Ný saga - 01.01.1999, Síða 88

✓
Aðalsteinn Arni Baldursson
sagnaritun varðar gögn og heimildir. Því fá-
tæklegri sem heimildirnar eru eða aðgangur
að þeim takmarkaðri, þeim mun minni lík-
ur eru á því að föng séu til að ráðast í dýrar
og umfangsmiklar sagnfræðirannsóknir. Al-
mennt hafa fyrirtæki, stéttarfélög og önnur
félagasamtök á Húsavík haldið vel til haga
gerðarbókum og öðrum gögnum um starf-
semi sína í gegnum tíðina og þar er rnikið safn
frumheimilda um mannlíf og byggð í bænum
að finna í Safnahúsi Þingeyinga á Húsavík.
Það styrkir óneitanlega ákvörðun um sagna-
ritun þegar slíkur heimildagrunnur er til stað-
ar. Að minnsta kosti er ljóst að vinna við
tímafreka og kostnaðarsama söfnun heimilda
og óvissan um árangur af því starfi stendur
síður í veginum fyrir ákvörðun unr ritun fé-
lagssögunnar.
Loks verða fjárhagsaðstæður að leyfa að
ráðist verði í svo viðamikið og tímafrekt verk-
efni sem sagnaritun er. Hér koma til sögu fjöl-
margir óvissuþættir. í fyrsta lagi verða ein-
hverjar áætlanir um kostnað að liggja fyrir og
á þeim grundvelli verður félagið að gera það
upp við sig hve miklu skal varið til verkefnis-
ins. í öðru lagi er mjög erfitt að setja tíma-
mörk þótt jafnan sé stefnt að því að verkinu
Ijúki innan tiltekins tíma - hjallarnir á leiðinni
til verkloka verða ekki séðir fyrir og víst að
verkið mun á stundum sækjast torveldar en
maður sjálfur vildi. í þriðja lagi er heldur ekki
ljóst í upphafi hversu viðamikið verkið verð-
ur, hvort það verði ein bók eða fleiri. Það er
þó að nokkru leyti háð umfangi verkefnisins
eða því sjónarhorni sem valið er. Um það
mun ég fjalla nánar hér á eftir. í fjórða lagi
vakna spurningar um hvort til staðar sé mark-
aður fyrir verkið. Þótt merkileg saga sé í
sjálfu sér góð og gild ástæða fyrir því að ráð-
ist sé í ritun hennar og útgáfu er óhjákvæmi-
legt að útlögðum kostnaði verði mætt með
tekjum af sölu, a.m.k að nokkru. Við getunr
gengið að því vísu að allnokkur hluti félags-
manna muni vilja eiga verkið, einnig aðrir
heinramenn og sveitungar. Bókasöfn, skólar,
önnur stéttarfélög og áhugamenn um verka-
lýðs- og atvinnulífssögu eru einnig mögulegur
markhópur sem hægt er að höfða lil. Allar
kostnaðarstærðir og tekjumöguleika verður
að skoða vel áður en lagt er upp. Líklega
sníða fjárhagsaðstæður einna þrengstan stakk
öllum fyrirætlunum um sagnaritun og bókaút-
gáfu og í þeinr efnum njóta félagasamtök ein-
skis „akademísks" frelsis eða fríðinda; mark-
aðurinn er harður húsbóndi eins og allir vita.
I aðdraganda verksins verður flestunr lík-
lega fyrst litið til peningadæmisins, sjálfsagt
með áhyggjuhrukkur á enni eins og vera ber.
Annar flötur og ekki síður mikilvægur varðar
spurninguna um tilganginn með ritun og út-
gáfu félagssögunnar. Þegar öllu er á botninn
hvolft þá er það tilgangurinn sem helgar með-
alið. Vissan um að sagan sé ritunarverð er
náttúrlega meginforsenda en alls ekki sú eina.
Önnur er sú viðurkenning sem félagið sýnir
með sögurituninni því starfi sem unnið hefur
verið innan þess frá upphafi, baráttunni og
þeinr árangri sem náðst hefur. Þetta starf hef-
ur oft verið unnið við aðstæður sem reynt
hafa á þrautseigju, vilja og áræði forystu-
manna jafnt sem almennra félaga. Það er
virðingin við þetta starf sem einnig stuðlar að
því að í verkið verði ráðist en ekki síður þörf-
in á að varðveita þann félagslega arf sem okk-
ur hefur verið fenginn í hendur. Þráðurinn til
upphafsins, hugsjónanna, frunrherjanna og
samstöðunnar sem á sínum tíma batt fólk
saman og gaf því afl til breytinga og framfara;
þessi þráður má aldrei bresta. I honum geym-
ist lífsandi, siðferðisþrek og starfsorka allra
stéttarfélaga.
í þessu sambandi verður líka að hyggja að
því að í þessu felast nokkrar skyldur. Sögu fé-
lagsins, vitneskjunni unr það sem á undan er
gengið, verður að skila í hendur þeim sem nú
starfa innan félagsins og skipa raðir þess.
Glatist okkur vitneskjan um hvað geymist í
fortíð félagsins er hætt við að okkur rnuni
reynast erfiðara að henda reiður á tilgangi fé-
lagsstarfsins; að við förum að líta á það sem
eitthvert fortíðarfyrirbæri sem aðeins þrífst af
gömlum vana. Jafnvel að við tökum að líta á
félagið senr lítið annað en vel búið skrifstofu-
húsnæði, orlofshús - eða á ársreikninga sjóða
félagsins. Er hægt að ætlast til að við sýnunr
því og tilgangi þess sömu virðingu og þegar
okkur er ljós allur aðdragandi að starfi þess í
dag? Lifandi félag er ekki l'ast í viðjurn sinnar
eigin fortíðar. Innan þess verður að fara fram
stöðug umræða og endurmat á markmiðum,
86