Ný saga - 01.01.1999, Page 7

„Skriftirnar eru svo sammannlegar og utan
við tímamörk, að hver og ein kona á öllum
öldum getur fundið sig þar heima.“ Þessu til
áréttingar telur hann upp syndirnar sem Olöf
hefur á samviskunni. Hann segir það ekki
koma á óvart, „þótt Ólöf telji sér til synda að
hún hafi verið kærulaus í sinni trú, bölvað og
ragnað, verið óblíð, misnotað vald sitt yfir
öðrum, skipað vinnuhjúum til vinnu á helgi-
dögum, ekki sinnt fátækum sem skyldi, verið
langrækin og illgjörn við alla nema helzt móð-
ur sína ... En þegar kemur að kynlífinu og
hjúskaparlífi hennar, er þar að finna margar
syndir, sem koma nútímafólki líklega nokkuð
spánskt fyrir sjónir, þótt kunnuglegar séu.“
Undir yfirborðinu er „þessi miðaldakona
ákaflega lík nútímakonunni“ og er „einsog
konur eru gjarnan enn“. Hún beitir „valdi
sínu gegn þeim sem hjá henni vinna“ og er
„vond við manninn sinn“. Þetta er „aðsóps-
mikil kona“, segir Magnús, „og ákaflega mynd-
ug, en eðlið er veikt."
Handritið
Skriftamálin hafa varðveist í pappírshandriti
með yfirskriftinni „Confessio turpissima,
uppskrifuð eftir gamalli pergamentis rollu
anno 1773.“5 í nákvæmum formála fyrir út-
gáfunni í íslensku fornbréfasafiii telur Jón
Þorkelsson að skrifarinn sé Ásgeir Bjarnason
(1703-73), prestur í Dýrafirði. „Hann var merk-
ismaður, hægur og siðlátur, ágætur skrifari og
hefir skrifað upp fjölda handrita, hagmæltur
nokkuð,“ segir um hann í íslenskum œvi-
skrám.6 í handritinu eru skriftamálin ekki
eignuð neinum. í formálanum vitnar Jón Þor-
kelsson í bréf frá Hannesi Þorsteinssyni, dags.
23. apríl 1898, þar sem hann eignar þau Ólöfu
ríku Loftsdóttur og telur að frumritið hafi
verið til langt fram á 19. öld. „Svo sagði Pétur
Eggerz (d. 1892) frá Akreyjum, er manna
fróðastr var um ýmsa forna hluti, að hann
hefði séð á Skarði á Skarðsströnd frumritið
af skriptamálum Ólöfar ríku Loptsdóttur, og
hefðu verið ófögr.“7 Þykir Hannesi „einginn
vafi á, að þessi afskript ... sé einmitt afskript
þessara skriptamála, þótt nafn Ólöfar sé ekki
nefnt, af því að niðrlagið vantar.“ Einnig
kynni nafns hennar ekki að vera getið í frum-
ritinu þar seni skjalinu var ekki ætlað að fara
víða.8 Auk þess sjáist það af skriftamálunum
„að kona sú er þar um ræðir, hefir verið stór-
auðug, átt eignir í öðrum landsfjórðungum og
verið opt á ferðalagi, er alt getr átt vel heima
um Ólöfu.“ Við þessi orð segir Jón Þorkels-
. ;Wtvtu|iu.-pvecv. ax eq <ut|%- . ./•>•; ■%
(J'* . ' &friwin jjcp míygLavf i’in.óH 'giibd lfoborbiutj, 'v^
(fý i:«vbú«v-1V&luutt..iniVr• '.•••«' ; 'i
| > foitojrtyu£ i NaiUfttmflaJjaiu
V^|í£.i íjtlcyjiyflr/ .
þf f&ímikry. O0«tii!; :Öpn*ýijÍá.;i fau-Vlvpt- pmyidtar -
'ji {fþeírtu kú£t- >;
v át tÆtúi • oltT 4tú0 (m-Liyy lja.pa fnoitó • vyljqi'
t," (íiiiLan. iitntnytiíar; i-j.gLcyni.uiq qlríyaáa.
f ; • . ' í ' ||| ^ \. ÓC
> " .v •' i
son að fáu sé að bæta. Þó getur hann þess að
„kona þessi segir á einum stað, að hún hafi
verið svo ríkilát, að einginn maðr ‘þorði mér
ásakan að gefa’, og er leit á konu um langt
skeið í sögu íslands það, er hér getr verið um
að ræða, annari en Ólöfu Loptsdóttur.“ Allur
blærinn á skjalinu sé „rótgróinn 15. aldar
blær, og sýnir það manni vel, hvað nærgöngul-
ir og atfréttnir klerkarnir hafa verið í skrifta-
stólnum hér á landi í páfadóminum.“ Að lok-
um tímasetur hann það við dánarár Ólafar
1479, „því að helst er ætlanda að þau muni
gerð á efstu stundum hennar.“
í VII. bindi íslensks fornbréfasafns eru
prentuð önnur skriftamál, einnig lögð konu
í munn. Eru þau eignuð dóttur Ólafar ríku,
Solveigu Björnsdóttur, og ársett án skýringa
við dánarár hennar 1495’ í formála kemur
fram að þau hafa varðveist í pappírshandriti
með hendi Björns Halldórssonar í Sauðlauks-
dal frá um 1770, „eptir frumritinu, sem var á
pergamentsrollu.“
Mynd 2.
Upphafið að hand-
ritinu aó „Confessio
turpissima".
5