Teningur - 01.06.1989, Blaðsíða 33

nefnir" (mana) orm, sem nú stígur
fram á sviðið og gjörbreytir atburða-
rásinni. Hann stingur undrahvönnina
sem veitt hafði Jónasi skjól fyrir
brennheitum geislum hádegissólar-
innar þar á eyðimörkinni, og jafnskjótt
visnar tréð. Vesalings Jónas! Þar sem
hann sat í hreysi sínu var hann nú
sviptur þessum svalandi skugga, og
hefur þá geðið að draprast á ný.
En ekki fær lesandinn lengi að
brosa út í annað munnvikið af
þessum spaugilegu óförum Jónasar,
því nú færist alvara í leikinn. Kímnin
snýst í alvöru áminningarinnar. Drott-
inn er að kenna Jónasi lexíu og
kennsluaðferðin er afdráttarlaus.
Drottinn „útnefnir“ (aftur notuð sama
sögnin) nýja persónu til sögunnar:
hinn brennheita eyðimerkurvind
(sirocco nefnist hann á vorum dögum
á tungum Evrópumanna og gerir
mönnum lífið leitt) og þessi heiti
vindur, hlaðinn sandkornum af eyði-
mörkinni, færir Jónasi sólsting, svo
hann verður máttvana. Og þá stynur
hann upp sömu setningunni sem fór
um varir hans um borð í Tarsis-skip-
inu og hann hafði nýsagt: „Ég vil
heldur deyja en lifa.“ Hér virðast
örlög Jónasar ráðin.
En sögunni er ekki lokið. Það á eftir
að koma í Ijós að það sem á undan er
gengið hafði allt annan tilgang en
þann að Jónasi yrði að ósk sinni. Nú
tekur Guð nefnilega til máls:
Þá sagði Guð við Jónas: „Hyggur
þú að þú reiðist með réttu vegna rís-
inusrunnans?" Hann svaraði: „Ég
geri rétt er ég reiðist til dauða.“
Og þá loks birtist lokasvar bókar-
innar, guðmælið sem er hið eiginlega
spámannsorð hennar. Það er að vísu
ekkert svar, gátan er ekki leyst og
endanleg örlög Jónasar eru ekki
greind. í tvíræðni lokasvarsins birtist
skýrum stöfum eigind þessarar
bókar: kímnin sem lætur lesandanum
það eftir að ráða í eyðurnar. Það
hljómar svo og er niðurlag bókarinn-
ar:
Þú kennir í brjósti um rísinusrunn-
ann, sem þú hefur ekki haft erfiði af
né alið upp, - sem óx á einni nóttu og
visnaði á einni nótt, - en ég á ekki að
FRIÐRIKA BENÓNÝS
AÐ SAMA BRUNNI
í auganu í múrinn í auganu
höndin yrkir Mínótárus dauðinn
fálmandi blóm sefur
kemur í hins illa og vill
Ijósið koma ekki vaka
fluga stönglar
og fer hvassir
fyrir lítið í mjúkan múr
eldarnir
loga náttkaldir
svipir blossa
kenna í brjósti um Níníve, hina miklu
borg, þar sem eru meira en hundrað
og tuttugu þúsund manns, sem
þekkja ekki hægri hönd frá vinstri, og
fjöldi dýra.
Bókinni lýkur þannig á spurningar-
merki. Lesandinn hefði mátt búast við
því að Jónas, sem hafði stigið niður til
undirheima (í gervi stórfisksins) og
verið bjargað þaðan til lands lifenda,
hefði breyst við þessa reynslu sína og
beitt henni í viðskiptum sínum við
íbúa Níníve. En það þurfti augljóslega
til kímileitt bros Guðs til að breyta
Jónasi og koma honum í skilning um
þetta, - ef hann skildi það þá yfirleitt.
Því að sinnaskipti hans, ef þau áttu
sér þá stað, gerast utan bókarinnar í
hugarheimi lesandans.
31