Morgunblaðið - 11.04.2011, Blaðsíða 34

34 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. APRÍL 2011
Esperanto er tungumál sem bú-
ið var til af L.L. Zamenhof, sem
var pólskur augnlæknir, en hann
vildi leysa tungumálavanda
heimsbyggðarinnar. Málfræðin í
esperanto er einföld og án und-
antekninga og orðstofnar eru
fáir. Þetta gerir að verkum að
esperanto er auðlært. Ekki er
vitað með vissu hversu margir
tala esperanto en talið er að 2
milljónir sé nokkuð nálægt
sanni.
Íslenska esperanto-
sambandið var stofnað árið
1950. Markmið sambandsins
eru meðal annars að vinna að
útbreiðslu esperanto á Íslandi,
vera samstarfsvettvangur
þeirra sem lagt hafa stund á
málið, vinna með alþjóðlegum
esperantosamtökum, veita
margskonar þjónustu og kynna
Ísland og íslenska menningu er-
lendis.
Nokkuð er til af íslenskum
bókum um esperanto, til dæmis
Alþjóðamál og málleysur eftir
Þórberg Þórðarson, en hann var
mikill áhugamaður um esper-
anto, og Esperanto. Mál, saga,
bókmenntir eftir Baldur Ragn-
arsson.
Esperanto á
Íslandi
TUNGUMÁLIÐ
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Í áratugi hefur Baldur Ragn-
arsson kennari unnið við að þýða
íslensk verk á esperanto. Fyrir
tveimur mánuðum kom út esper-
antoþýðing hans á Egils sögu.
„Allar mínar bækur á esperanto
hafa verið gefnar út erlendis,“
segir Baldur. „Egils saga er gefin
út af Mondial forlaginu í New
York. Hún, eins og fyrri þýðingar
mínar, fer vítt og breitt í dreif-
ingu, er til sölu á Amazon og for-
lagið sendir bækurnar til Al-
þjóðaesperanto-sambandsins sem
sér um mikla bókasölu. Esperant-
istar eru í öllum löndum heims,
enginn veit nákvæmlega hversu
margir þeir eru, en sumir giska á
2 milljónir. Ég fæ iðulega við-
brögð frá esperantistum frá hinum
ýmsu löndum við bókum mínum.“
Fjölbreyttar þýðingar
Fyrsta þýðing Baldurs á esper-
anto var á tveimur ljóðabókum
eftir Þorstein frá Hamri sem
komu út 1963 með teikningum eft-
ir Ástu Sigurðardóttur. Af forn-
bókmenntunum var Hrafnkels
saga Freysgoða fyrst og nokkrir
Íslendingaþættir sem komu út í
sérstakri bók árið 1964, en hún
nefnist á íslensku Íslenskar forn-
raddir. Njáls saga kom út á esper-
anto árið 2003, Sjálfstætt fólk eft-
ir Halldór Laxness árið 2007 og
Snorra-Edda árið 2008. Þrjár
ljóðabækur Gerðar Kristnýjar, Ís-
frétt, Launkofi og Höggstaður
komu svo út í einni bók hjá Mon-
tier forlaginu sem hefur verið iðið
við að gefa út þýðingar Baldurs.
Egils saga Skallagrímssonar er
svo nýjasta viðbótin. Baldur hefur
svo þýtt ljóð og skrifað ritgerðir
um íslenskar bókmenntir, menn-
ingu og fleiri efni sem birst hafa í
tímaritum og safnritum esperant-
ista. Meðal ljóða sem hann hefur
þýtt á esperanto eru Gunn-
arshólmi Jónasar Hallgrímssonar
og Útsær eftir Einar Benedikts-
son
Baldur hefur ort ljóð á esper-
anto. „Fyrsta bókin mín á esper-
anto var frumsamin ljóðabók sem
nefnist á íslensku Nafnlaus þrep
og var gefin út árið 1959 af forlagi
sem var þá á Kanaríeyjum,“ segir
hann. „Önnur ljóðabók, Rann-
sóknir, kom út hjá sama forlagi.
Heildarútgáfa á frumsömdum
verkum mínum á esperanto kom
út árið 2007 og er 800 blaðsíðna
bók. Eftir það hafa komið tvær
ljóðabækur á esperanto árið 2008
og 2010 sem Mondial forlagið í
New York gefur út.“
Búinn að þýða Eddukvæði
En hvenær vaknaði áhugi hans
á esperanto? „Ég er orðinn átt-
ræður og lærði esperanto fyrir 60
árum. Ég komst yfir kennslubók í
esperanto eftir Þorstein Þor-
steinsson sem var hagstofustjóri í
áratugi og mikill esperantisti. Sú
bók kom út 1909 og ég lærði upp
úr henni, var þá í vegavinnu og las
hana á kvöldin inni í tjaldinu.
Sama haust var ég byrjaður að
skrifast á við erlenda esperantista.
Esperanto er sérstaklega þjált
mál til að nota við bókmennta-
sköpun.“
Baldur hefur verið afar virkur í
starfsemi esperantista. Hann var
um árabil forseti Íslenska Esper-
antosambandsins og varaforseti
Alþjóðaesperantosambandsins í
eitt kjörtímabil. Hann er með-
limur í Akademio di Esperanto
sem í sitja nokkrir helstu sérfræð-
ingar í esperanto innan heims-
hreyfingarinnar.
Baldur starfaði lengi sem kenn-
ari. „Ég byrjaði sem kennari í
gagnfræðaskóla og var í nokkur ár
í skólarannsóknardeild hjá
menntamálaráðuneytinu við að
endurskipuleggja kennslu á
móðurmálinu í grunnskólum. Síð-
an fór ég að kenna íslensku við
Menntaskólann í Hamrahlíð og
hætti kennslu þegar ég var sjö-
tugur fyrir tíu árum.“ Hann skrif-
aði fjölda kennslubóka fyrir skóla,
meðal annars um málnotkun, rit-
leikni og íslenska hljóðfræði.
Hann skrifaði einnig mikið um
skólamál. Baldur hefur ort tvær
ljóðabækur á íslensku. Þegar hann
er spurður um uppáhalds-
bókmenntir sínar segir hann: „Ís-
lendingasögurnar eru mér mjög
kærar. Sigfús Daðason hefur svo
verið mitt uppáhaldsskáld.“
Baldur er sannarlega ekki hætt-
ur esperantoþýðingum sínum. „Ég
á í handriti öll Eddukvæðin á
esperanto og þau koma kannski út
einhvern tímann og Völsunga sögu
lauk ég við að þýða fyrir nokkru
og ýmislegt fleira á ég í fórum
mínum,“ segir hann.
Morgunblaðið/Ómar
Baldur Kristjánsson „Ég á í handriti öll Eddukvæðin á esperanto og þau koma kannski út einhvern tímann og Völsunga sögu lauk ég við að þýða fyrir nokkru.“
Egill Skallagrímsson á esperanto
 Baldur Ragnarsson hefur í áratugi þýtt íslensk verk yfir á esperanto  Bókunum dreift víða um
heim  Bæði fornbókmenntir og nútímaskáldskapur  Eddukvæði og Völsunga saga bíða prentunar
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Þýdd á esperanto Þorsteinn frá Hamri og Gerður Kristný.
Morgunblaðið/Golli