Vera - 01.08.1985, Blaðsíða 26

Árlega leggur utanríkisráðherra fram skýrslu um utanríkis- og alþjóðamál
ogsýnirhún íhnotskurn utanríkisstefnu stjórnvalda hverju sinni. íkjölfarþess
eiga sérsíðan stað á Alþingi opinskáar umrœður um innihald ogþá stefnu sem
ískýrslunni birtist, um stöðu íslands og samskiptiþess við önnur lönd. Þœr um-
rceður endurspegla jafnan mismunandi lífsviðhorf og afstöðu þeirra afla sem
fulltrúa eiga á Alþingi íslendinga.
Aðþessu sinni var skýrsla utanríkisráðherra til umrœðu fyrstu dagana í maí
og verður hér á eftir stuttlega greintfrá umfjöllun þeirra Sigríðar Dúnu Krist-
mundsdóttur og Guðrúnar Agnarsdóttur um skýrsluna. Þcer eru báðarfulltrú-
ar Kvennalistans í utanríkismálanefnd þingsins, og höfðu býsna margt við
skýrsluna að athuga.
Heimsmynd kalda stríðsins
Sigríður Dúnafjallaöi sérstaklega um þá heimsmynd
sem í skýrslunni birtist og einnig um þróunaraðstoð,
afvopnunarmál og auknar hernaðarframkvæmdir. Hún
sagöi að helstu einkenni þeirrar heimsmyndar sem við
blasti i skýrslu utanríkisráðherra væri sú mynd sem
mótaðist á árum kalda stríösins, heimsmynd þar sem
heiminum er skipt í tvær striðandi fylkingar, gráar fyrir
járnum, önnur í austri en hin i vestri, þar sem öryggi
þjóöa byggist á tilvist vopna sem eru nægilega öflug til
að halda hinum stríðandi fylkingum í óttablandinni fjar-
lægö hvorri frá annarri. Skýrt kæmi fram aö mat utan-
ríkisráðherra væri það að friöur byggöist á vopnajafn-
vægi, en það væri í hnotskurn sú heimssýn sem leitt
heföi mannkyniö inn í þann vítahring ógnvænlegs víg-
búnaðarkapphlaups sem viö nú búum við. Sigríður
Dúna lagði á þaö ríka áherslu að hór þyrfti að koma til
hugarfarsbreyting, því heimsmynd kalda stríösins skil-
aði engum árangri í þá átt að þoka mannkyninu úr
skugga helsprengjunnar til friöar og mannúöar í frjáls-
um heimi. Hún gagnrýndi einföldun utanrikisráðherra á
eöli og atferli stórveldanna, það væri sem hann sæi
annað algott og hitt sem alvont. Um þaö má finna dæmi
víöa í skýrslunni.
En auövitaö eru bæöi stórveldin sek um þaö aö reyna
aö skipta heiminum á milli sín í áhrifasvæði og skapa og
viöhalda óvinaímyndinni hvort um annað til þess að
tryggja sig i sessi og réttlæta vígbúnað sinn. Og þau eru
bæöi sek um aö fylla vopnabúr heimsins með kjarn-
orkuvopnum sem ógna öllu lífi á jörðinni. Okkur dugar
ekki að skipta heiminum upp í eitt gott stórveldi á móti
einu vondu, sagði Sigríður Dúna. Þannig komust við
ekkert áfram í áttina að afvopnun og hafa veröur hug-
fast að heimurinn er miklu flóknari og margskiptari en
sem nemur austur/vestur skiptingunni. Þá er gagnrýn-
isvert aö í skýrslunni er engin tilraun gerð til að greina
ástand mála í öðrum heimshlutum í samhengi t.d. við
hergagnaframleiöslu risaveldanna og vopnasöluhags-
muni þeirra, sem eru gífurlegir. Engin tilraun er gerð til
að greina samhengi hlutanna, heldur allt bútaö niður í
aðskilin hólf og aö baki þessari sundur hólfuöu heims-
myndar liggur hin svarthvíta mynd og sá skilningur að
vopnin tryggi friðinn.
Kjarnorkuvopnalaus svæði
Hvaö varöar hugmyndir um kjarnorkuvopnalaus
svæði á Norðurlöndum, þá kennir mikils misskilnings
um þau mál í skýrslu ráðherrans, sem ekki fær sóð til-
gang þess ,,að vera meö vangaveltur um svæöi sem
eru þegar kjarnorkuvopnalaus." Tillaga um kjarnorku-
vopnalaus Norðuriönd var meðal þeirra sem í vetur voru
fluttar um afvopnunarmál og að stóðu fulltrúar allra
flokka. Utanríkisráðherra sniögengur alveg í skýrslu
sinni þau rök sem fram komu við umræðu um þá tillögu
og reyndar viö fleiri tækifæri. Sigríður Dúna benti utan-
ríkisráðherra á að yfirlýsing um kjarnorkuvopnalaus
svæði eru einmitt liöur í útrýmingu kjarnavopna og aö
með því aö lýsa sig kjarnorkuvopnalaus svæði geta
þjóðir heims gefiö kjarnorkuveldunum til kynna á
ótvíræðan hátt hver sé afstaða þeirra til þessara gjöreyð-
ingavopna og þannig beitt kjarnorkuveldin þrýstingi.
Sagðist hún trúa að á Alþingi væri viðtæk samstaöa um
þá hugmynd að lýsa Noröurlöndin kjarnorkuvopnalaust
svæði og því hörmulegt að í skýrslu utanríkisráðherra
skuli vera tekið á þessum málum eins og raun ber vitni.
Kvennalistinn leggur mikla áherslu á samstarf og sam-
vinnu við nágrannaþjóðir okkar í þessum málum og
sama er aö segja um starf okkar á vettvangi alþjóða-
stofnanna.
Ekkert frumkvæði
Hvað Sameinuöu þjóðirnar varöar benti Sigríöur
Dúna á nauösyn þess aö Alþingi yrði gert kleift að vera
virkur aöili í stefnumótun íslands á þeim vettvangi, en
svo er ekki nú. Það vekur athygli aö ísland virðist ekki
hafa haft frumkvæði aö neinum tillöguflutningi á alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóðanna og er það mjög miður
því ekki er síöur undir okkur komiö en öðrum þjóöum aö
hafa frumkvæöi um mál sem til heilla horfa. Sigríöur
Dúna vók aö alþjóöasamningnum um afnám allrar mis-
mununar gagnvart konum (um hann var fjallaö í síöasta
tölublaöi Veru) en samningurinn hlaut fullgildingu af ís-
lands hálfu skömmu fyrir þinglausnir. Hún sagöi að
raunverulegur árangur af starfi Sameinuðu þjóöanna
færi m.a. eftir því hvernig aðildarríkin standa að fram-
kvæmd mála heima fyrir, því eitt væri að samþykkja til-
lögur og fullgilda samninga og annað aö framfylgja
þeim. Fullgildingu samnings um afnám allrar mis-
mununar gagnvart konum ber vissulega að fagna svo
fremi að athafnir fylgi oröum.