Teningur - 01.06.1989, Blaðsíða 47

náttúrunni og inni í þessum hól er
annað líf, um hann hafa myndast
sagnir svo lengi sem menn hafa búið
í námunda við hann. Þannig eru
manneskjurnar eins og álfabústaðir,
einangraðir í stórum heimi, en verða
stöku sinnum sýnilegir öðrum
„ mönnum.
Þessi hugmynd er enn ríkjandi í því
sem ég geri, en verður sífellt flóknari.
Eins og sprungurnar í gangstéttar-
hellunni vil ég að hlutirnir eignist
fegurð vegna þess að þeir eru svo
sannir að þeir verða bara til. Þarna
hafa blaðamenn mistúlkað það sem
ég hef sagt og haft það eftir að ég sé
andfagurfræðilega sinnaður, þegar ég
vil meina að ég sé sannfagurfræði-
lega sinnaður. Ég tel mig vera að leita
að hinni sönnu fegurð. Þessi sanna
fegurð getur stundum brotið í bága
við akademíska hugsun, enda er það
þessi fegurð eða uppgötvun hennar
sem gerir akademíska hugsun breyti-
lega í tímans rás.
Nokkrar umbreytingar og áhrif
gerðust á seinni árunum í Hollandi
þegar ég kynntist m.a list Sigmar
Þolke og nokkrum öðrum þýskum
listamönnum sem þá máluðu í nýmál-
verka anda en voru ekki uppgötvaðir
ennþá. Ásamt þessum mönnum
kynntist ég nokkrum fjölda teiknara
frá Sviss sem segja má að hafi verið
einskonar konseftteiknarar. Þeir hafa
reyndar margir orðið frægir seinna
með hinum nýja stíl sem varö þekktur
upp úr 1980. Þessir menn opnuðu m.a
fyrir mér að það var ekki í raun efnið
sem átti að skera úr um það að maður
gæti komið hugmyndinni á framfæri,
heldur er að mörgu leyti beinasta
leiðin til að tjá hugsun sína óhindrað
>- að teikna hana á sama tíma og hún
kemur upp í’hugann. Upp frá þessu
fór ég að teikna í nánast beinu sam-
bandi við hugann og gerði ef til vill
margoft sömu hugmyndina fram og
aftur og er það reyndar vinnuaðferð
mín ennþá fyrir málverkin. Og reyni
ég að halda á þann hátt frumtilfinn-
ingu rissins með því að færa að lokum
eina rissmyndina yfir á strigann og
geng allan tímann út frá rissinu og
færi ekki til hluti nema knýjandi nauð-
syn sé til, þannig að hún haldist frjáls
og skipulögð á sama tíma.
Ég hef stundum verið gagnrýndur
fyrir að sækja myndefni til annarrar
menningar, hér á landi, en mjög oft er
talað um það erlendis að þetta séu
sérlega íslensk eða norræn mynd-
verk. Ef við lítum á þjóðsögur land-
anna, biblíusögur, íslendingasög-
urnar o.s.frv. þá eru þetta mikið til
sögur sem verða til á löngum tíma, og
fjöldi sagnamanna hefur slípað þær til
í langri fæðingu og útkoman verður
þessi verk. Þannig erum við stödd í
nútímanum, við höfum smám saman
orðið til, menning okkar hefur slípast
og hér á íslandi er evrópskur menn-
ingararfur, og Evrópusagan liggur því
nokkuð samhliða íslandssögunni.
Evrópa er kristin og tilvitnanir í Bibl-
íuna eru alls staðar jafn eðlilegar
kristnum mönnum og þurfa menn
ekki einu sinni að vera kristnir til, því
lög og reglur miða meðal annars við
Biblíuna. Sama má segja um heim-
spekina, goðafræðina og söguna yfir-
leitt. Engum þykir neitt tiltökumál þótt
talað sé um Krist, Óðinn, Þór og Frey,
Póseidon, Plató, Sókrates, Cesar
o.s.frv. Þetta er því hluti af okkar eðli-
lega tungumáli og myndmáli. Það má
segja að maður fæðist með söguna
inni í sér. Huldudrangurinn þarf svo
að greiða úr þessari sögu í samræmi
við sjálfan sig og þann tíma sem hann
verður til á. Þannig verða til spurnin-
garnar um líf og dauða og tilgang.
Goðsögulegar verur hafa einn frá-
sagnarkost umfram seinni tíma dýrl-
inga, sem eru oft hversdagsmenn og
lifa meðal manna og birtast reyndar
oft í myndum mínum. Menn með
dýrshöfuð eða dýrsbúk aðgreinast frá
veröld hverdagsins, en tengjast henni
á sama tíma. Þetta er draumaveröld,
trúarveröld og lífið, sem verður allt til
á sama stað, verður allt jafn áþreifan-
legt. Siðirnir breytast við utanaðkom-
andi aðstæður, þannig verða þessar
goðverur lýsing hins veika og hins
sterka. Trúarsiðir verða eins og
steinninn og gangstéttarhellan. Listin
verður eins og steinninn og gang-
stéttarhellan.
Sjái maður mynd af keri kemur upp
í hugann upphaf menningar. í öllum
uppgröftum koma brotin ker, og
kannski stundum heil. Með þessu
erum við dregin á ákveðinn stað. En
kerið getur þýtt margt, flestum dettur
eflaust í hug ker fyrir vatn og vatn er
einskonar upphaf og þá er upphafið í
upphafi menningar, uppspretta. Þá
kemur vín upp í hugann og þá kemur
taumleysi, árásarhvöt, ástir. Þá kemur
eiturbikar Sókratesar upp í hugann,
niðurlæging menningar, dráp sann-
leikans. Endalaust er líka hægt að tala
eðlisfræðilega um vatnið sjálft. í
fornum trúarbrögðum er það til að ker
tákni konu. Á sama hátt get ég talað
um ávexti, blóm og fugla.
Nálægt trúarsiðunum finnst mér
vera einkaheimar fólks, svo sem
þegar fólk skreytir heimili sín með
ólíku dóti, útsaumi, uppstoppuðum
dýrum, fjölskylduljósmyndum, mál-
verkum og sparistellinu sínu, sumt
gert af því sjálfu, annað hlutir sem því
finnst fallegir eða gefa góðar minning-
ar, tekur jafnvel ástfóstri við einhverja
hluti. Veggskreyting tekur kannski
langan tíma og tengist lífi fólksins svo
sem fæðingu og dauða. Fegurð
veggskreytingarinnar felst í einlægni
og sannleika. Sama er að segja um
aðrar sjálfsprottnar hefðir sem mynd-
ast á heimilinu og í nágrenninu. Alls
staðar myndast reglur og við regl-
urnar myndast trú. Ég hef oft notað
minni úr þessum hlutum í myndir
mínar en unnið úr því, þó þannig að
það haldi vissri hlýju sem kemur úr
þessum heimi.
Myndir mínar fjalla sem sagt mikið
um sakleysið og alls konar áreiti í
kringum það, leitina að fegurð og full-
komleika, en um leið fallvelti þeirra
hluta sem maður álítur sig hafa
fundið. Styrk og veikleika, trú og lífs-
þorsta, varnarleysi og þannig mætti
lengi telja. Þær taka mið af hefðinni
allt fram á þennan dag, og eru því
nútímamyndir, og inni í þeim eru
flestar spurningar sem komið hafa
upp í hinum og þessum stílbrigðum
og einnig í mannlífinu. Þær innihalda
nokkuð áberandi bæði hefðir klassík-
urinnar og rómantíkurinnar eins og
margir hlutir hafa gert hér á íslandi, og
45