Morgunblaðið - 23.07.2011, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. JÚLÍ 2011
Græn gata Á Austurstræti kennir margra grasa og fjölskrúðugt mannlífið þar höfðar jafnt til ungra sem ald-
inna. Grashólar hafa verið settir upp á götunni. Dagblöðum var raðað yfir vörubretti og síðan tyrft yfir þau.
Ómar
Nú er komið að því
að móta samningsskil-
yrði Íslands í aðild-
arviðræðum við Evr-
ópusambandið. Fögur
fyrirheit voru gefin um
að allir gætu komið að
þessari vinnu og mik-
ilvægt væri að víðtæk
sátt næðist um að
standa fast á hags-
munum Íslands í
stærstu málaflokkunum. Það vekur því
furðu að þeir sem veita ESB-umsókn-
inni forystu skuli með öllum tiltækum
ráðum halda þessu í þröngum hópi og
meina jafnvel einstökum ráðherrum,
alþingismönnum og hagsmuna-
samtökum sem þekkingu hafa á málum
að taka þátt í mótun samningsskilyrð-
anna.
Hvenær á að funda?
Þann 5. júlí óskaði Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson eftir fundi í Utanrík-
ismálanefnd Alþingis til að ræða yf-
irlýsingar utanríkisráðherra þess efnis
að Íslendingar þyrftu engar und-
anþágur frá sameiginlegri sjáv-
arútvegsstefnu ESB. Auk þess var ósk-
að eftir því að ræða þann mikla
efnahagsvanda sem ESB stendur
frammi fyrir, aukna miðstýringu sem af
honum hlýst og áhrif þess á aðild-
arviðræður Íslands að ESB.
Þann 12. júlí óskaði Sigurður Ingi Jó-
hannsson eftir fundi í Sjávarútvegs- og
landbúnaðarnefnd til að ræða ýmislegt
er varðar ESB-umsóknina. Þar vildi
hann ræða yfirlýsingar utanríkisráðu-
neytis um að ekki þurfi að bera samn-
ingsskilyrðin undir ríkisstjórn og Al-
þingi, ástæður þess að samningahópar
um sjávarútveg og landbúnað funda lít-
ið sem ekkert og ástæður þess að þing-
nefndum, hagsmunasamtökum o.fl. er
meinað að taka þátt í mótun samnings-
skilyrða. Jafnframt var óskað eftir því
að fundinum yrði sjónvarpað enda væri
slíkt í samræmi við þau loforð sem gef-
in voru um opna og gegnsæja umræðu.
Það er auðvitað hægt að bera því við
að vegna sumarleyfa sé ekki hægt að
funda í nefndum. Það er þó sérstaklega
tekið fram í þingsköpum að ríkisstjórn
skuli hafa samráð við utanrík-
ismálanefnd jafnt á þingtíma sem í
þinghléum. Þrátt fyrir þessar umboðs-
lausu yfirlýsingar utanríkisráðherra þá
hafnar Árni Þór Sigurðsson, þingmað-
ur VG, því að halda fund í nefndinni og
ber við sumarleyfum. Það er hinsvegar
ekki að sjá að sumarleyfin aftri á öðrum
sviðum eins og ferðalög og yfirlýsingar
sumarsins bera með sér.
Fleiri spyrja
um samráðið
Evrópuvefurinn er nýr
vefur þar sem almenningur
getur sent inn spurningar
um ESB og starfsmenn leit-
ast við að svara þeim á hlut-
lausan hátt. Fyrirspurn var
beint til vefsins nýverið um
það hverjir það væru sem
ákvarða samningsmarkmið
Íslands í aðildarviðræðum
við Evrópusambandið. Í
svari til fyrirspyrjanda segir að rík-
isstjórn beri að hafa samráð líkt og
fram kemur í nefndaráliti utanrík-
ismálanefndar. Ákvarðanir um samn-
ingsafstöðu Íslands á einstökum svið-
um skulu samþykktar í ríkisstjórn að
loknu samráðsferli en stjórnskipuleg
ábyrgð á viðræðunum liggur hjá utan-
ríkisráðherra. Í svarinu var einnig
fjallað um hlutverk Alþingis og að
tryggja verði að þingið standi ekki
frammi fyrir orðnum hlut heldur sé
virkur þátttakandi og eftirlitsaðili,
enda sé það á endanum hlutverk Al-
þingis að fjalla um aðildarsamninginn.
