Birtingur - 01.12.1955, Page 18

ferðaðist hann um eins og hann þekkti hverja
þúfu: barn, uppreisnarmaður og spámaður.
Frá Equador er hinn frá-
bæri hitabeltismálari Carrera
Andrade, drátthagur smá-
myndasmiður sem teiknar
fjallatinda og frumskóga-
gróður, skortítur og eldflug-
ur. Skáldið Vallejo frá Perú,
sem lézt allt of ungur, var
söngvari uppreisnar og sárs-
auka, og Ijóð hans eiga síauknum vinsældum
að fagna. Hidalgo er annað skáld frá Perú, en
hefur flutzt til Buenos Aires, frumlegur í
hugsun, vísindalega þenkjandi dulhyggju-
maður og heimsfræðingur. Meðal draumlyndra
munaðarskálda sem brugðið geta fyrir sig
bitru háði, er minnir á skrjáf í þurrum pálma-
blöðum, er Jorge de Lima sem yrkir dapur-
leg þjóðlífskvæði, í senn mjúk og svört eins
og brjóst negrakvennanna og full af katólsk-
um uppreisnaranda og goðsagnakenndum
sýnum. Frá Kúbu er öreigaskáldið og múlatt-
inn Guillen, nýtízku danskvæðaskáld. 1 kvæð-
um hans blandast skrjáfið í sykurreyrnum
saman við neyðaróp hinna limlestu: sterk
blanda af sykurreyrssafa, negrasvita og blóði.
í Mexíkó eru mörg skáld, sem bræða í eitt
fálmkenndan impressjónisma og skýra hugs-
un, og bera ljóðin svip hins stórbrotna ætt-
lands þeirra: á eftir Gorostiza, Pellicer og
Villaurrutia kom ný djarflegri skáldakynslóð,
og ber Octavio Paz hæst í þeim hópi.
I Suðurameríku eru skáldsögur og aðrar
sagnabókmenntir ekki eins langt á veg komn-
ar og ljóðlistin. Það er of mikill reyfarabrag-
ur á atburðarásinni, og þær eru skrifaðar í
of ljóðrænum mælskustíl, en þess ber að gæta,
að þær eru brautryðjendaverk sprottin úr
mikilfenglegum veruleika. Af vígreifum
verkalýðsskáldum, sem að sjálfsögðu tvinna
saman list og áróður, ber fyrst að nefna
brasilíumanninn Amado, er lýsir lífinu á
kakóekrunum og í hafnarborginni Bahia,
jafn glöggur á þjóðfélagsmál og hann er
snjall í alþýðlegri frásagnarlist. Svipaðir hon-
um eru þeir Alegria og Icaza frá vesturströnd-
inni, sem báðir hafa skrifað nærfærnislegar
og áhrifamiklar lýsingar á ömurlegum kjör-
um indíánanna í námunum, á stórjörðunum
og við hinar miklu mannvirkjagerðir. Gall-
egoz frá Venezuela hefur fjallað í húmanist-
ískum anda um frumskógalíf og stjórnmála-
átök. Argentínumaðurinn Mallea er formæl-
andi frjálslyndra borgara í stórbæjunum og
berst af einlægum áhuga fyrir nýrri suður-
amerískri stefnu, meiri þjóðfélagslegri ár-
vekni og ábyrgðartilfinningu.
Suðuramerískur skáldskapur er athyglis-
verður vegna þess að í honum fer saman há-
þróað form og ákveðin afstaða til almennra
stórmála. Borið saman við undanlátssemi nær
allra norðuramerískra rithöfunda við aftur-
haldið vekur hugrekki suðuramerískra höf-
unda sérstaklega miklar vonir. Jafnvel í
Evrópu, þar sem skáldin láta sér tíðum nægja
að rýna í „sorta hvirfilbyljanna", að snúast
með í hringiðu eftirstríðsáranna, getur verið
hollt að íhuga, hvernig þessi skáld nota ljóð-
ið í baráttunni fyrir betra þjóðfélagi, fyrir
betri lífskjörum, svo að maðurinn geti orðið
betri maður. Ef til vill þarf ljóðið á þvílíku
hlutverki að halda til að öðlast hið lifandi
samband og þann sköpunarkraft, sem hefur
það yfir listdýrkun og formföndur.
Vestrænar nýbókmenntir virðast fálm-
kenndar og rislágar, eins og skáldin hugsi
meira um að fága smiðatól sín en láta gamm-
inn geysa. Þó eru franskar og að vissu leyti
ítalskar bókmenntir undanskildar. Bókmennt-
imar eru sem sagt í samræmi við viðhorf
manna almennt í Vesturevrópu, þar sem menn
hallast að róttækum aðgerðum, en þora ekki
16