Morgunblaðið - 10.10.2011, Page 16

FRÉTTASKÝRING
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
F
yrirtæki og stofnanir á
vegum ríkisins, sem
tengjast orkugeiranum,
þurfa að takast á við
samdrátt á næsta ári líkt
og flestar ríkisstofnanir, nái fjárlaga-
frumvarpið fram að ganga óbreytt.
Þannig lækka framlög til Orkustofn-
unar að raungildi um 5%, eða um
nærri 15 milljónir króna og nema tæp-
um 300 milljónum króna. Samkvæmt
ríkisreikningi 2010 nam fjárveiting til
stofnunarinnar þá um 470 milljónum
króna, sem er 56% meira en fjárveit-
ing næsta árs kveður á um. Stór hluti
af fjárveitingu síðasta árs var hins
vegar eyrnamerktur djúpborunar-
verkefninu og bíður ráðstöfunar þegar
það fer af stað af krafti á ný.
Að sögn Kristins Einarssonar hjá
Orkustofnun mátti búast við þessum
niðurskurði en ekki hefur verið ákveð-
ið hvernig hann verði útfærður. Stofn-
unin hafi þurft að hagræða í sínum
rekstri og líklegast verði dregið úr ein-
hverjum tilteknum verkefnum, sem
reiða sig á aðkeypta þjónustu, frekar
en að segja upp fólki. Starfsmenn
Orkustofnunar eru nú 34, að með-
töldum Jarðhitaskóla Háskóla Sam-
einuðu þjóðanna.
Íslenskar orkurannsóknir, ÍSOR, er
ríkisfyrirtæki í svonefndum b-hluta
fjárlaga, sem fær engin framlög frá
ríkinu heldur reiðir sig algjörlega á
tekjur af seldri rannsóknar- og ráð-
gjafarþjónustu jafnt innanlands sem
utan. Síðustu tvö ár hefur halli verið
72 milljóna kr. á starfseminni á ári, í
stað hagnaðar í sex ár þar á undan.
Halli þessa árs er áætlaður um 40
milljónir en um 20 milljónir á næsta
ári. Eiginfjárstaða ÍSOR er enn
traust.
Í greinargerð með fjárlaga-
frumvarpinu segir að vegna óvissu um
framhald uppbyggingar í raf-
orkuframleiðslu á Íslandi í náinni
framtíð sé mjög erfitt að gera áætlanir
um starfsemi ÍSOR. Það sé fátt sem
bendi til þess að jarðhitaiðnaðurinn
hér á landi rétti úr kútnum á næst-
unni, þó að yfirlýsing ríkisstjórn-
arinnar í tengslum við kjarasamninga
vorið 2011 veki vonir um að úr fari að
glæðast, eins og það er orðað. Einnig
segir að til að minnka tap fyrirtæk-
isins sé óhjákvæmilegt að halda áfram
að draga saman, spara í starfseminni
og fækka starfsmönnum til að hindra
að ÍSOR fari með tímanum í þrot.
Ólafur G. Flóvenz, forstjóri ÍSOR,
segir að eitt og annað hafi breyst frá
því að greinargerðin í frumvarpinu var
samin fyrr á árinu. Ákveðin teikn séu
á lofti um að úr geti ræst hér á landi og
árangur af markaðsöflun í útlöndum
verið vonum framar. Núna hefur verið
ráðist í stefnumótunarvinnu til að
bregðast við breyttum aðstæðum og
byggja ÍSOR upp til framtíðar.
Þriðjungur tekna erlendis
Aukin áhersla hefur verið lögð á
rannsóknarverkefni erlendis, sem nú
veitir um 30% af tekjum ÍSOR.
Helstu verkefni ÍSOR erlendis eru í
Chile, í samstarfi við verkfræðistofuna
Verkís. Einnig á eyjunni Dómíníku í
Karíbahafi með Jarðborunum hf. og í
Kenía með þremur íslenskum verk-
fræðistofum. Að sögn Ólafs drógust
tekjur fyrirtækisins saman um 41%
frá 2008-2010. Gripið var til var-
úðarráðstafana í rekstrinum þar sem
m.a. hafi verið dregið úr launakostn-
aði. Engum hefur þó beinlínis verið
sagt upp störfum en starfsmenn ÍSOR
eru í dag um 80 talsins, voru yfir 90
þegar mest lét fyrir hrun.
Tekjur ÍSOR námu 866 milljónum
kr. á síðasta ári, en voru 1.473 millj-
ónir árið 2008. Ólafur segir að ÍSOR
hafi reynt að búa svo um hnútana að
fyrirtækið yrði tilbúið að taka þátt í
uppbyggingu jarðhitavinnslu þegar
hún hæfist að nýju og því reynt að
halda starfseminni í biðstöðu án þess
að fækka starfsmönnum verulega. Það
sé hins vegar ekki endalaust hægt að
leika einhverja biðleiki í von um að úr
rætist.
Orkurannsóknir að
færast meira úr landi
Orkurannsóknir Vegna óvissu um framhald uppbyggingar í raforkufram-
leiðslu hér á landi hefur verið dregið úr rannsóknum á jarðhitasvæðum.
