tiltæki stiftamtmanns, því að sjálfur hafði
hann verið einn helzti forsprakkinn í
leikstarfsemi skólapilta á skólaárum sm-
um og setti sjálfur saman leikrit fyrir
sýningar þeirra, eins og ég hef áður get-
ið; vissi þvx mæta vel, að hmar hátíð-
legu seremoníur skólapilta voru ekki ann-
að en græskulaust gaman.
í svarbréfi sínu til stiftamtmanns seg-
ist Geir ekkert hafa fundið "sigtandi til
að lasta monarchiske Regering, eður til
að uppvekja óleyfileg Friheds Principia".
En samt sem áður, til þess að sýning-
arnar hneyksluðu engan, bannaði hann
skólapiltum að halda herranætur sínar.
Með þessari tilskipun biskups var ís-
lenzkri leiklist,. sem nú var x deiglunni,
eettur stóllinn fyrir dyrnar, enda samdi
Sigurður Pétursson ekki fleiri leikrit
eftir það. Ekki gátu skólapiltar samt á
sér setið og haustið 1801 sýndu þeir
Skammkel, sem almennt er eignað Arna
Helgasyni. Eftir það segir ekki meira
af leiklist skólapilta, fyrr en í Bessa-
staðaskóla kemur.
1801 var Hólaskóli lagður niður og
sameinaður Hólavallarskola og 1805 flutt-
ist skólinn til Bessastaða. Ekki hefur
leiklistin legið með öllu niðri þar í
skóla, þótt Herranóttin með tilheyrandi
seremoníum væri úr sögunni, því að það
er í frásögur fært, að skólapiltar þar
hafi sýnt leikina um Alf á Nóatúnum á
svefnlofti skólans og einnig er þess get-
ið, að þar hafi farið fram formfastir
leikir, sem byggðust að verulegu leyti á
improvisation.
Gleðispilið Alfr var ritað af skóla-
piltinum Ögmundi Sigurðarsyni ( 17 99-
1845 ). Reit hann leikinn í dönskustíla-
kompu sína, enda gáfu lærimeistarar
hans honum þann vitnisburð, að hann
væri með hugann fullan af skáldagrillum.
Reyndar hefur Indriði Einarsson það
eftir Páli Melsteð, að í Bessastaðaskóla
hafi aldrei verið leikið, en fullvíst má
telja, að ekki sé mark takandi á þessari
fullyrðingu og hallast menn að þeirri
skoðun, að Páll eigi við opinberar sýn-
ingar.
1846 fluttist skólinn aftur til Reykja-
víkur og hófst þá kennsla í húsi því, er
hann býr enn við. Var nú aftur farið að
leika gleðileiki í Reykjavík, en þeir
höfðu verið sýndir hér á öðrum tug ald-
arinnar. A þrettándanum 1847 sýndu
skólapiltar A Langalofti, sem var svefn-
loft skólans, Erasmus Montanus, vinsæl-
asta gamanleik Holbergs, og buðu bæjar-
búum til. Milli þátta sungu skólapiltar
ýmis kvæði að tjaldabaki við mikla hrifn-
ingu. Síðan hefur Montanus verið leik-
inn þrisvar sinnum af nemendum skólans:
1923, 1946 og sfðast á Herranótt í fyrra,
eins og menn rekur eflaust minni til.
Tvö síðustu skiptin hefur leikurinn ver-
ið fluttur í íslenzkri staðfærsju Lárusar
Sigurbjörnssonar. Lætur hann leikinn
gerast á Alftanesi um miðja 18. öld.
Höfuðfígúran, Einar á Brekku, er Dimiss-
us Scholae Schalholtinae og þykir því
ekki annað samboðið virðingu sinni en að
nefna sig Enarus Montanus, sem er latn-
esk útlegging á nafni hans. Þótt leikur
þessi kunni á yfirborðinu að þykja
barnalegur og einfeldningslegur, leynist
undir niðri, ef betur er að gáð, bitur
ádeila á menntahroka og uppskafnings-
hátt, en þessi fyrirbrigði eru jafnvel nú
á dögum ekki sjaldgæf í þjóðlífi okkar
og þess vegna á leikurinn alltaf erindi
til okkar.
Geta má þess, að önnur Holbergs-
kómedfa hefur og verið færð til íslenzkra
staðhátta. Það er Den Poletiske Kande-
stjóber, sem sr. Sveinbjörn Hallgrímsson
hefur staðfært og nefnir Vefarinn með
tólfkóngavitið. Er það ádeila á smáborg-
araskapinn í Reykjavík um miðja síðustu
öld.
1849 sýndu skólapiltar Holbergskóme-
díuna Tímaleysinginn ( Den Stundesl^se).
Nokkrir framlegir menn í plássinu þökk-
uðu fyrir sig með því að bjóða. skóla-
Frh. á bls. 20.