Birtingur - 01.12.1967, Síða 71

elsínu og tennisbolta, og stærri hlutina sam-
an, melónu og fótbolta. Aðrir munu geta rað-
að hlutunum á báða vegu.
Iiver niðurröðunin fyrir sig er tré-skipulag.
Báðar saman eru þær hálf-net, (17. mynd).
Við skulum nú reyna að sjá þessar niðurrað-
anir í liuga okkar. Ég veit að þið munuð finna,
að þið getið ekki séð fyrir ykkur alla fjóra
hópana í einu — vegna þess að þeir skerast.
Þið getið séð fyrir ykkur annað parið af hóp-
unum og síðan hitt, og þið getið skipt um hópa
mjög hratt, svo hratt, að þið getið blekkt sjálf
ykkur til að halda, að þið sjáið þá alla í einu.
í raun og veru getið þið það ekki. Þið getið
ekki komið hálf-nets skipulagi í skynjanlegu
formi fyrir í einni hugsun. í einni hugsun
getið þið aðeins gert ykkur tré skynjanlegt.
Þetta er vandamálið, sem skipuleggjendur
eiga við að etja. Þó við séum ekki endilega
að glíma við það vandamál að skynja fyllilega
í einni hugsun, er reglan samt hin sarna. Tréð
er skiljanlegt í hugum okkar og auðvelt að
eiga við. Hálf-netinu er erfitt að halda í huga
sér og þess vegna erfitt viðfangs.
Menn vita nú á tímum, að niðurröðun og
skipting er einhver frumstæðasta andleg starf-
semi. Nútímasálfræði ímyndar sér hugsanir
sem starfsemi, er fellir sífellt nýtt ástand í hólf
eða göt, sem fyrir eru í huganum. Rétt eins
og við getum ekki sett meira en einn hlut í
einu í gat, þannig hindrar starfsemi hugans,
að við setjum andlega samsetningu í meir en
einn hugsunarflokk í einu. Rannsóknir á upp-
runa þessarar starfsemi benda í þá átt, að hún
stafi upphaflega frá þörf líffæranna til að
minnka flækju umhverfisins með því að draga
línur milli hinna mismunandi atriða, sem fyr-
ir koma.
Það er af þessum ástæðum, þ.e. vegna þess að
fyrsta starfsemi hugans er að minnka tvíræði
og víxláhrif í ruglingslegu umhverfi og hefur
því ekkert umburðarlyndi gagnvart tvíræði, að
haldið er áfram að líta á borgir eins og tré,
þótt skipulag þeirra þarfnist alls konar víxl-
tengsla.
Sami strangleiki kemur jafnvel í veg fyrir
skynjun á munsturmyndum. í tilraun er Hugg-
ins og ég gerðum við Harvard, sýndum við
fólki munstur, er höfðu innbyrðis einingar,
sem skárust, og komumst að raun um, að
fólk fann næstum alltaf leið til að gera munstr-
ið að tré, — jafnvel þegar liálf-netsgerð munst-
ursins hefði átt að hjálpa því til að framkvæma
tilraunina.
Áhrifamikil sönnun þess, að fólk virðist jafn-
vel skynja munsturmyndir sem tré, felst í til-
raun þeirri er Sir Fredrick Bartlett gerði.
Hann sýndi fólki munstur í fjórðung úr sek-
úndu og bað það síðan að teikna það, sem
það hefði séð. Margir, sem gátu ekki náð allri
BIRTINGUR
69