Birtingur - 01.12.1955, Side 16

ar riða og skógareldar geysast uppeftir f jalls-
hlíðunum. Hann lítur á fólkið
sem hlekkjamenn eða verur,
er heyja óljósa baráttu flækt-
ar í net rangsnúinna þjóðfé-
lagshátta: að baki lognmoll-
unni leynist upprunalegur
styrkur, frumkraftur sem
skyndilega getur brotizt fram
sem uppreisn nútímamanns
gegn úreltum hugmyndum.
Moravia hóf feril sinn sem furðulega þrosk-
aður sálrýnir, síðar einkenndist skáldskapur
hans um skeið af súrrealistisku hugarflugi
og pólitísku líkingamáli, er náði hámarki í
„Sogni del pigro“. Jafnhliða traustbyggðum
smásögum um ástir og líf unglinga á gelgju-
skeiði hefur hann ritað yfirgripsmiklar skáld-
sögur, þar sem hann leggur mesta rækt við
sálfræðilegar siðferðislýsingar, enda þótt ekki
sé örgrannt um að hann sé einnig á hnotskógi
eftir almenningshylli. Einkenni Moravia eru
snögg skipti frosts og funa, alvarlegra athug-
ana og háðshneigðar. Hann hefur skapað eins
konar klassíska nútímastefnu fasta í reip-
um, rökvíslega byggða og glæsta í sniðum.
Hjá Moravia verður tæplega vart neinnar
löngunar til að vera annað en slyngur mála-
fylgju- og sagnamaður. Hann vill vera óháð-
ur athugandi og er ófús að draga félagslegar
eða pólitískar ályktanir af því sem hann sér.
Amerísk áhrif sem vart hefur orðið í ítölsk-
um bókmenntum síðan á árunum 1920—1930
hafa sett meiri svip á stíl höfunda en skiln-
ing þeirra á viðfangsefninu. Hjá höfundum
eins og Pavese og Vittorini birtast þessi áhrif
í hugmyndaríku samblandi mikils raunsæis
og heillandi ljóðlistar. Tökum til dæmis Con-
versazionc in Sicilia eftir Vittorini: ferð um
lönd, tíma og örlagaheima, þar sem ávextir og
andlitin eru eins skýrt dregin og verða má, en
sífellt skipt um útsýn af mikilli hugkvæmni.
Coccioli líkist Kafka bæði í lifandi skynjun
sinni á hinum andstæðu öflum í tilverunni og
eins því, að hann leitast við að bera mótlætið
með kristilegu þolgæði ög vísvitandi auð-
sveipni. Levi hefur hins vegar valið leið mót-
mæla og uppreisnar, hið sama má að nokkru
leyti segja um Silone. Þeir f jalla báðir um fé-
lagsleg viðfangsefni og umbúðalausara en al-
mennt tíðkast á Italíu nú á dögum. Levi skrif-
ar um eymd fátækrahverfanna og þysmikinn
múg stórborganna og lýsir jafn glögglega
lífskrafti alþýðunnar og vonbrigðum manna
yfir sinnuleysi stjórnarvald-
anna að bæta úr ófremdar-
ástandinu eftir stríðið. Silone
— flóttamaðurinn sem sneri
heim — er og verður hálf-
gerður útlendingur í ætt-
landi sínu, hikandi bæði í
list og stjórnmálum, veikur
fyrir freistingum kristin-
dómsins.
Verk Levis og Silones bera nokkurn keim
þeirrar raunsæisstefnu, sem ítalskar kvikm.
hafa orðið frægar fyrir, en hennar gætir næsta
lítið hjá öðrum meiriháttar rithöf. ítölskum.
Þótt katólska og komúnismi togist fast á í
ítölskum stjórnmálum, verður
þess lítið sem ekki vart í verk-
am skáldanna. Það er augsýni-
lega vegna þess, að skáldin
eru nógu miklir listamenn til
að láta hið skapandi ímynd-
unarafl hafa taumhald á jafn-
vel áleitnustu hversdags-
vandamálum og ströngustu
flokksskyldum.
Þótt Suðurameríka skiptist í mörg lýðveldi,
er hún menningarleg heild með sameiginlegt
eða náskyld tungumál. Flest lýðveldanna eiga
kjarnmiklar bókmenntir, sérstaklega auðuga
Bontempelli
Moravia
14