Evrópuvefurinn furðar sig á því að slík-
ur samráðshópur hafi enn ekki verið
skipaður.
Hvað tefur þá félaga?
Reynslan úr Icesave-málinu sýndi
okkur að þeir sem ráða för í utanrík-
ismálum þjóðarinnar eru tilbúnir að
fórna öllu fyrir ESB og jafnvel þó sam-
bandið logi stafna á milli. Það er
áhyggjuefni að markvisst skuli vera
unnið að því að halda sem flestum frá
mótun samningsskilyrða Íslands.
Stundum finnst manni eins og það sé
gleymt að stærsta krafan eftir hrun var
breytt og bætt vinnubrögð. Hvenær
ætla þeir félagar, utanríkisráðherra
hæstvirtur og formaður utanríkismála-
nefndar, að tileinka sér þessi nýju
vinnubrögð? Hyggjast þeir hefja sam-
ráð um mótun samningsskilyrða líkt og
kveðið er á um? Eru þeir kannski í
skjóli leyndarinnar að reyna það sama
og gert var í Icesave, að gefa allt eftir
áður en lagt er af stað?
Eftir Ásmund Einar
Daðason
» Það er áhyggjuefni
að markvisst skuli
vera unnið að því að
halda sem flestum frá
mótun samningsskil-
yrða Íslands.
Ásmundur Einar
Daðason
Höfundur er alþingismaður
Framsóknarflokksins.
Hvenær?
Flestir átta sig á
sögulegri nauðsyn þess
að leggja grundvöll að
varanlegum friði í Evr-
ópu. Evrópusamstarfið
naut því frá upphafi
víðast hvar skilnings
og velvildar. Eftir því
sem skýrari línur
koma fram um krók-
ótta vegferð sam-
bandsins í átt til sam-
eiginlegrar ríkisheildar, eða
Bandaríkja Evrópu, hefur afstaða
almennings til ESB orðið flóknari.
Ein afdrifaríkasta ákvörðunin,
sem tekin var í sameiningarátt var
upptaka evrunnar. Þeirri ákvörðun
var yfirleitt fagnað. Íbúar evru-
svæðisins, en einnig þjóðir utan
þess, fundu til þæginda af sameig-
inlegri mynt.
Stofnun sameiginlegs gjaldmiðils
átti langan aðdraganda og var afar
flókið viðfangsefni. Margar þjóðir
eyddu umtalsverðum tíma og
mannafla í að átta sig á hugs-
anlegum áhrifum nýja gjaldmiðils-
ins.
Undirritaður fékk um tíma að-
gang að vönduðum
skýrslum sem Sviss-
lendingar létu semja
um þessi álitamál. Ótt-
aðist sú gamalreynda
fjármálaþjóð of sterka
evru, en þó enn meir of
veika evru. Bakland
evrunnar var nægilega
óstöðugt til að Sviss-
lendingar hefðu af því
áhyggjur hve óútreikn-
anleg þróun þessa
gjaldmiðils yrði. Hér lá
meira undir en þegar
Ítalir voru að fella líruna, eða Spán-
verjar pesetann. Slíkar athafnir
hrófluðu ekki við stöðugleika sviss-
neska frankans að ráði. Með evrunni
væru mál kominn í annan farveg.
Svisslendingar höfðu af því
reynslu að meiri háttar óstöðugleiki
gæti leitt til spákaupmennsku með
svissneska frankann, sem myndi
gera þeim erfitt fyrir að stýra gjald-
eyrismálum sínum. Á árum áður
höfðu utanaðkomandi aðilar gefið út
verðbréf í svissneskum frönkum og
var sú útgáfa nánast jafngildi pen-
ingaprentunar. Var Svisslendingum
með þessum hætti gert erfitt að
stunda þá gætni og jafnvægislist í
efnahagsmálum sem þeir eru þekkt-
ir fyrir. Þeir óttuðust að þeir gætu
misst stjórn á jafn mikilvægum
verkfærum sem peningaprentun er,
þegar aðrar þjóðir voru farnar að
stunda fjárhættuspil með svissneska
frankann.
