Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2008, Side 209

Ritdómar
207
hennar. Það hefur auðvitað ýtt undir óvissu um það hvað virkni í rauninni er og sýnist
greinilega sitt hverjum. Bauer reynir að greina hismið frá kjamanum og tekst það
bærilega.
í 4. kafla ijallar Bauer um ýmis rök úr sálfræðilegum málvísindum fyrir tilvist
virkninnar, um það hvemig orðin em geymd og um það hvemig við greinum niður
orð til þess að komast að merkingu þeirra. í 5. kafla fjallar Bauer um stigskipta
virkni (e. scalarproductivity) og um ýmsar hömlur sem em á virkni viðskeyta, ýmist
hljóðkerfislegar, orðmyndunarfræðilegar eða annars konar. Hér eyðir hann einnig
töluverðu púðri í að ræða aðferðir til þess að mæla virkni. í 6. kafla lýsir Bauer svo
athugunum á virkni einstakra viðskeyta, svo sem germanska viðskeytisins -dom og
gerandviðskeytisins -er í ensku. í 7. kafla em svo helstu niðurstöður dregnar saman
og þar er einnig að finna nokkra umfjöllun um virkni i tengslum við setningafræði og
hljóðkerfisfræði.
3. Hvernig hefur til tekist?
Eins og áður hefur komið fram hefði ég gjaman viljað fá meira að heyra um tengsl
virkninnar við almennar hugmyndir um málkerfið og nánari útlistun á því t.d. hvemig
hægt er að lýsa því með málfræðilegum greiningaraðferðum að eitt orðmyndunar-
viðskeyti sé virkara en annað. Bauer gerir hvorki tilraun til þess né að tengja virknina
með beinum hætti helstu hugmyndum um málkunnáttuna og málkunnáttumódel
ýmiss konar, fyrir utan stutta umfjöllun um hugtök Chomskys um málkunnáttu og
málbeitingu og mögulega tengingu virkninnar við þau. Hér hefði maður t.d. viljað sjá
einhverja umræðu um tengsl virkninnar við orðasafnið (e. lexicon) og orðmyndun-
arhlutann (e. derivational morphology), sbr. t.d. Aronoff og Anshen 1998. Bauer er
sér eflaust meðvitaður um þetta og ef til vill er nokkuð til í því sem Spencer (2003)
heldur fram, nefnilega að besta leiðin til þess að skýra virknina og skilgreina sé að
binda hana ekki á klafa tiltekinna kenningakerfa. Á þann hátt megi forðast það að
umræðan verði öll á forsendum þessara kerfa. Þetta er út af fyrir sig skiljanlegt sjón-
armið þó að ég haldi því fram hér að það hefði verið vel við hæfi að eyða einhverju
púðri í slíkar vangaveltur í riti af þessu tagi.
Einnig finnst mér umræðan um hugtökin tiltækileika (e. availability) og arðsemi
(e. profitability) úr 7. kafla (sjá Bauer 2001:205-209) og hlutverk þeirra við skilgrein-
ingu á virkni í óljósara lagi. I raun er Bauer svo mikið í mun að segja til um það sem
ekki getur flokkast undir virkni að hann gleymir því nær alveg að útskýra fyrir lesand-
anum hvað virknin þá í rauninni er ef hún felst ekki í þeim atriðum sem hann hafnar.
4. Lokaorð
Helsti styrkur bókarinnar er að þar gefur Bauer yfirlit um fjölmörg og mikilvæg hug-
tök í málfræði sem beint eða óbeint hafa verið notuð við umfjöllun um virkni. Þessa
umfjöllun alla styður hann með ríkulegu dæmasafni og það er til mikilla bóta að til-