Morgunblaðið - 07.07.2010, Blaðsíða 11

Ný heyrnartæki - helmingi minni en tvöfalt öflugri!
G l æ s i b æ | Á l f h e i m u m 7 4 | 1 0 4 R e y k j a v í k | S í m i : 5 6 8 6 8 8 0 | Þ j ó n u s t a á l a n d s b y g g ð i n n i | w w w . h e y r n a r t æ k n i . i s
Pantaðu tíma í fría heyrnarmælingu í síma 568 6880 og prófaðu Agil
Njóttu orkunnar sem fylgir því að heyra betur!
Agil eru einstök heyrnartæki sem voru þróuð með það markmið í
huga að bæta talgreiningu við allar aðstæður og draga úr
hlustunarþreytu. Agil heyrnartækin eru þau fullkomnustu frá
Oticon fram til þessa en segja má að þau hafi tæknilega sérstöðu
umfram önnur tæki.
Þrátt fyrir að Agil séu um helmingi minni en hefðbundin bak við
eyra tæki þá búa þau yfir öflugustu
örflögunni en vinnsluhraði
hennar er helmingi meiri en
áður hefur þekkst.
Eins og önnur heyrnartæki
frá Oticon þá eru Agil með
þráðlausa tækni og veita
þrívíddarhljómgæði.
Karl Aspelund hefur kennt búningasögu og fatahönnun í 20 ár og hefur
skrifað tvær kennslubækur um fræðin. Hann lærði leikbúningahönnun á
sínum tíma og starfaði í rúman áratug við leikhús og kvikmyndir við
hönnun leikmynda og búninga. Hann kenndi fatahönnun hér heima og
hefur kennt úti í Bandaríkjunum við University of Rhode Island frá 1996.
Nýlega tók hann við fullri stöðu kennara í hönnun og búningasögu við
þann sama skóla. Einnig er hann í doktorsnámi við Boston University og
þar mun hann í haust verja ritgerð sína um stöðu og eðli íslenska
þjóðbúningsins.
Nú í sumar var Karl gestafræðimaður hjá Textílsetrinu á Blönduósi og
flutti m.a. fyrirlestur þar og eins á vegum fræðasetursins á Skaga-
strönd.
Búningasaga og fatahönnun
KARL HEFUR STARFAÐ VIÐ FAGIÐ Í 20 ÁR
Ljósmynd/Kolbrún Þórhallsdóttir
Fjölbreytni Ótrúlega margar og ólíkar útfærslur eru til af þjóðbúningnum og hér má sjá fjölda glæsilegra kvenna á öllum aldri við Árbæjarsafn.
segir Karl og bætir við að sjálfum
finnist honum ekki einn búningur
fegurri en annar.
„Ég get ekki gert upp á milli
búninganna fimm, hver þeirra hefur
sitt ágæti, hlutverk, tilgang og upp-
runa og allt er það áhugavert þótt
með ólíkum hætti sé.“
Hann segir fatnað ævinlega
vera persónulega upplifun, hvort
sem viðkomandi horfir á hann,
gengur í honum eða hugsar um
hann.
„Í þjóðbúningnum er kannski
minning um manneskjuna sem gekk
í honum, ömmu eða langömmu.
Kannski ákveður stúlka að láta
ferma sig í upphlut af því manneskja
sem henni þótt vænt um var alltaf í
upphlut á hátíðisdögum. Eða kona
giftir sig í kyrtilbúningi af því að
þegar hún var lítil fannst henni fjall-
konan vera flottasta kona sem hún
hafði séð. En með öllum þeim val-
möguleikum sem konur hafa þegar
kemur að hátíðarklæðum, þá hlýtur
að vera veigamikil ástæða fyrir því
að kona velji þjóðbúning. Þessi
ástæða getur verið tilfinningaleg en
hún getur líka verið eingöngu stíl-
leg, hjá konu sem finnst viðkomandi
búningur einfaldlega glæsilegur.
Svarið við því af hverju þjóðbún-
ingar eru á Íslandi í dag er því
margslungið.“
Tekur tvö til
þrjú ár að sauma
Ævinlega eru einhverjar konur
sem leggja út í það stórverkefni að
sauma á sig þjóðbúning og það fer
vaxandi, samhliða aukinni notkun
hans.
„Hundruð vinnustunda liggja í
því að sauma búning, það getur tek-
ið tvö til þrjú ár ef kona vinnur þetta
sjálf. Konum sem hafa saumað á sig
búninga líður vel í þeim enda er
þetta klæðskerasniðinn fatnaður.
Svo undarlega sem það kann að
hljóma í fyrstu, þá er þetta tækni-
lega sambærilegt við „haute cout-
ure“, hátískufatnað: Sérsaumaður
klæðnaður, oft úr fínustu efnum sem
hægt er að fá og bróderaður dögum
saman með silki og gylltum þræði.
Konur sem leggja í þessa miklu
vinnu, að sauma sjálfar á sig þjóð-
búning, gera það þó af ólíkri þörf.
