Húsfreyjan - 01.10.1969, Blaðsíða 36

P Ú K K
Talið er að það muni hafa tíðkazt
hér frá því á 17. öld eða jafnvel fyrr
að spila á spil. Fá munu þó þau spil
vera sem eigi eru af útlendum uppruna,
en þau spil, sem hvergi eru spiluð ann-
ars staðar en á tslandi, virðist þó mega
kalla íslenzk. Þetta segir í lítilli bók,
sem út kom árið 1914 hjá Fjallkonu-
útgáfunni og nefnist ,,Spilabók“. Sér-
staklega íslenzk í þessum skilningi munu
vera þessi spil: Púkk, alkort, treikort,
marías, skelkur, brús, handkurra, hjóna-
sæng, þjófur, framhjátaka, svarti-Pétur,
hundur (langhundur, tromphundur,
langa-vitleysa).
Húsfreyjunni hafa borizt óskir um,
að birtar verði leiðbeiningar varðandi
það að spila púkk. t áðurnefndri spila-
bók er sagt frá púkki, og verður stuðzt
við þá frásögn hér.
Það mun vera æðigamall siður að spila
púkk um jólin og nýárið. Þó mátti alls
ekki spila á aðfangadagskvöld né jóla-
dag, því að gamlar sögur gengu um þá,
sem drýgt höfðu þá synd, og hafði það
ætíð hefnt sín, þannig að illa fór fyrir
þeim. En á gamlárskvöld var mjög al-
gengt að spila púkk. Er það spilað upp
á peninga (þ. e. a. s. gervipeninga, svo
sem eldspýtur, tölur eða þorskhausa-
kvarnir, og voru þeir geymdir frá ári
til árs, en teknir fram um jólin).
Púkk er spilað á venjuleg spil, en
teknir úr þeim tvistar. þristar og fjark-
ar. Spilið geta spilað 5, 6 eða 7 manns.
Teiknað er á allstórt spjald sérstakt
spilaborð fyrír púkkið, því er skipt í
reiti, og í reitina. er skrifað: ás, kóng-
32
ur, drottning, gosi, pamfíll (= lauf-
gosi), tía (ef 6 eru), nía (ef 7 eru).
1 miðju borðinu er teiknaður reitur
fyrir púkkið. Hver spilandi leggur í
sinn reit( þ. e. reitinn sem teiknaður
er á borðið fyrir framan hann) jafn-
margar kvarnir eða eldspýtur sem spil-
endur eru margir, og auk þess eina í
púkkið. Þetta er kallað að „klæða“
(klæða kónginn, drottninguna o. s. frv.).
Stundum klæðir einn púkkið, ef spilend-
ur eru margir, og þurfa. þá hinir ekki
að klæða það.
Þegar þessu er lokið, er gefið, 3 spil
í senn hverjum og síðan 2, svo að hver
hefur 5 á hendi. Þegar gefandinn hefur
gefið sér í síðara sinn, veltir hann upp
efsta spili og er það tromp. Sá sem hef-
ur bísefa (sjöuna) í sama lit, getur
keypt veltuspilið. Gildi trompsins í
púkki er það, að hver, sem hefur há-
spil (ás, kóng, drottningu, gosa, tíu) i
tromplit, má hirða peningana úr sama
reit á borðinu. Sá sem fær pamfíl (lauf-
gosa), hirðir úr honum. Ef ekki er hirt
úr reit (enginn fær það spil á höndina),
þá verður eigandi engu síður að klæða
aftur (tvíklæða, þríklæða), og getur þá
oft orðið mikið í reitnum og mikill feng-
ur í að fá það spil í tromplitnum.
Þá er tekið til að „púkka“. Sá sem
byrjar er í forhönd, en ef hann getur
það ekki eða vill það ekki, kemur röðin
að þeim næsta og svo koll af kolli. Eng-
inn má púkka nema hann hafi að
minnsta kosti einar samstæður (þ. e.
tvö spil jafnhá: tvo ása, tvo kónga
o. s. frv.). Pamfíllinn getur verið sam-
stæður hvaða spili sem er og hefur jafn-
an meira gildi; pamfíll og ás gildir t. d.
meira en tveir ásar. 1 púkki eru póstar
(sexur, sexin) hæstir, þá ásar, kóngar
o. s. frv. Fjórir póstar og pamfíll er
hæsta púkkspil sem fengizt getur.
Venjulega púkka menn með 2 ásum,
2 póstum, ási og pamfíl, pósti og pam-
fíl eða yfirleitt ef menn hafa einar sam-
stæður. Sá sem byrjar að púkka, legg-
ur eina kvörn í púkkið og segir: „Ég
púkka.“ Þeir sem vilja taka þátt í púkk-
HÚSFREYJAN