Einn af fyrrverandi for-
ystumönnum í frönskum og alþjóð-
legum fjármálum skýrði mér frá því,
að fyrir nokkrum áratugum hefðu
Svisslendingar lent í því að mikil
spákaupmennska með svissneska
frankann hefði ógnað efnahags-
stjórn þjóðarinnar. Þeir hefðu
brugðist við með því að skattleggja
útgáfu skuldabréfa í svissneskum
frönkum. Þegar ég aflaði mér upp-
lýsinga um árangur þeirrar ráðstöf-
unar, virtist hann hafa verið tak-
markaður.
Íslendingar kynntust háþróuðu
fjárhættuspili í gjaldeyrismálum,
þegar erlendar fjármálastofnanir og
ríkisstjórnir sáu hag sinn í því að
gefa út verðbréf í íslenskum krón-
um. Heitir braskið á móðurmáli
æðri fjármálagjörninga „Currency
Carry Trade“. Á sama tíma átti rík-
isstjórn Geirs Haarde erfitt með að
glíma við falska styrkingu íslensku
krónunnar og illviðráðanlegan við-
skiptahalla.
Áður en sameiginleg mynt var
tekin upp 1999, hafði ESB búið við
mikil átök um gjaldeyrismál. Marg-
ar ESB-þjóðir stunduðu það að fella
gjaldeyri sinn til að bæta samkeppn-
isstöðu viðkomandi lands. Olli þetta
sveiflum og óróleika á markaði, sem
átti að vera sameiginlegur. Var slíkt
ástand að líkum illa séð af þeim sem
við stöðugara gengi bjuggu.
Að vísu voru gengisfellingar að-
eins formleg viðurkenning á veiku
efnahagslífi. Viðskiptahalli, erlend
skuldasöfnun og verðbólga valda
ástandi sem gengisfelling er við-
urkenning á en ekki orsök, innan
hvaða gjaldeyrissvæðis sem er. Þeg-
ar þar við bætist mikið og langvar-
andi atvinnuleysi, sem er einkenni á
Evrópusambandinu, og ekki síst á
evrusvæðinu, flokkast það undir
kraftaverk, ef gjaldmiðillinn stenst
þá áraun til lengdar.
Þetta lögmál átti þó greinilega
ekki við um evruna, eftir að sá gjald-
miðill hélt innreið sína í evrópskt
efnahagslíf. Evran virtist furðu
ónæm fyrir staðreyndum, eins og
t.d. þeirri að stór ríki á evrusvæðinu
ráku í senn ríkissjóð með inn-
byggðum halla, bjuggu við langvar-
andi og að því er virtist ólæknandi
viðskiptahalla og fjármögnuðu sukk-
ið með lántökum.
Samkvæmt hagfræði hinnar
hyggnu húsmóður var það ekki góð
latína að byggja styrkleika evrunnar
á ríkissjóðshalla, viðskiptahalla, lág-
um vöxtum, skuldasöfnun og viðvar-
andi atvinnuleysi. Aðhalds var þörf
og varúðar. Það hlaut að vera tíma-
spursmál hvenær brestir evrunnar
kæmu í ljós.
Þeir voru ekki margir, sem mæltu
varnaðarorð. En þeir voru til. Minn-
ir mig að þeir hafi þótt skipa sér á
bekk með úrtölumönnum og ein-
angrunarsinnum.
Eftir Tómas Inga
Olrich » Þegar þar við bætist
mikið og langvar-
andi atvinnuleysi, sem
er einkenni á Evrópu-
sambandinu, og ekki
síst á evrusvæðinu,
flokkast það undir
kraftaverk, ef gjaldmið-
illinn stenst þá áraun til
lengdar.Tómas Ingi Olrich
Höfundur er fv. alþingismaður
og ráðherra.
Gjaldmiðill utan og ofan raunveruleikans