Ný saga - 01.01.1999, Qupperneq 28

Anna Þorbjörg Þorgrímsdóttir
Myndir 11-12.
Staðsetning matsölu
skipti máii. Á stöðum
nærri höfninni voru
erfiðisvinnumenn í
meirihluta, en í
miðbænum mennta-
menn, skrifstofu-
menn og skólapiltar.
lækna, kaupmanna, heildsala, forstjóra, versl-
unarmanna, sendiherra, presta, lögreglu-
þjóna, leikara, lögfræðinga og húsmæðra.
Eins og flestir Islendingar á þessum tíma
voru matseljurnar nær undantekningarlaust
fæddar í sveitum landsins. Ekkjurnar höfðu
þó áður verið giftar mönnum sem störfuðu í
Reykjavík, eða öðrum bæjum, sem læknar,
trésmiður, gistihússtjóri og verslunarstjóri.
Ekkjurnar í hópi matseljanna komu því úr
borgarastétt og þurftu í ekkjustandi sínu að
framfleyta sér og börnum sínum með öðrum
hætti en ekkjur höfðu áður gert í bændasam-
félaginu. Þessu var öðruvísi farið með ógiftu
konurnar. Þær komu til Reykjavíkur eins og
svo margir aðrir til að freista gæfunnar og
höfðu árið 1917 flestar dvalist töluvert lengi í
Reykjavík eða að meðaltali í nær 22 ár.
Oft er erfitt að lesa úr manntölum atvinnu
fólks og þá sérstaklega atvinnu kvenna. Þar
eru matseljur engin undantekning. I manntal-
inu sem tekið var í Reykjavík 1917 titluðu
konurnar sig sjálfar og má sjá af titlunum sem
þær völdu sér hvaða stöðu þær töldu sig sjálf-
ar gegna í samfélaginu. Þannig titluðu allar
ekkjurnar sig sem húsmóðir, húsfrú eða ekkja
en ógiftu konurnar að tveimur undaskildum
titluðu sig matsölukonur og matseljur. Þær
tvær sem notuðu önnur starfsheiti kölluðu sig
forstöðukonu (Hússtjórnarskólans) og lausa-
konu.22 Munurinn er augljós: Allar gegna
Mynd 13.
Sveini Vikingi var vel
tekið í Miðstræti 5,
og í einu vetfangi
var hann orðinn eins
og einn af heimilis-
fólkinu.
þessar konur sama starfinu en ekkjurnar telja
sig fyrst og fremst húsmæður en ógiftu kon-
urnar telja sig matseljur. Þessi munur sýnir
annars vegar hversu mikilvægl húsmóður-
starfið var konum og hins vegar að ógiftar
konur voru í matsölurekstri á allt öðrum l'or-
sendum en ekkjur.
Munur á ckkjum og
ógiftum konuni í matsölu
EKKJUR:
Eldri
Litlar matsölur
Með hörn
Styttri menntun
Húsmóðir
Lengur með matsölu
ÓGIFTAR:
Yngri
Stórar matsölur
Barnlausar
Lengri menntun
Matselja
Styttra með matsölu
Þær konur sem ráku matsölu 1917 höfðu ein-
hverja húsmæðramenntun að baki, hvort sem
sú menntun var fengin á skólum eða í heima-
húsum. En með því að bera menntun ekkn-
anna saman við menntun ógiftu kvennanna
kemur í Ijós að ógiftu konurnar höfðu lengra
skólanám að baki. Þrjár ógiftar konur voru
með húsmæðramenntun frá erlendum skólunt
og raunar átti fjórða ógifta konan eflir að
bætast í hóp þeirra sem fyrir voru því árið
1918 fór ein þeirra til Kaupmannahafnar til
að afla sér frekari menntunar í matreiðslu.23
Einfaldast er að skýra þennan mun þannig að
26