Morgunblaðið - 30.07.2011, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. JÚLÍ 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ínóvember ífyrra hélt rík-isstjórnin
fund á Suður-
nesjum og skýrði
af því tilefni frá
því að þetta væri „í
fyrsta sinn sem ríkisstjórn Ís-
lands fundar á Suðurnesjum“.
Mikið stóð til að sögn tals-
manna ríkisstjórnarinnar og
mikið gert úr fundinum. Til-
gangur hans væri að bæta at-
vinnuástandið á Suðurnesjum,
sem eins og kunnugt er hefur
verið enn lakara en annars
staðar á landinu á liðnum
misserum.
Á fundinum samþykkti rík-
isstjórnin áætlun um þau
verkefni sem ráðast skyldi í og
var settur saman vinnuhópur
til að hrinda þeim í fram-
kvæmd. Í maí sl. var tilkynnt
að hópurinn hefði lokið störf-
um og birtur listi yfir verk-
efnin. Sá listi sýndi að allt til-
standið í kringum
ríkisstjórnarfundinn á Suður-
nesjum skilaði litlu öðru en
myndbirtingum af ráðherrum
í fjölmiðlum.
Upptalningin á árangrinum
var með ólíkindum dapurleg
þó að reynt væri að láta líta út
fyrir að árangur hefði náðst
með því að segja að mál væru
„í ferli“ eða að „lokaskýrsla“
lægi fyrir til að breiða yfir að
svo að segja ekkert hefði
gerst.
En það er ekki síður dap-
urlegt sem ríkisstjórnin hefur
„afrekað“ í atvinnumálum á
Suðurnesjum og var ekki á
listanum eftir hinn merka rík-
isstjórnarfund. Í Morgun-
blaðinu í gær var sagt frá því
að ríkisstjórnin hefði klúðrað
tækifærum til að nýta skurð-
stofur á Heilbrigðisstofnun
Suðurnesja með því að leigja
þær til einkaaðila. Niður-
skurður í heilbrigðiskerfinu
hefur valdið því að þessi að-
staða hefur ekki
verið nýtt en
einkaaðilar höfðu
áhuga á að nýta
hana og hefja
starfsemi sem
byggði á þessari
aðstöðu. Ríkiskaup buðu
skurðstofurnar til leigu í des-
ember sl. og fengu tilboð. Þau
runnu hins vegar út í mars, en
það var ekki fyrr en í þessum
mánuði sem velferðarráðherra
heimilaði útleiguna. Tilboðið
sem hægt hefði verið að taka
var þess vegna löngu runnið
úr gildi og bjóðendur ekki
bundnir af því lengur. For-
stjóri Heilbrigðisstofnunar
Suðurnesja óttast að stofnunin
sé búin að missa af tækifærinu
til að leigja skurðstofurnar út
vegna þessa seinagangs.
Það er með ólíkindum að
vinnubrögð ríkisstjórnarinnar
séu með þessum hætti í hverju
málinu á fætur öðru. Enn sér-
kennilegri verður þessi eilífi
seinagangur og klúður í at-
vinnumálum þegar rík-
isstjórnin heldur á sama tíma
skrautsýningar um sjálfa sig
og þykist vera að vinna hörð-
um höndum að uppbyggingu
atvinnumála.
Ríkisstjórnin er með fjölda
mála „í ferli“ og hefur sett á
laggirnar marga starfshópa og
látið skrifa mikið af skýrslum.
Ráðherrar tala mikið um at-
vinnumál en vandinn í at-
vinnumálum er að þeir gera
fátt. Og það sem þeir þó gera
verður yfirleitt til þess að
fækka atvinnutækifærum en
ekki að fjölga þeim, að hindra
fjárfestingu í stað þess að ýta
undir hana, að draga úr fólki
kjarkinn þegar ástæða væri til
að örva og hvetja.
Hversu lengi fær ríkis-
stjórnin tækifæri til að klúðra
þeim tækifærum sem reynt er
að skapa í atvinnumálum þjóð-
arinnar?
Í miðri skrautsýn-
ingunni klúðrar rík-
isstjórnin tækifæri
til atvinnusköpunar}
Ríkisstjórn hinna
glötuðu tækifæra
Sigmundur Dav-íð Gunnlaugs-
son, formaður
Framsóknar-
flokksins, bendir á
í grein í Morgun-
blaðinu í gær, að
hlutfall fjárfestingar af lands-
framleiðslu sé nú hið lægsta
frá því að mælingar hófust.
Ennfremur að meðal skýringa
séu háir skattar og óvissa um
skattkerfið, „en fátt er betur
til þess fallið að fæla frá fjár-
festa,“ segir Sigmundur Dav-
íð.
Þetta er hárrétt og einnig sú
ábending að hinir háu skattar
hafa ekki skilað
sér á tekjuhliðinni
hjá ríkinu. Þeir
hafa lamandi áhrif
á efnahagslífið og
draga þannig úr
skatttekjunum.