16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 10. OKTÓBER 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Enn er baristí Líbíu.Varn-
armálaráðherra
Bandaríkjanna
segir að Nató
standi þar enn
vaktina. Hvað felst
í þeirri vakt úr því
sem komið er? Nató tók að sér
tiltekið verkefni og taldi sig
hafa til þess samþykki Samein-
uðu þjóðanna annars vegar og
ríkisstjórna aðildarlandanna
hins vegar og var ríkisstjórn
Samfylkingar og Vinstri
grænna þar ekki undanskilin.
Sú stjórn hélt glaðbeitt í stríð.
Heimildir S.þ. miðuðust við
að koma í veg fyrir að Gaddafi,
liðþjálfi og einræðisherra,
gæti beitt flugher sínum og
eldflaugum gegn eigin borg-
urum. Í augnablikinu veit eng-
inn í hvaða holu hinn fallni for-
ingi heldur sig. En víst er að
þar sem hann er niður kominn,
í orðanna fyllstu merkingu,
eru ekki flugbrautir eða skot-
pallar. Og ekki er útilokað að
almenningur kunni enn að eiga
um sárt að binda, þótt skot-
hríðin komi núna úr annarri
átt.
Það er óvíst að Nató hafi í
upphafi verið búið að meta
stöðuna til fulls. Þeir Cameron
og Sarkozy þykja vissulega
hafa veðjað rétt með því að
fara fremstir þjóða í Líbíu-
stríði. Stríðið sjálft hafi gengið
upp þótt það hafi ekki alltaf
litið vel út. Íraksstríðið, sem
slíkt, gekk enn
betur út ef horft er
frá sjónarhorni
hernaðarfræðinga.
En eftirleikurinn
var síðri.
Nú þykjast
raunar sumir sjá
að eftirleikurinn
þar sé endanlega að tapast
núna. Washington Post segir
að ríkisstjórn Íraks veiti Bas-
har al-Assad málefnalegan og
fjárhagslegan stuðning í vand-
ræðum hans. Það gengur þvert
gegn tilraunum Bandaríkjanna
til viðskiptaþvingana gegn
Sýrlandsstjórn. En svo vont
sem það er í sjálfu sér er ann-
að verra. Afstaða og aðgerðir
Íraksstjórnar sýni að hún telji
sig getað farið sínu fram og
haft sjónarmið Bandaríkjanna
að engu. Og verst er að hún
virðist vera farin að halla sér
sífellt nær stjórnvöldum í Ír-
an, sjálfum erkióvini Banda-
ríkjanna.
Ráðandi öfl í Egyptalandi
fundu fljótt að tryggð banda-
ríkjastjórnar við sinn „nánasta
samherja“ í arabalöndunum
var einskis virði. Þau svara
með því að láta skjólstæðing-
inn Ísrael finna til tevatnsins.
Líbía boðar að stjórnarskrá
landsins muni lúta forskrift
trúarritanna. Það boðar ekki
gott. Pakistan leikur tveimur
skjöldum í baráttunni við talí-
bana. Írak gefur langt nef og
daðrar við Íran. Var einhver
að tala um vor?
Arabíska vorið kom
flatt upp á vestræn
ríki. Leiðtogar þeirra
hlupu í óðagoti að
sundskýlunni og sól-
arolíunni}
Arabískt vorhret á glugga
Lófatakið varáberandi á
flokksþingi Íhalds-
flokksins breska í
liðinni viku þegar
David Cameron
lýsti því yfir að á
meðan hann væri forsætisráð-
herra mundi Bretland ekki taka
upp evruna. Hann benti á að sú
staðreynd að Bretar hafa sína
eigin mynt en eru ekki hluti af
evrunni þýði að þeir geti lagt
grunninn að endurreisn efna-
hagslífsins á eigin forsendum.
Cameron bætti við að hann
mundi ekki heldur leyfa að
Bretland yrði dregið inn í enda-
lausar björgunaraðgerðir evru-
landanna. „Þegar kemur að
björgunarkerfi evrunnar er af-
staða mín einföld: Verka-
mannaflokkurinn kom okkur
inn í það og ég hef tryggt að við
komumst út úr því.“
Um helgina áttu Merkel,
kanslari Þýskalands, og Sar-
kozy, forseti Frakklands, enn
einn neyðarfundinn um vanda
evrunnar og evruríkjanna.
Þrátt fyrir alla neyðarfundina
og allar þær aðgerðir sem þegar
er búið að tilkynna
og áttu að leysa
vandann, er enn
nauðsynlegt að
halda neyðarfundi.
Og þeir sem þurfa
að sækja þessa
neyðarfundi eru leiðtogar
Þýskalands og Frakklands, þó
að aðrir fái stundum að vera
með upp á punt eftir að ákvarð-
anir hafa verið teknar.
