Ný saga - 01.01.1999, Blaðsíða 29

Matseljur og kostgangarar í Reykjavík
á meðan ekkjurnar sáu í matsölu góða leið til
þess að geta haldið saman heimilum sínum þá
var matsala ógiftu konunum einn af mörgum
kostum lil að sjá fyrir sér.
Að velja matsölu og kostgangara
Margir voru kostgangarar hluta úr ævinni, á
meðan þeir voru í skóla, þangað til þeir gift-
ust eða eftir að þeir skildu við konuna.24 Aðr-
ir hættu sem kostgangarar þegar þeir fengu
húsnæði með aðstöðu til eldunar eða þegar
mötuneyti byrjuðu á vinnustað þeirra.25 Þegar
kostgangari valdi sér matsölu var að mörgu
að hyggja og þótt surnir kostgangarar færu
eftir auglýsingum í blöðum var það sjaldgæft.
Flestir fréttu af góðri matsölu og fóru þangað
og spurðu hvort þeir gætu komist í fast fæði.26
Fáir gerðu eins og Sveinn Víkingur gerði árið
1915:
„Ég var orðinn afskaplega svangur, þegar
þessari fyrslu setu minni í Menntaskólanum
lauk, enda hafði ég ekki bragðað mat síðan
einhvern tíman daginn áður á sjónum..Ég
tók að ráfa um næsta nágrenni skólans í ein-
hverju tilgangsleysi, dapur og niðurdreginn,
soltinn eins og úlfur. Vinstra megin eða ofan
götunnar er stórt og reisulegt timburhús. Og
á framhlið þess stendur með stórum stöf-
um orðið: MATSALA. ... Með hálfum huga
réðst ég í að ganga upp tröppurnar og berja
að dyrum. ... Þetta er Miðstræti 5. Og ég er í
einu vetfangi orðinn þarna eins og einn af
heimilisfólkinu og kann prýðilega við mig.
Mynd 14.
Guðrún Benedikts-
dóttir.
Myndir 15-16.
Miðstræti 5 til vinstri
og Vesturgata 10
hér fyrir neðan.
Húsráðendur þarna eru Pétur Ingimundar-
son, slökkviliðsstjóri, og kona hans, Guðrún
Benediktsdóttir."27
Snemma fór að bera á því að kostgangarar
skiptu sér niöur á matsölurnar bæði eftir stétt
og efnahag. Sumar matseljur völdu kostgang-
ara inn á matsölur sínar eftir sömu mælistiku
og margar settu það sem skilyrði áður en þær
tóku nýjan kostgangara að hann ynni hrein-
lega vinnu.28 Staðsetning matsölunnar skipti
einnig máli. Á stöðum nærri höfninni voru
verkamenn í meirihluta kostgangara en í mið-
bænum l'rekar skrifstofumenn, kennarar og
þingmenn. Sem dæmi má nefna að á matsölu
Óskar Jósefsdóttur á Vesturgötu borðuðu
aðallega verkamenn frá höfninni, nemar í
Stýrimannaskólanum við Öldugötu og skrif-
stofumenn úr nágrenninu.29 Annars gat stór
hluti af matartímanum sem var klukkutími
farið í ferðir á milli matsölu og vinnustaðar.30
Þær matseljur sem voru með betri mat og
hærra verð fengu „fínni'1 viðskiptavini en þær
matseljur sem minna báru í matinn. Stéttar-
staða matseljunnar hafði þar óbein áhrif því
almennt voru læknisekkjurnar með fínar og
dýrar matsölur en konur úr alþýðustétt
hneigðust fremur til að bjóða upp á einfaldari
mat og ódýrari. Vel getur verið að kostgang-
arar hafi leitað uppi matseljur sem voru af
sörnu stétt og þeir sjálfir en líklegra má joó
telja að gæði matarins og verð hafi skipt þá
meira máli en stétt þegar þeir völdu sér mat-
sölu.
Margir þingmenn voru kostgangarar yfir
27