Birtingur - 01.12.1957, Blaðsíða 21

ans. Mér fannst, segir hann, eins og ég svifi í lausu lofti: eins og hina
nýju list vantaði hliðstæðan grundvöll og fyrirmyndin, mótívið hafði verið
hlutlægu listinni. Lausnin kom óvænt, eins og leiftur, eftir áralanga þján-
ingarfulla leit. Ég var á hljómleikum. Verið var að leika verk eftir Johan
Sebastian Bach: tilbrigði við stafina í nafni meistarans. Því ekki að beita
sömu aðferð í málaralistinni ? Smátt og smátt varð mér ljóst, að eitthvert
samband var á milli hljóða og lita: ákveðnir sérhljóðar samsvöruðu ákveðn-
um litum og ákveðnir litir ákveðnum formum. Til dæmis finnst mér þrí-
hirningur hæfa bezt gulum lit, hringur rauðum, hálfhringurbláum og græn-
um, ferningur fjólubláum. Þannig bjó ég mér hægt og hægt til ákveðið
kerfi sem ég hef lýst í bók minni „Art Non-figurative, Non-objektive“.
Ég tek nafn eins og ,,föstudagur“ og hef þá fengið fyrirmynd eða mótív
sem veitir möguleika á margskonar listrænum lausnum: stafirnir svara
til ákveðinna lita sem ég nota sem uppistöðu í mynd.
Þér töluðuð áðan um mikilvægi litarins. Hvað getið þér sagt okkur meira
um það efni?
Við vanmetum um of hlut litarins í lífi efnisins og margvíslegum mynd-
unum þess. Við vitum að liturinn er ekki ytra skraut í náttúrunni, öðru
nær: hann er einn frumþáttanna í lífi alheimsins. Samkvæmt kenningu
Newtons er liturinn greining ljóss. En tökum þrístrending og horfum á
þetta hvita blað. Hvað sjáum við? Ekkert nema hvítt. Ef við leggjum
svartan pappír á blaðið, hvað sjáum við þá? Liti regnbogans. Liturinn
er því til orðinn við snertingu svarts og hvíts. Listamenn hafa glatað
hinni miklu dul: baráttunni milli tveggja eilífra afla, ljóss og myrkurs.
Það er þess vegna sem þeir geta ekki skilið kosmíska merkingu litarins.
Haldið ekki að þetta sé ný kenning: Goethe og Aristoteles héldu því fram
að liturinn væri samspil ljóss og myrkurs.
Hvað segið þér um mun lista og vísinda?
Framvinda vísinda kemur að engu gagni fyrir listsköpun sem byggist
fyrst og fremst á innbyrðis afstöðu forma, afstöðu lita og forma og
afstöðu lita hvers til annars. Tökum sem dæmi athugun eðlisfræðinga á
ljósinu: hvernig það greinist í litróf þegar því er hleypt í gegnum þrí-
strending. Þetta er vísindaleg athugun. En tilraunir gerðar í tilrauna-
stofum eru algjörlega utan við lífið sjálft. Málarinn lifir aftur á móti
með litunum og gerir þá að raunveruleika í efninu. Hann verður einnig
að halda sig við staðreyndir, en vel að merkja myndlegar eða plastískar
staðreyndir. Vísindalegar staðreyndir koma honum að engu haldi. Menn
skyldu þó forðast að leiða af þessu þá ályktun, að listamaðurinn hafi