Og ríkin sem fá að vera með
upp á punt fá líka að taka þátt í
kostnaðinum af björgunar-
aðgerðunum sem Þýskaland og
Frakkland ákveða, en eins og
Cameron sagði þá vill Bretland
ekki láta draga sig inn í þennan
vanda evruríkjanna.
Bretland er í þeirri stöðu að
geta sloppið við útgjöld vegna
mistakanna við evruna og er
einnig í þeirri stöðu að geta end-
urreist hagkerfi sitt á eigin for-
sendum.
Það eru afar góðar fréttir fyr-
ir Breta að bresk stjórnvöld
skilji þessar einföldu stað-
reyndir. Jafn dapurlegt er fyrir
Íslendinga að íslensk stjórnvöld
skilji þær ekki.
Cameron hét því að
halda Bretlandi utan
evrunnar á meðan
hann sæti í embætti}
Eindregin andstaða við evruna
Þ
að er fróðlegt að sjá hvaða bækur
fólk tekur með sér inn í ellina. Það
eru bækur sem hafa lengi verið
samferða. Ég heimsótti Stefán Þ.
Þorláksson menntaskólakennara
á Hlíð í gær og kom mér ekki á óvart að finna
þar á meðal Grettissögu og ljóðasafn skálds-
ins Einars Benediktssonar. Aðrar bækur og
handrit hafði Stefán ánafnað Háskólanum á
Akureyri og mun sá bókakostur verða fróð-
leiksnáma ungs fólks fyrir norðan.
Reyndar gerir Stefán lítið úr mikilvægi
þess að eiga ljóðasafn Einars; hann kann
hvort eð er öll kvæði skáldsins utanbókar sem
standa honum hjarta næst.
„Enginn kemst með tærnar þar sem Einar
hafði hælana í gjörhygli sinni og frábærri framsögn,“
segir Stefán. „Hann hefur þennan einstaka hæfileika að
vera stuttorður og segja mikið:
Hver duftsins ögn er bygging heilla heima,
með himna segulmagni og stjarnareiki.“
Þetta er einstök hugmynd, segir Stefán með áherslu
um kvæðið Stórasand. „Sjálfur Einstein hefði ekki getað
orðað þetta betur.“
Þó að Einar væri virkur í kirkjustarfi, þá aðhylltist
hann þegar nánar er gáð engin sérstök trúarbrögð, held-
ur Stefán áfram, enn með hugann við kvæðið:
„Nú skil ég, hvernig allt má lifa í einum,
er innsta sál mín finnur líf í steinum.
Að standa einn. Já, útlaginn er ríkur;
hans andi er himinfær og guði líkur.
Og þyngri byrði en Grettir hóf á herðar
ber hjarta mannlegt oft í þögn og leynum.
Mér hverfur gildi mikilleiks og mergðar.
Hér met ég stjörnur himins sandkorns
verðar.
Þetta segja ekki aðrir en Einar Benedikts-
son. Það hefur aldrei verið slíkt tungutak hjá
nokkrum Íslendingi að hann hefði getað sagt
þetta, kannski Grettir Ásmundarson.“
Það er merkilegt að önnur skáld tóku ekki
upp stórbrotinn stíl Einars, en Guðjón Frið-
riksson sýnir fram á það með sannfærandi
hætti í ævisögu skáldsins að Kjarval hafi
verið undir sterkum áhrifum frá honum og Jón Leifs er
hann útsetti þjóðlög sem hann hafði safnað á ferðalögum
um landið. „Það einkennilega er að skáldskap hans er
ekkert vel tekið á þeim tíma sem Einar er að yrkja,“ seg-
ir Stefán.
– Matthías hrósar honum, rifja ég upp.
„Samt virðist það almennt ekki vera sama hrifning og
manni finnst nú, þegar maður les kveðskapinn, að hefði
verið viðeigandi.“
– Sagði ekki Kjarval að norðurhvel jarðar væri eins og
hvirfillinn á Einari Benediktssyni?
„Þá kemur líka annar sem á það skylt við Einar að
geta sagst vel – sem er Kjarval.“ pebl@mbl.is
Pétur Blöndal
Pistill
Tungutak skáldsins
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Eitt stærsta rannsóknaverk-
efnið í orkumálum hér á landi
hefur verið djúpborunarverk-
efnið (IDDP), sem hófst fyrir 10
árum með þátttöku orkufyrir-
tækja og Orkustofnunar, í sam-
starfi við ÍSOR, Jarðboranir og
fleiri aðila. Eftir boranir á
Reykjanesi fluttist verkefnið
norður á Kröflusvæðið. Þar var
síðast boruð hola árið 2010 en
erfiðlega hefur gengið vegna
kviku sem borinn kom niður á á
2 km dýpi, sem telst grunnt
þegar djúpborun er annars veg-
ar. Var holan látin blása í sumar
og unnið er úr rannsóknaniður-
stöðum. Til stendur að bora
aðra holu á Kröflusvæðinu en
óvíst er hvenær af því verður og
hvar.
Djúpborunin
í biðstöðu
EITT STÆRSTA VERKEFNIÐ
Krafla Djúpborunarholan skoðuð.