SunnudagsMogginn - 23.01.2011, Blaðsíða 22

22 23. janúar 2011
Í Sunnudagsmogganum 24. desem-ber birtist fróðleg frásögn eftir JónKristján Þorvarðarson um slysin íBjarnarnúpi 17. og 18. desember
1920 þegar Sumarliði Brandsson póstur
fórst, en Jón Kristjánsson sem fór með
honum yfir Snæfjallaheiði þessa ör-
lagaríku ferð bjargaði sér til byggða í
hríðarbyl með harðfylgi og hyggjuviti og
komst til bæjar að Snæfjöllum. Þá var
Jóni bent á að fara í hús Samúels Jóns-
sonar, um 1-200 metrum innar, þar sem
Sumarliði átti heima. Þá villtist hann í
blindbyl og rakst á mannlaust timburhús
á fjörukambinum sem Helgi Kr. Jónsson
byggði, en hreppurinn keypti um 1910,
og var notað fyrir þinghús og barnaskóla
fram á fjórða áratuginn. Við þessa ágætu
frásögn þarf engu að bæta, en í þessari
grein vil ég segja lítið eitt um Sumarliða
Brandsson og þá sem voru í björg-
unarferðum eftir slysin. Litlu munaði að
þriðja slysið ætti sér stað þegar árabátur
lenti í brotsjó undir Núpnum.
Í bókinni Undir Snjáfjöllum fjallaði ég
um ýmsa atburði frá fyrri tímum á Snæ-
fjallaströndinni og þar á meðal um þessi
slys. Frásögn Jóns Kristjánssonar „Um
slysin við Bjarnarnúp“ birtist í Árbók
Sögufélags Ísfirðinga árið 2001. Hafði ég
þessa frásögn sem heimild ásamt fleirum.
Þetta slys var ekki einsdæmi á þessum
slóðum. Þann 7. mars 1856 fórust fjórir
menn í lendingu á Sandeyri. Þann 17.
mars 1901 voru sex menn frá verbúðum á
Snæfjöllum og Gullhúsá, yst á Snæ-
fjallaströndinni, að koma á drekk-
hlöðnum báti frá kúffiskveiðum við
Staðareyrar í góðu veðri. Þá vildi svo illa
til að þeir reru bátnum upp á sker um 10
faðma frá landi nokkru fyrir utan Gull-
húsá og þar stóð báturinn fastur. Hann
lyftist upp að framan og tók inn sjó í
skutnum, en fjara var og stórstreymt og
þegar féll að gátu mennirnir ekki bjargað
sér því enginn kunni að synda. Tveir
menn gátu buslað í land því þeir lágu
dauðvona í fjörunni þegar að var komið.
Lík þeirra stirðnuðu seint en enginn
kunni lífgunaraðgerðir eða vissi um slíkt.
Í bókinni Alltaf skrölti rokkurinn hjá
Bjarna, sem Þorsteinn Matthíasson skráði
1971, segir Bjarni Guðmundsson Eng-
ilbertssonar á Lónseyri frá því þegar
hann var 18 ára gamall vinnumaður á
Sandeyri og var einn af átta mönnum sem
fóru á báti út undir Bjarnarnúpinn til að
sækja tvö lík.
Handskrifaði ævisögu sína
Þegar Jón Kristjánsson var aldraður orð-
inn handskrifaði hann ævisögu sína í
a.m.k. fjórar bækur. Sonur hans Þor-
varður B. Jónsson rafmagnsverkfræð-
ingur hélt þessu ritverki til haga og er
hluti þess nú kominn í tölvutækt form og
hef ég fengið þann hluta til aflestrar.
Þetta er skilmerkilegt rit eins og sést í
frásögninni um slysin við Bjarnarnúp.
Jón Kristjánsson var iðjusamur og vann
mikið um dagana. Hann stóð að búskap
með fósturforeldrum sínum í Þverdal í
Aðalvík þar til hann var um þrítugsaldur
og aðstoðaði einnig foreldra sína í Neðri-
Miðvík. Jón seldi mó og úthey til Ísa-
fjarðar í mörg ár. Eitt sinn kom mót-
orbátur til að sækja mikið af mó- og hey-
böllum og varan var flutt um borð á
sexæringi. Þegar Jón og frændi hans voru
á landleið á tómum bátnum jókst undir-
alda svo að bátnum hvolfdi skyndilega í
grunnbroti yfir mennina, þeir komust
upp á þóftu og náðu lífslofti undir súð-
inni. Fólk sem horfði á taldi þá drukkn-
aða en þegar báturinn barst að landi og
var dreginn upp í fjöru skriðu þeir alheil-
ir undan bátnum. Jón Kristjánsson
stundaði bókbandsvinnu hjá Eyjólfi
Bjarnasyni bókbindara á Ísafirði á ár-
unum 1907-1909. Hann varð seinna
húsasmíðameistari, en í fyrstu fór hann
að læra smíðar hjá Bárði G. Tómassyni
skipaverkfræðingi þegar hann var ný-
byrjaður atvinnustarfsemi á Ísafirði 1914
og vann hjá honum til 1921. Jón var í iðn-
skólanámi 1915-1917 og var í framhalds-
skóla hjá Sigurjóni Jónssyni á Ísafirði
1921-1922. Jón rak verkstæði og verslun
um tíma á Ísafirði og byggði mörg hús á
norðanverðum Vestfjörðum. Árið 1933
byggði hann fjölbýlishús í Aðalstræti 22
og átti það lengi, bjó í einni íbúðinni en
leigði aðrar og húsrými fyrir verslun og
skrifstofur á jarðhæð. Jón fór að byggja
fjölbýlishús, árið 1946, á Pólgötu 6, en
meðeigendur voru bræður hans Arnór og
Albert. Þegar íbúðir seldust ekki voru
þær leigðar og kom það sér vel í viðvar-
andi húsnæðisvandræðum á þeim tíma. Á
sjötta áratugnum fór Jón að byggja sér
íbúðarhúsnæði á Seltjarnarnesi og stund-
aði lengi byggingastörf á höfuðborg-
arsvæðinu meðan starfskraftar leyfðu.
Skráður smiður
Sumarliði Brandsson póstur fæddist á
Akri í Staðarsveit á Snæfellsnesi þann 6.
nóvember 1882, foreldrar hans voru
Brandur Jónsson og Björg Bjarnadóttir
bústýra. Sumarliði var ekki bróðursonur
Sumarliða Sumarliðasonar gullsmiðs í
Æðey eins og sumir hafa talið. Sumarliði
Brandsson kom fyrst að Djúpi 1904 sem
vinnumaður í Æðey, en fór að stunda sjó-
róðra úti á Snæfjallaströndinni 1908 og í
manntali 1920 er hann skráður smiður og
póstur í húsi Samúels Jónssonar á Snæ-
fjöllum, en sá bær stóð uppi á bökkunum
fyrir innan Snæfjallatúnið. Guðrún Jóns-
dóttir húsfreyja í Æðey átti fola sem var í
miklu uppáhaldi hjá henni, en fyrir þrá-
beiðni fór það svo að Sumarliði eignaðist
Ljósmynd tekin frá Sandeyri út ströndina eftir Mats Wibe Lund.
Nánar um
slysin við
Bjarnarnúp
1920
Engilbert S. Ingvarsson engilberti@snerpa.is
Skólahúsið á Snæfjöllum sem nú er horfið.
Sandeyrarhúsið.
Ljósmynd/Halldór Jónsson