Ný saga - 01.01.1999, Síða 87

Erindi liðins tíma
vísi við okkur leikmönnum. Við erum ekki
kunnug viðfangsefninu til þeirrar hlítar sem
fræðimaðurinn er, þótt oft sýnist okkur það
kunnuglegt. Og oftar en ekki verðum við að
leita til fræðimanna til að tryggja að ströngum
kröfum agaðrar fræðimennsku sé fylgt. Loks
er ákvörðun um það hvort sagan skuli skrifuð
(og þá um hvað eða hvernig sé skrifað) ekki
tekin á sama hátt. í lýðræðislegum félagasam-
tökum er slík ákvörðun háð vilja meirihlut-
ans, tekin á opnum fundi eða innan stjórnar.
Við slíkar aðstæður eru önnur álitamál uppi
en þegar í hlut á reyndur fræðimaður sem
gjörkunnugur er sínu fræðasviði. Pekking á
viðfangsefninu og þörfin á rannsóknunum er
ekki til staðar í sama rnæli og frekar að tilfinn-
ingin fyrir því að tímabært sé að hafast að og
ráðast í sagnaritun og útgáfu ráði för. Svo
kann jafnvel að vera að meirihluti telji sagna-
ritunina einfaldlega álitlegri leið til að minn-
ast tímamóta en til dæmis eirstyttur á stein-
stalli, viðbyggingu við skrifstofuhúsnæði eða
nýtt sumarhús.
í stað þess að fjalla í stuttu máli urn sögu
verkalýðshreyfingar, atvinnulífs og stjórn-
rnála á Húsavík þá langar mig frekar, í því
sem hér fer á eftir, að ræða aðeins um þá
ákvörðun að ráðast í sagnaritun þegar í hlut
eiga fjölmenn félagasamtök en ekki háskóla-
maður, við hvað er að glíma þegar þeirri hug-
mynd er varpað fram hvort ekki sé mál að
láta skrifa sögu.
Að taka saman sögu
Það var árið 1986, í tengslum við sjötíu og
fimm ára starfsafmæli Verkalýðsfélags Húsa-
víkur, að þeirri hugmynd skaut upp að minn-
ast tímamótanna með því að ráðast í saman-
tekt og útgáfu á sögu félagsins. Afmæli ein og
sér eru aldrei ástæða slíkrar ákvörðunar.
Frumskilyrðið er að frá einhverju sé að segja
eða að minnsta kosti nokkuð sterkt hugboð
um að fortíðin sé þess virði að vera rifjuð upp.
Samt ekki þannig að aðeins verði rituð innan-
tóm frásögn þar sem einföld tímaröð atburða
er rakin. Sagan er ekki aðeins þráður atburða
þar sem ártöl og mannanöfn skipta mestu
heldur er hún flókið samhengi lífs og starfs,
mynd af samtíma sem verður því margbreyti-
legri og áhugaverðari sem hún er skoðuð nán-
ar. Fullvissan um að sagan eigi erindi, að hún
sé merkileg og verð þess að í ritun hennar og
útgáfu sé ráðist er gild og í raun eina ástæða
þess að haldið sé áfram frá hugmynd til at-
hafna.
Slík ákvörðun verður þó að styðjast við
ýmis ákveðin atriði. I fyrsta lagi verður að
vera til staðar vilji til að ráðast í það verkefni
sem sagnaritunin og útgáfan er. Félagasamtök
byggja starf sitt á þátttöku einstaklinganna og
þar er lýðræðishefðin undirstaða allra ákvarð-
ana. Hér er við að eiga skiptar skoðanir um
gildi þess og mikilvægi að gefa út söguna,
spurningar um réttmæti slíkrar ákvörðunar af
kostnaðarástæðum og loks hvort ekki sé álit-
legra að minnast tímamótanna á annan og
jafnvel „hagkvæmari“ hátt. Við spurningar og
álitamál sem þessi varð verkalýðsfélagið að
glíma þegar hugmyndin um sagnaritunina var
á borð borin.
Það kemur kannski ekki á óvart, en er
nokkuð merkilegt í sjálfu sér, að skoðanir fé-
lagsmanna á hugmyndinni fóru verulega eftir
aldri; þeir sem yngri voru sýndu henni minni
áhuga og voru frekar opnir fyrir öðrum val-
kostum en hinir eldri félagsmenn. Kannski
saga og sagnfæði verði áhugaverðari eftir því
sem aldurinn færist yfir og eigið lífshlaup, sem
og fornir vinir og samherjar, eru orðnir hluti
sjálfrar sögunnar? Hví skyldi maður þá ekki
vilja frekar halda til haga sögunni og niinn-
ingurn um liðna tíma? Áhugamál kynslóð-
anna eru vissulega mismunandi og sú stað-
reynd kann að hafa veruleg áhrif og verða eitt
þeirra úrlausnarefna sem kljást verður við
þegar félagasamtök hyggja að sagnaritun.
Hvað endanlega réð úrslitum og varð til þess
að ákveðið var að láta taka saman sögu
Verkalýðsfélags Húsavíkur er erfitt að segja.
Vera má að það hafi verið hugboð um að hug-
myndin væri góð og að sagan væri útgáfunnar
verð sem gerði gæfumuninn. Við getum held-
ur ekki útilokað að rótgróin hefð í þingeysk-
um sveitum og virðing fyrir fræðilegu starfi
hafi einnig átt hér nokkurn hlut að máli. í
versta falli kann áhugi og sannfæringarkraftur
þeirra sem vildu söguritun einfaldlega að hafa
vegið þyngra áhugaleysi hinna.
Önnur eðlileg ástæða fyrir ákvörðun um
85