Ný saga - 01.01.1999, Side 90

✓
Aðalsteinn Arni Baldursson
sem liðinn er frá því fyrstu félög verkafólks
litu dagsins ljós. Ásýnd atvinnulífsins hefur
einnig breyst; í stað kaupmannafyrirtækjanna
gömlu, sem fengust við allt á milli himins og
jarðar (þótt vafalítið þætti starfsemi þeirra
með fábrotnasta lagi í dag) hafa komið ný og
sérhæfð fyrirtæki sem haslað hafa sér völl í
mismunandi atvinnugreinum. Tækninýjungar
og tilkoma nýrra atvinnugreina hafa einnig
orðið til að greina á milli hópa félagsmanna
í stéttarfélögunum með því að störfin hafa
breyst. Allt hangir hér saman; nýjungar, tækni-
legs eðlis eða af annarri rót, hafa leitt til meiri
og minni breytinga í atvinnulífi bæjarins og
félagasamtökum þess.
Mynd 2.
Félagar í Verkalýðs-
félagi Húsavíkur við
aðgerð á fiski fyrr á
öldinni. „Forfeður
okkar sem mörkuðu
sporin mega ekki
gleymast. Það er
okkar að varðveita
sögu þeirra og koma
henni á framfæri við
komandi kynslóðir".
En saga verkalýðshreyfingar er ekki að-
eins saga skipulegra félagasamtaka og starfs
þeirra. Öðrum þræði hlýtur hún einnig að
vera saga vinnunnar, atvinnulífsins og að
nokkru fyrirtækjanna. Hún fléttast einnig
saman við sögu stjórnmála, stjórnmálahreyf-
inga og bæjarstjórnarmála. Eitt af því sem
sennilega verður talið meðal helstu sérkenna
á sögu húsvískrar verkalýðshreyfingar er
þátttaka hennar í atvinnustarfsemi á vegum
bæjarins. Að þeim málum komu stéttarfélög-
in sem einn megin burðarás á móti atvinnu-
fyrirtækjum í bænum og bæjaryfirvöldum.
Þótt vitað væri að angar verkalýðshreyfingar-
innar á Húsavík hefðu allt frá fyrstu tíð teygst
víða þá var það kannski ekki nema fáum ein-
um af hinum eldri félagsmönnum sem ljóst
var hve margslungin saga hreyfingarinnar var
og hve þáttur hennar var í raun ríkur, ekki að-
eins á sviði kjaramála og verkalýðsmála, held-
ur einnig á vettvangi atvinnulífs og í stjórn-
málum. Stundum voru þessi áhrif augljós og
bein, slundum óljósari en greinanleg samt.
Ásamt því að vera atkvæðamikill aðiii í
sinni heimabyggð þá hafa stéttarfélögin, eins
og þorpssamfélagið allt á Húsavík, verið und-
irorpin margvíslegum ytri áhrifum. Félög
launafólks eru hluti stærri félagshreyfingar:
heildarsamtaka, svæðasambanda og sérsam-
banda. Vöxtur heildarsamtaka launafólks,
ekki síst pólitískir vaxtarverkir verkalýðs-
hreyfingarinnar, hafa oftar en ekki orðið til
að skipa málum innan lítilla félaga í fjarlæg-
um byggðum sem og í stjórnmálalífi staðanna.
Svipaða sögu er að segja af landsmálayfir-
völdum; á stundum hefur stefna þeirra í efna-
hags-, atvinnu- og félagsmálum haft veruleg
áhrif á þróun atvinnulífs þorpa og bæja úti um
land og léð starfi, stefnu og skipulagi félaga-
samtaka atvinnulífsins, þ.e. félögum launa-
fólks og atvinnurekenda, nýja ásýnd. Loks
skal ekki líta fram hjá þætti íslenskrar nátt-
úru, en sennilega voru þau áhrif sem árstíð-
irnar höfðu á vöxt og viðgang allrar atvinnu-
starfsemi og launavinnu einna mest og vörðu
lengst. Hinn ytri rammi var ekkert síður flók-
inn og margbrotinn en sú mynd sem greina
mátti innan hans.
Öllum þessum þáttum vildum við gefa
gaum svo að sem skýrust mynd fengist af þró-
un verkalýðshreyfingar og atvinnulífs á Húsa-
vík og samhengi einstakra þátta sögunnar og
atburðarás yrði sem ljósust. Það sem við sáum
ekki fyrir var á hve mikið umfang slíkt sjónar-
horn kallar. Við hugsuðum okkur eitt bindi
sem tæki höfund tvö ár að taka saman. Á end-
anum urðu bindin þrjú og árin fimm.
Ásamt því að vera saga sjálfra stéttarfélag-
anna þá varð sú saga sem Verkalýðsfélag
Húsavíkur gaf út ekkert síður saga verkalýðs-
hreyfingarinnar á staðnum í víðari skilningi,
atvinnulífs og stjórnmála. Hugmyndin að því
að svo margbrotin saga væri skrifuð var á
kreiki allt frá fyrstu tíð en var síðar útfærð
nánar á fundum ritnefndar og í meðförum
höfundar. Ritnefndin var skipuð með það að
leiðarljósi að í henni færu saman reynsla
heimamannsins og þekking á staðháttum og
88