SunnudagsMogginn - 23.01.2011, Qupperneq 4

4 23. janúar 2011
„Kannski erum við farin að hugsa um fólk sem rök-
vísar, skynsamar vélar þar sem allt snýst um að há-
marka gróðann,“ segir Björn Þorláksson þegar hann
veltir fyrir sér ástandinu á Siglufirði og Ólafsfirði.
Hann nefnir í greininni hér til hliðar hve þankagangur
margra sé öðruvísi þar en í fjölmenninu. „Sú góða
vísa er aldrei of oft kveðin að við verðum að leita að
manninum í okkur sjálfum,“ segir hann.
Björn segir fæsta sem hann talaði við á Siglufirði
vera ferðaglaða. „Einn viðmælandi minn hafði farið
einu sinni til Reykjavíkur. Þegar ég spurði hvort hann
langaði ekki til að setjast þar að svaraði hann: Nei,
þá mundi ég nú frekar vilja fara alveg! Auðvitað veit
ég ekki hvort þetta voru varnarviðbrögð eða húmor
en mér fannst oft hægt að skynja býsna mikla andúð
á höfuðborgarsvæðinu.“
Björn segist hafa fengið á tilfinninguna að þótt al-
mennilegar vegasamgöngur hafi seint komist á til
Siglufjarðar og fólk þurft að treysta á skipaferðir hafi
bæjarbúar aldrei litið á sig sem einangraða. „Margir
sem búa úti á landi þekkja að fólk í 200 manna þorpi
er oft miklu virkara að mörgu leyti en nokkurn tíma í
Reykjavík,“ segir hann. Samgangurinn sé meiri og
fólk líti miklu frekar á sig sem stóra heild.
Hann segir áberandi að á Siglufirði sé ein-
staklingshyggja minni en víða annars staðar. Enda
séu Siglfirðingar þekktir fyrir að vera vinstrisinnaðir í
pólitík en meira hefur í gegnum tíðina verið um sjálf-
stæðismenn í Ólafsfirði. „Það var til dæmis áberandi
að Ólafsfirðingar kenna útgerðarmönnum miklu frek-
ar um ástandið í sjávarútvegi en á Siglufirði tala
menn frekar um ríkið.“
„Nei, þá myndi ég nú frekar vilja fara alveg“
Einn munni Héðinsfjarðarganganna í vetur.
Ljósmynd/Sigurður Ægisson
Mögulegt er, og margir telja afarlíklegt, að með opnun Héðins-fjarðarganga muni margt breytastí Fjallabyggð. Eitt og annað blasir
við, til að mynda samgöngur, en búsetu, at-
vinnu, fasteignamarkað og opinbera þjónustu
má einnig nefna og vitaskuld félagslíf.
Hópur fræðimanna við Háskólann á Akureyri
hefur undanfarin þrjú ár unnið að rannsókn á
stöðu Fjallabyggðar – Siglufjarðar og Ólafs-
fjarðar – fyrir göng og mun áfram fylgjast með
þróun samfélagsins næstu árin.
Fyrsta áfanga verkefnisins lýkur í dag með
útkomu bókar og ráðstefnu í Menntaskólanum
á Tröllaskaga – Fjallabyggð fyrir Héðinsfjarð-
argöng: Samgöngur, samfélag og byggðaþró-
un. Þar verða helstu niðurstöður rannsókn-
arinnar til þessa kynntar.
Björn Þorláksson, nemi í þjóðfélagsfræði við
HA og fyrrverandi fréttamaður, tók að sér
áhugavert verkefni vegna rannsóknarinnar og
kallar erindi sitt á ráðstefnunni Nokkur orð um
mikilvægi þess að fá að sofa heima hjá sér.
Björn ræddi við 12 aldraða í Fjallabyggð, sex á
Ólafsfirði og sex á Siglufirði.
„Ég hef oft farið til Siglufjarðar og skrifað
margar fréttir um fólksflótta. Skýringarnar hafa
oft verið frekar einfaldar en nú fór ég á staðinn
með það fyrir augum að tala við aldraða, niður í
sjötugt og upp í 100 ára. Ég ræddi við fólkið um
heima og geima og þegar ég spurði af hverju
það hefði ekki farið, eins og
svo margir gerðu eftir að síld-
in hvarf, voru skýringarnar
miklu látlausari og einfaldari,
kannski mannlegri, en við er-
um alltaf að tönnlast á. Ég
vildi bara fá að sofa heima
hjá mér, sagði einn viðmæl-
andinn! Þetta svar sló mig
pínulítið út af laginu og ég átt-
aði mig á því hve sjálflæg við erum. Fólk horfir
svo mikið á heiminn út frá sjálfu sér en viðmæl-
endur mínir lifa í nægjusemi, ró og friði,“ segir
Björn í samtali við Morgunblaðið.