Að auki ýta þeir undir
svarta atvinnustarfsemi, eins
og fram kom í umfjöllun Morg-
unblaðsins í gær.
Afleiðingar skattastefnu
ríkisstjórnarinnar eru minni
fjárfesting, minni umsvif í at-
vinnulífinu og meiri neðan-
jarðarstarfsemi. Íslendingar
eiga betra skilið en þess háttar
hagkerfi.
Stöðnun og skatt-
svik eru afleiðingar
skattastefnu ríkis-
stjórnarinnar}
Afleiðing skattastefnunnar U
m 700 þúsund börn, sem er meira
en tvöfaldur íbúafjöldi Íslands,
eru nú þegar lífshættulega van-
nærð í Austur-Afríku. Hjálp-
arsamtök telja að í heildina sé
lífi um tveggja milljóna barna ógnað vegna
hungurs og skelfilegs aðbúnaðar.
Við þekkjum ekki þessi börn og við munum
líklega aldrei hitta þau. Þau búa á framandi
stöðum sem heita óskiljanlegum nöfnum. En
þetta kemur okkur við.
Hryllilegar myndir birtast í blöðum, á sjón-
varps- og tölvuskjám. Í fréttum segir frá
mæðrum, sem þurfa að skilja börnin sín eftir
til að deyja í brennheitum eyðimerkursandi.
Þar segir líka frá hræðilegum og ómann-
úðlegum aðstæðum í yfirfullum flótta-
mannabúðum, þar sem lífshættulegir sjúk-
dómar eira engu, þar sem þeir yngstu og viðkvæmustu
falla fyrstir.
Ekki er með nokkru móti hægt að gera sér í hugarlund
baráttuna sem þetta fólk þarf að heyja á hverjum einasta
degi svo að það geti lifað daginn af, enda eru þær að-
stæður svo óralangt frá daglegum veruleika okkar. Mis-
skipting gæða jarðar er svo óskapleg og virðist aukast
heldur en hitt, þrátt fyrir að alls konar áætlanir séu samd-
ar með miklum tilkostnaði, dýrar ráðstefnur séu haldnar
og allskyns nefndir og ráð séu skipuð. Ekkert eitt okkar
getur leiðrétt þetta óréttlæti. En við getum sýnt að okkur
standi ekki á sama.
Eiga ekki allir sama rétt á að lifa? Eiga ekki
öll börn rétt á að fá að verða fullorðin?
Í Austur-Afríku deyr fólk úr sjúkdómum
eins og mislingum, sem hefur verið útrýmt
fyrir löngu í okkar heimshluta.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem slík neyð
ríkir í þessum heimshluta. Þarna má fátt út af
bregða, annars er voðinn vís eins og nú þegar
ekki hefur rignt um tíma og afleiðingarnar eru
verstu þurrkar í áratugi.
Við eigum samtökum á borð við Rauða
krossinn og UNICEF, barnahjálp Sameinuðu
þjóðanna, mikið að þakka fyrir að hafa milli-
göngu um að koma framlögum okkar í réttar
hendur.
Vissulega erum við misjafnlega í stakk búin
til að rétta hjálparhönd; sama hvort það er yfir
í fjarlægar heimsálfur eða í næsta hús. En
sem betur fer erum við flest aflögufær og það þarf ekki að
grafa djúpt í vasana til að geta hjálpað.
UNICEF stendur nú fyrir neyðarsöfnun, þar sem okk-
ur gefst tækifæri til að styrkja starf samtakanna í Austur-
Afríku. Með því að styrkja samtökin gefst okkur kostur á
að bjarga barni, jafnvel börnum. Þannig fá þau næring-
arríkan mat, bólusetningar og hreint vatn. Þetta finnst
okkur svo sjálfsagt og eðlilegt að búa við í okkar lífi að við
leiðum ekki einu sinni hugann að því í dagsins önn. Við
búum við þau forréttindi að vera í aðstöðu til að bjarga
börnum. Grípum tækifærið áður en það verður of seint.
annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Forréttindi að bjarga barni
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Einar Örn Gíslason
einarorn@mbl.is
Þ
ótt þróun heimsmark-
aðsverðs á áli sé skrykkj-
ótt hefur langtíma-
þróunin undanfarin ár
verið nokkuð ákveðið
upp á við. Eitt tonn af áli kostar nú
rúmlega 2.600 Bandaríkjadali, um
300 þúsund krónur, og hefur hækkað
um ríflega 6 prósent frá áramótum.
Verðið er hins vegar lægra en það var
um miðbik ársins, en þá kostaði tonn-
ið tæpa 2.800 dali. Þróun álverðs hef-
ur eins og gefur að skilja áhrif á af-
komu álframleiðenda. Vegna
tenginga orkusölusamninga við ál-
verð hefur þróunin einnig töluverð
áhrif á afkomu orkufyrirtækja, þó að
skref hafi verið tekið í átt af þeirri
braut í fyrra og eggjunum í „álkörf-
unni“ þannig fækkað.