Sumar gera það vegna þess að
þær hefa lengi átt persónulegan
draum um að eiga sinn eigin búning,
aðrar vegna þess að þær fengu gef-
ins silfur í búning eða búningshluta,
aðrar hafa áhuga á handverkinu og
vilja endurgera það sem er gamalt.
Enn aðrar hafa svo áhuga út frá
sagnfræðilegu hliðinni og vilja rann-
saka. Svo mætti lengi telja og oft er
þetta eitthvað í bland.“
Að kasta búningnum
En þjóðbúningarnir hafa ekki
alltaf átt almennum vinsældum að
fagna. Þeir hafa átt sín döpru tíma-
bil.
„Af og til, nú síðast á áttunda
áratugnum og vel fram á þann ní-
unda, þótti mörgum allt sem þjóð-
legt var gríðarlega hallærislegt.
Þjóðbúningurinn og lopapeys-
urnar og allt sem var úr íslenskri ull
þótti til dæmis púkalegt og var jafn-
vel pólitík í því. Á þessum tíma var
auðvitað ákveðin uppsveifla í fata-
tísku og með nýjum innflutnings-
reglum og EFTA-samningum opn-
uðust algjörlega nýir möguleikar í
klæðnaði. En það er ekki eina
ástæðan. Kynslóðir eiga það líka
alltaf til að hafna kynslóðinni á und-
an.
Það er ekki tilviljun að á þess-
um sama tíma er síðasta kynslóðin
sem gekk í þessum búningum sem
almennum fatnaði eða a.m.k. á
hverjum sunnudegi að hverfa af
sviðinu, þ.e.a.s. kynslóðin fædd upp
úr aldamótunum 1900. Hverfandi al-
menn notkun magnaði bakslagið. En
á þriðja áratugnum þóttu búning-
arnir líka frekar hallærislegir. Þá
tóku margar ungar konur drama-
tískt skref, þær klipptu síða hárið
sitt og fóru í nýmóðins kjóla. Þær
höfnuðu gamla tímanum með því að
hætta að klæðast þjóðbúningunum.
Þær vildu hreinlega ekki vera fyrri
kynslóðin, sveitakynslóðin.
Meira að segja um 1800, þegar
íslenskt fyrirfólk var að búa til yfir-
stétt að evrópskum stíl á Íslandi, var
partur af því að kasta búningnum,“
segir Karl og bætir við að Guðrún
amma sín hafi verið ein þeirra
kvenna sem hættu að klæðast
peysufötum þegar hún flutti úr
sveitinni til Reykjavíkur upp úr tví-
tugu.
„Hún gerðist saumakona í
borginni og saumaði móðinskjóla.
Það er ekki ólíklegt að ég hafi áhuga
minn á fatagerð og fatahönnun frá
henni og afa mínum sem var klæð-
skeri.“
Dýpra en kreppan ein
En hvers vegna er allt sem er
þjóðlegt, gamalt og íslenskt svo vin-
sælt núna meðal landsmanna sem
raun ber vitni? Geta það verið við-
brögð við kreppunni?
„Kreppan ýtir undir, en þetta
er ekki eitthvert skyndifyrirbrigði.
Ég held að þessi þjóðlega uppsveifla
hafi byrjað rólega fyrir a.m.k.
fimmtán árum. Þetta er dýpri
breyting en einvörðungu viðbrögð
við atburðum árið 2008. Þessi upp-
lausn sem verður hér, hún byrjaði
löngu fyrir árið 2007. Þjóðfélög
skynja nefnilega oft sundrungu og
los og byrja að bregðast sýnilega við
áður en hægt er að finna orð.“
List Þjóðleg tréskurðarmynd Ingibjargar Ágústsdóttur.
Daglegt líf 11
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 7. JÚLÍ 2010
Það er bæði hagkvæmt og skemmti-
legt að rækta sínar eigin kryddjurtir.
Á sumrin er hægt að klippa búnt af
graslauk og steinselju úti í garði til
að nota í matinn og myntu til að nota
í mat eða kokteila. Aðrar jurtir eins
og t.d. basilíku má rækta innan dyra.
Fyrir þá sem ekki eru með garð má
koma fyrir bakka með kryddjurtum á
svölunum eða fyrir utan gluggann.
Síðan fást líka sniðugir pokar sem
eru nokkurs konar kryddjurtagarður í
poka. Bandaríska fyrirtækið Olive
Barn selur til að mynda margs konar
slíka poka á vefsíðu sinni. Þar má
finna jafnt kryddjurta- sem plöntu-
poka en það eina sem þarf að gera er
að vökva innihald pokans mátulega
en ofan í honum eru bæði mold og
fræ. Sérstaklega þægilegt fyrir þá
sem vilja einfalda garðrækt!
Þægileg kryddrækt
Morgunblaðið/ÞÖK
Hagkvæmt Kryddrækt er ekki flókin.
Krydd úr garð-
inum heima