Björn segist ekki hafa fundið nein merki um
spekileka, það sem kallað er brain drain á
ensku. „Oft er talað um að þeir sem eftir sitji
séu eitthvað verr af guði gerðir en þeir sem fóru
en svo er ekki á þessum stöðum,“ segir hann.
Fjarri því.
Annað svar við spurningunni um hvers vegna
fólk fluttist ekki í burtu situr í Birni: Þeir sem
vildu eignast meira, þeir fóru.
„Hægt og rólega rann upp fyrir mér, þegar
leið á rannsóknina, að draumur minn um ein-
hverjar stórar niðurstöður varð að engu, og eft-
ir því sem rannsóknin þróaðist breyttist líka
mín sýn, varð lágstemmdari og mannlegri,“
segir Björn.
Við honum blasti andstaða þess sem hefur
verið svo áberandi í hinum vestræna heimi á
seinni árum: Sumum er alveg sama þó þeir geti
eignast meiri peninga annars staðar. „Þetta fólk
byggir líf sitt ekki á krónum og aurum. Því
finnst mikilvægara að hafa sama fjallið fyrir
framan sig og vill vera nálægt ættingjunum, þó
vissulega hafi þeir farið í mörgum tilfellum.“
Annað sem kom Birni virkilega á óvart var
viðhorf fólks til vinnu. „Það var áberandi hjá
fólki á þessum stöðum, ekki bara öldruðum, að
það að hafa vinnu væri auðlegð. Fólk á höf-
uðborgarsvæðinu og jafnvel á Akureyri er oft
kresið á vinnu; spáir mikið í það hvernig vinnu
það getur fengið en ekki bara það að hafa eitt-
hvað að gera. Virðingin fyrir björgun verðmæta
er enn gríðarlega mikil bæði á Ólafsfirði og
Siglufirði. Það að vinna sjávarfang blæs stolti í
æðar fólksins, eflir það og gefur því tilgang.
Maður hélt að sumu leyti að þetta væri horfinn
heimur, að enginn vildi lengur vinna við neitt
sem hann hefði sérstakan áhuga á, en vinnusið-
ferði og dugnaður eru stór minni á báðum stöð-
um.“
Gengið hefur verið út frá því að heimamenn
séu allir himinlifandi með göngin. Björn segir
það hafa komið sér nokkuð á óvart að ekki séu
allir á því að þau breyti miklu.
„Vissulega er til fólk sem heldur að þau breyti
töluverðu, en margir telja að þau muni ekki
breyta neinu og sumir að þau muni jafnvel hafa
neikvæð áhrif. Og þetta á ekki bara við um
aldraða,“ segir Björn Þorláksson.
Að sofa
heima
hjá sér
„Þeir sem vildu
eignast meira,
þeir fóru“
Fjölmennt var og mikil spenna þegar tilkynnt var um það, á Síldarminjasafninu árið 2005, að Héðinsfjarðargöngin yrðu boðin út þá um haustið.
Morgunblaðið/Kristján KristjánssonVikuspegill
Skapti Hallgrímsson skapti@mbl.is
Björn Þorláksson
Fjallabyggð varð til
2006 þegar Siglu-
fjörður og Ólafs-
fjörður voru samein-
aðir. Sama ár var
hafist handa við Héð-
insfjarðargöng og eft-
ir að þau voru opnuð í
haust eru aðeins 15
km á milli bæj-
arhluta. Mest bjuggu
um 3.000 manns á
Siglufirði um 1950
en um 1.200 á Ólafs-
firði þegar mest var,
árið 1992. Íbúar
Fjallabyggðar eru nú
um 2.000.
Mikil
fækkun
©
IL
V
A
Ís
la
n
d
20
11
SILENCE BASIC DREAM 120X200 CM.
VERÐ 99.900.- NÚ 59.900,-
einfaldlega betri kostur
ILVA Korputorgi, Blikastaðavegi 2-8,
112 Reykjavík, sími 522 4500 www.ilva.is
mánudaga - föstudaga 11-18:30
laugardaga 10-18, sunnudaga 12-18
40%
afsláttur
sparið
40.000.-