Álverð breytist og annað með
Líkt og sjá má á meðfylgjandi línu-
riti, sem sýnir meðaltal kaup- og sölu-
tilboða í ál með þriggja mánaða af-
hendingartíma frá áramótum til
júníloka, hefur heimsmarkaðsverð
lægst farið í tæpa 2.400 dali á þessu
ári. Verðið sveiflaðist mun meira í
fyrra og fór þá í tvígang niður fyrir
2.000 dali á tonn. Álframleiðendur
hafa vitaskuld notið góðs af þessari
hækkun, en nýverið var greint frá
methagnaði Alcoa, sem meðal annars
á og rekur Fjarðarál, í Morgun-
blaðinu. Fyrirtækið hagnaðist um litl-
ar 322 milljónir dala á öðrum árs-
fjórðungi, og jókst hagnaðurinn um
137% á milli ára.
En þó að afkoman sé vissulega með
besta móti, er það ekki svo að álfyr-
irtækin hlæi alla leiðina í bankann
þegar álverð hækkar. Í tilfelli ál-
framleiðendanna á Íslandi, að Alcan á
Íslandi undanskildu, hækkar orku-
verðið með hækkandi álverði. Þá
breytist kostnaður ýmissa aðfanga að
nokkru leyti í takt við álverð. Þar
vega súrál og skautin sem notuð eru
við greiningu þyngst.
Verðbreytingar á skautum og súr-
áli eru um þremur mánuðum á eftir
álverðsþróuninni. Álframleiðendur
njóta þannig þessa þriggja mánaða
bils, þegar álverðið er á uppleið en að-
föng sitja eftir. Þegar álverð hins veg-
ar lækkar getur aðlögunartíminn ver-
ið sársaukafullur þar sem lækkun
kostnaðar við kaup á aðföngum fylgir
ekki beint í kjölfarið. Eins er til þess
að líta að olíuverð hefur hækkað mikið
undanfarin misseri, það skilar sér
óhjákvæmilega í auknum flutnings-
kostnaði inn- og útflytjenda og hefur
þannig neikvæð áhrif á afkomu
þeirra.
Bæta tök sín á afkomunni
Afkoma Landsvirkjunar er mjög
háð þróun gjaldmiðla, vaxta og ál-
verðs, þátta sem fyrirtækið getur
engin áhrif haft á. Samningur Lands-
virkjunar við Alcan á Íslandi á síðasta
ári markaði því nokkur þáttaskil. Þótt
skilmálar samningsins hafi ekki verið
gefnir upp er það þó vitað að með
honum var klippt á tengsl raforku-
verðs og álverðs. Hækkun heims-
markaðsverðs á þessu ári hefði lík-
lega gert það að verkum að Lands-
virkjun fengi meira í sinn hlut, en út
frá því var vitaskuld ekki hægt að
ganga. Raunar er það jákvætt að
Landsvirkjun hafi með þessum hætti
dregið úr áhættunni sem álverðsteng-
ingunni fylgir, en verðið getur vita-
skuld lækkað og tekjur fyrirtæksisins
af orkusölu þar með líka. Matsfyr-
irtæki litu samninginn jákvæðum
augum, en afkoma fyrirtækisins er
eftir sem áður að stóru leyti háð áð-
urnefndum þáttum.
Rétt eins og segja má að Lands-
virkjun hafi orðið af tekjuaukanum
nýtur Alcan á Íslandi góðs af. Ábatinn
af hinu breytta fyrirkomulagi skilar
sér hins vegar, að öðru óbreyttu, að
einhverju leyti til hins opinbera í
gegnum auknar skattgreiðslur.
Heimsmarkaðsverð á
áli mjakast upp á við
Heimsmarkaðsverð á áli
Verð á tonni, í Bandaríkjadölum
3.000
2.900
2.800
2.700
2.600
2.500
2.400
2.300
2.200
2.100
2.000
U
S
D
/t
on
n
2.476
2.539
30. júní4. janúar
Heimsmarkaðsverð á áli hrundi
á síðari hluta árs 2008, um það
leyti sem hin alþjóðlega fjár-
málakreppa skall á.
Stærstu álkaupendur heims
eru framleiðendur neysluvara
og því eðlileg viðbrögð við fyr-
irséðum neyslusamdrætti að
halda að sér höndum á álmark-
aði. Spákaupmenn hafa vænt-
anlega haft töluverð áhrif og
tekið til fótanna þegar ljóst var í
hvað stefndi. Til samanburðar,
að því er fram hefur komið í
Peningamálum Seðlabankans,
eru mun minni tengsl á milli
verðs sjávarafurða og
alþjóðahagsveiflunnar en ál-
verðs og alþjóðahagsveiflunnar.
Botninn und-
an álverði
HRUNIÐ 2008
Hrun Örvæntingarfullur miðlari.